Koyun Zararlıları ve Hastalıkları

Koyun Zararlıları ve Hastalıkları

koyun çiçek hastalığı


Koyunlar çok çeşitli asalaklardan ve hastalıklardan etkilenir Kene, bit, etsineği larvası gibi zararlılar koyun yapağısında ve derisinde yaşar Koyunları bu asalaklardan kurt armak için kimyasal maddeler katılmış sulara sokmak gerekir

Ayrıca karaciğer kelebekleri ve bağırsak solucanları gibi iç asalakların bulaşması son derece tehlikelidir Gerçekte yassısolucanlardan olan karaciğer kelebeği durgun suları içen koyunlarda; bağırsak solucanları ise uzun süre aynı yerde otlatılan koyunlarda daha yaygın görülür Bu asalaklara karşı geliştirilmiş ilaçlar vardır Şarbon ve şap gibi hastalıklar ise salgın halinde ortaya çıkarak büyük kayıplara yol açarlar Geliştirilen aşılar koyunların bu hastalıklardan kırıma uğramasını engellemiştir

KOYUN HASTALIKLARI

A Çiçek hastalığı

Tanınması: Koyunların derisinde kırmızılık, kabarıklık, kabuklanma ile kendini gösteren, bazen iç organlara yerleşebilen bir hastalıktır
Etkeni: Etkeni bir virüstür Biri koyun tipi, diğeri keçi tipi olmak üzere iki tipi vardır
Oluşumu: 6- 8 günlük kuluçka dönemi içinde hastalık bölgesinde oluşan belirtilerin içinde virüs çoğalarak hastalık yapma sınırına ulaşır Bunu takiben viremi (kana karışma) dönemi başlar Virüs kan yoluyla bütün dokulara ve deriye yayılır Deride tipik çiçek lezyonları (kızarıklık, kabartı ve kabuklanma) meydana gelir Hassas hayvanlarda diğer doku ve iç organlara da yerleşir Sağım döneminde bulunan koyunlarda mastitis (meme yangısı) ile beraber seyreder
Kuzular viremi (kana karışma) devresinde ölebilirler İç organlarda lezyonlar görülür En fazla akciğerde hassasiyet görülmektedir Kötü bakım, beslenme ve temiz olmayan ağıllarda barındırılan kuzularda telefat yüksek olur





Belirtileri: Hastalık, kuzularda çok şiddetli ve öldürücü bir seyir izler
Beden ısısı birden yükselir
İleri derecede bitkinlik, durgunluk, iştahsızlık, göz ve burun akıntısı, solunum ve nabız sayısı artışı görülür
Kuzuların çoğu deride tipik çiçek belirtileri şekillenmeden bir iki gün içinde ölür Bazı kuzularda çiçek, akciğer hastalıkları ile birlikte görüldüğünden öksürük ve solunum güçlüğü oluşur
Bu dönemde kuzuların önemli bir bölümü ölür
Koyunlarda da hastalık ani ateş yükselmesi, durgunluk, iştah azalması, solunum ve nabız artışı gibi genel belirtilerle başlar

Hastalığın ikinci günü deride yaklaşık 0,5- 1 cm çapında kırmızı kabartılar belirir Bu kabartılar yassı basık görünüşte içi su dolu kabarcıklara dönüşür
İçi su dolu kabarcıklar bakterilerle bulaşarak irinleşir ve kahverengimsi bir renk alırlar
Bir kaç gün içinde koyu renkli kabuklar şekillenerek pul pul dökülmeye başlarlar
Bu belirtiler derinin her yerinde olmakla birlikte yapağısız bölgelerde (koltuk altı, apış arası, kuyrukaltı) daha çok belirgin görülürler


Koyunlarda ölüm oranı genellikle düşüktür Ancak mastitis ile birlikte seyreden olaylarda bu oran artabilir
Çiçeğe yakalanan gebe koyunlar yavru atabilirler Yavru yaşasa da hastalık ona da geçer
Hastalık 3-4 hafta sürer, bu süre kış aylarında biraz uzayabilir

Teşhisi: Deride bulunan tipik belirtilere bakarak teşhis etmek kolaydır

Korunma:

