Ultrason Nedir? Ultrason Nasıl Çalışır ?

Ultrason nedir ?
Ultrason Nasıl Çalışır?

Ultrason, insan kulağının işitmeyeceği kadar yüksek frekanslı ses dalgalarına verilen addır öteses, ultrases de bu kavram için önerilen adlardandır

Ses, cisimlerin titreşimi sonucunda meydana gelir X – ray ışınlarının tersine ses elektromanyetik değildir Ultrases akustik bir dalgadır (Başka bir deyişle gaz, sıvı veya katı ortamdaki mekanik bir dalgadır) Sesin iletilebilmesi için bir ortam (madde) gereklidir Sesin yayılımı bir yerden bir yerden başka bir yere enerji taşınımı şeklindedir Ses dalgalarının yayılma hızı, ortamın yoğunluğuna bağlıdır

Ses dalgaları 3’e ayrılır

Infrasound (sesötesi) ; frekansı 20 hertz veya altındaki sestir
İşitilebilir ses ; frekansı 20-20 000 hertz arasında olan işitilebilir sestir
Ultrases ; 20 000 hertz üzerinde (2 – 15 MHz) frekansa sahip işitilemeyen sestir



Dalga boyu ve hız

Ultrasonik frekanslarda belli bir ortamdaki ses hızı sabit olduğu için Hız = Frekans x Dalga boyu denklemine göre frekans artınca sesin dalga boyu kısalmaktadır Aradaki ilişki ters orantılı olduğu için yumuşak dokuda ses frekansı 1,5 Mhzden 3 Mhz çıkınca dalga boyu da 1mm den 0,5mm ye düşer Ses şiddeti Watt / cm2 birimi ile ölçülür Pratikte ses şiddeti Bel ( ile ölçülür1B = 10 dB Madde Yoğunluk Ses Hızı (m/s)Hava 0001 330Kemik 185 3360Kas 106 1570Yağ 093 1480Kan 10 1560 utrasonografi yankı temeline dayanması nedeniyle röntgen, tomografi ve manyetik rezonanstan farklıdır Ultrasound farklı akustik yoğunluklu yumuşak doku yapıları arasındaki ara yüzeyleri ayır edebilir Yansıyan ekoların yoğunluğu akustik ara yüzeye ve ses demetinin çarptığı açıya bağlıdır Ses demetinin geliş açısı dik açıya ne kadar yakın ise o kadar az ses yansıması olur Dik açıdan üç dereceden fazla sapma olması durumunda transduser yansıyan sesi yakalayamamaktadır

Ultrason abdominal organlardan ve yumuşak dokulardan iyi bir şekilde geçerken, akciğerler ve gastrointestinal sistem gibi hava içeren organlarda da nakledilemezler Kemikler de ultrasonu geçirmediklerinden, kemikler etrafında çevrelenen organlar ultrasound ile incelenemez Ultarsound dalgasının yoğunluğu absorbsiyon, refleksiyon ve dağılmayla azalır Doku absorbsiyonu ultrasound dalgasının frekansının artmasıyla artar Ultrason demeti belli akustik özellikli bir dokudan farklı akustik özellikli bir dokuya geçtiği zaman ses demetinin bir bölümü yansır Refleksiyon açısı genellikle gelme açısına eşittir Yansıma ses demetinin dalga boyundan daha büyük ve düz bir düzey gerektirir Örneğin diyafragma, damar duvarları ve bir çok organların sınırları bu özellikteki yüzeylerdir

Ultrason ses dalgalarından faydalanarak görüntüleme sağlayabilen bir yöntemdir (sound: ses) Buradaki ses dalgaları yüksek frekanslı ve insan kulağının işitemeyeceği ses dalgalarıdır

Ultrasonun çalışma prensibi ses dalgalarının farklı doku ve organlardan farklı şekilde yansıması özelliğine dayanır Tıbbın sadece kadın hastalıkları ve doğum dalında değil hemen hemen bütün branşlarında kullanılan çok faydalı bir görüntüleme yöntemidir

Ultason cihazının ses dalgaları gönderen ve dokulardan geri dönen ses dalgalarını algılayan vücuda tutulan kısmına prob denir Prob geri dönen ses dalgalarını algılar ve bunları bir tür bilgisayar yani işlemci içerisinde işleyerek görüntüye dönüştürür Görüntü monitörde izlenir

Transvajinal ultrason: Ultrasonun prob kısmı vajina içerisine kolaylıkla yerleştirilebilecek şekilde tasarlanmıştır Genellikle erken gebelik dönemlerinde ve bazı jinekolojik patolojilerin değerlendirilmesinde sık kullanılır Obez hastalarda karından ultrasona göre daha net görüntü sağlar


Normal standart pelvik (karından) ultrason: Geniş bir prob kullanılarak büyük gebeliklerin değerlendirilmesi ve bazı jinekolojik patolojilerin değerlendirilmesi yapılır





DOPPLER ULTRASON

Doppler incelemesinin çalışma prensibi "hareketli" cisimlerden yansıyan seslerin farklı olmasına dayanır Burada hareketli olan kan damarları içerisindeki kandır Kan içerisindeki hareket eden kırmızı hücrelere (alyuvarlara) çarpan ses dalgaları geri yansır Çeşitli damarlara doppler incelemesi yapılmaktadır

Gebelikte doppler incelemesinde en sık kullanılan damarlar:

Gebelikte ultrason inceleme yapılan duruma göre çeşitli arter (atar damar) ve ven (toplar damar) 'lara yapılabilmektedir Bunlar:

- Umblikal arter (Göbek kordonundaki atar damar)

- MCA (Middle Cerebral Artery, Orta serebral (beyin) atar damar)

- Fetal aorta

- Umblikal ven (Göbek kordonundaki toplar damar)

- Duktus venozus

- İntrahepatik (karaciğerdeki) venler

Doppler inceleme gebelikte hangi durumlarda yapılabilir?

- Anomaliler

- IUGR (gelişme geriliği) şüphesi

- PIH/ preeklampsi/ eklampsi (Tansiyon yüksekliği olan durumlar)

- Fetusta anomali/ fetal hastalık şüphesi

- Çoğul gebeliklerdeki bebeklerin eşit gelişmemesi

- Fetusta kalp anomalileri/ kalp hastalığı

- Aritmiler (kalpte ritm bozukluğu)

- Annede kalp-damar hastalıkları

- Daha önceki gebeliklerde gelişme geriliği, intrauterin fetal ölüm olması

- Daha önceki gebeliklerde tansiyon yüksekliği, preeklampsi olması

Doppler ultrasonun zararı var mıdır?

Bu güne kadar doppler ultrasonun herhangi bir zararı veya bir bebeğe ters etkisi gösterilememiştir Fakat teorik olarak ısı artışı yaratması gibi bazı nedenlerden dolayı yine de gereksiz yere ve fazla uzun süre yapılamaması önerilir

3 boyutlu (3d) ultrason: Prob ve bilgisayar yazılımı 3 boyutlu (en-boy-yükseklik) görüntü oluşturacak şekilde tasarlanmıştır


4 boyutlu (4d) ultrason: 3 boyutlu görüntünün hareketli olarak alınabildiği ultrasonlardır

Ekokakardiyografi: Fetusun kalbinin anatomik yapısı ve fonksiyonları açısından değerlendirilmesi amacıyla yapılan ultrason incelemesidir