• Hastalık çıkan bölgelerde hastalığı önlemek üzere sağlam koyunlara aşı yapılmalıdır
• Hastalığın yerleşik olduğu bölgelerde koyunların her yıl bir defa koç katımından önce aşılanması gerekir
• Bağışıklık aşıdan 10 gün sonra başlar, 21 günde tamamen şekillenir
• Hastalık çıkan ağıllarda, hastalar sağlamlardan ayrılmalı ve bakteriyel bulaşmaları önlemek için antibiyotik tatbik edilmelidir
• Hastalıklı bölgelerde karantina tedbirlerine dikkat edilerek koyun giriş ve çıkışı yapılmalıdır

BEnterotoksemi (Çelerme)

Tanınması: Bağırsaklarda bulunan clostridium perfringens tip D bakterisinin çoğalarak toksin salgılamasından ileri gelen ve ani ölümlere neden olan bir hastalıktır
Etkeni ve Hastalığın Oluşumu: C1 perfiringens tip D, doğada yaygın olarak rastlanan anaerop bakterilerdir Toprakta, sularda ve normal hayvanların barsaklarında mevcut olan bir bakteridir
Belirli bakım ve besleme şartlarında barsak lumeni içinde hızla çoğalır ve yüksek miktarlarda toksin salgılayarak hayvanın ölümüne yolaçar
Aşağıdaki şartlar, Enterotoksemi hastalığının oluşumunda önemli rol oynar:
1 Hayvanların büyüme ve gelişme devresinde bulunmaları,
2 Gelişme hızının yüksek ve kondisyonlarının iyi olması,
3 Süt emme devresinde, kuzuların aşırı miktarda süt emmesi,
4 Hububat ağırlıklı rasyonlarla besleme,
5 Körpe veya dane tutmaya başlamış hububat türünden otlar bakımından çok zengin olan meralarda veya tarlalarda otlatma,





Enterotoksemi, esas olarak koyunlara mahsustur Seyrek olarak sığırlarda, bol sütle beslenen buzağılarda, keçi ve develerde de görülür
Sürü hayvancılığı için en kritik olan mevsim ilkbahar sonları ve yaz aylarıdır Her yaş koyunda görülse de, en çok kuzularda ve toklularda rastlanmaktadır
Hastalık her bölgede görülebilir
Mortalite (ölüm) oranı %100’ dür
Belirtileri: Yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı, iki hafta sonra klinik olaylar görülmeye başlar
Hastalık çoğunlukla çok hızlı bir seyir takip ettiği için, hayvanın ne zaman hastalanıp, öldüğünü çoğu zaman takip etmek mümkün olmaz Az bir zaman önce sapasağlam olduğu bilinen hayvanın merada veya ağılda ölüsü bulunabilir


Hastalığın daha hafif seyrettiği olaylarda ise yem yemeyi birden kesme, durgunluk, esneme, yüz kaslarında seğirme gibi belirtiler görülebilir
Bazen hastalık süresi 12- 24 saat sürebilir
Hasta hayvan sürünün arkasında kalır, yürürken yalpalar ve ağızdan köpük tarzında salya akıntısı gelir
Dönme hareketleri yapar, solunum durur ve aniden düşerek ölür


Teşhisi: Bazı hastalıklarla değişik yönlerden birbirine benzese de hayvanın beslenme şekli, bu hastalık hakkında bir ön fikir vermektedir
Hastalığın kesin teşhisi, laboratuvar muayenesi sonucunda yapılmaktadır
Kadavra çabuk bozulduğundan, otopsi kısa sürede yapılmalı ve laboratuvar yakınsa, böbrekler ve bağırsaklardan iki üç parça uçlarından iple bağlanarak kesilir ve içeriğiyle birlikte alınarak gönderilmelidir

Tedavi ve Koruma: Hastalık çok hızlı seyrettiğinden, tedavi imkanı yoktur
En garantili yöntem, hastalık mevsiminden 1-1,5 ay önce ilkbahar ve sonbaharda hayvanların aşılanmasıdır
Kuzular ilk yıl iki defa aşılanırsa, sonraki yıllarda tek aşılama yeterli olabilir
Hayvanların yetiştirilme yönlerine göre çeşitli aşılama proğramları hazırlanabilir Ülkemizde uygulanan aşılama şekli sütten kesilmiş kuzu, toklu ve koyunlara uygulanan aşılama programıdır
Koyun ve keçilere ilk aşılamadan 6 ay sonra yapılacak ikinci bir aşılama, doğacak olan kuzulara kolostral antitoksin sağlaması açısından çok önemlidir