![]() |
Edebiyat Anonim Halk Edebiyatı |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Edebiyat Anonim Halk EdebiyatıB-İSLAMİ DÖNEMDE NAZIM BİÇİMLERİ VE TÜRLERİ A-HALK EDEBİYATI ŞİİR TÜRLERİ Anonim Halk Şiiri Nazım Biçimleri: Mani,Türkü,Destan,Tekerleme,Ninni Anonim halk edebiyatı, yazanı ya da söyleyeni bilinmeyen bütün sözlü ve yazılı ürünleri kapsar ![]() ![]() Bütün halk ozanları, bu tür anonim ürünlerin bir türs aklayıcısı,taşıyıcısı, ileticisi gibi görev yapmışlar, meraklı kimseler de, bu ürünleri "cönk" adı verilen uzun defterlere yazmışlardır Söyleyeni belli olmayan, ağızdan ağza, kulaktan kulağa yayılan, halkın ortak malı olan ürünlerin oluşturduğu edebiyattır ![]() Anonim Halk Şiiri Özellikleri şunlardır: 1) Belli bir sahibi yoktur ![]() ![]() 2) Dili sade, akıcı bir halk Türkçesidir 3) Şiirlerde hece ölçüsünün 7'li, 8'li, 11'li kalıpları ağırlıklı olarak kullanılır ![]() 4) Somut ve gerçeklerle iç içe bir edebiyattır ![]() 5) Şiirlerinin nazım birimi dörtlüktür ![]() 6) En çok yarım kafiye kullanılmıştır ![]() ![]() ![]() 7) Mecazlara ve edebi sanatlara fazla yer verilmez ![]() 8) Ölüm, aşk, tabiat sevgisi, ayrılık acısı, özlem, yiğitlik, toplumsal aksaklıklar gibi konular işlenir ![]() 9) Sözlü geleneğe dayanır ![]() 10) Anonim halk edebiyatı ürünleridir; mani, ninni, türkü, destan, tekerleme, bilmece, masal MÂNİ: Halk şiirinde en küçük nazım biçimidir ![]() ![]() ![]() ![]() Mânilerin ilk iki dizesi uyağı doldurmak ya da temel düşünceye bir giriş yapmak için söylenir ![]() ![]() ![]() Le beni eyle beni a İpek yorgan düreyim a Elekten ele beni a Aç koynuna gireyim a Alacaksan al artık x Açıldıkça ört beni x Düşürme dile beni a Var olduğun bileyim a Birinci dizesi yedi heceden az olan mâniler de vardır ![]() ![]() Bu gün al sürüne Yârim giymiş bugün al Madem çoban değilsin Şâd edersen bugün et Ardındaki sürü ne Can alırsan bugün al Ben bir körpe kuzuyum aL kat beni sürüne Beni böyle yandıran Sürüm sürüm sürüne Düz Mani: Yedişer heceli dört dizeden oluşur ![]() ![]() Kesik mani: Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler ![]() ![]() Cinaslı mani: Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir ![]() Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler ![]() ![]() Deyiş: İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir ![]() ![]() (gelin) kaynanayı nitmeli, merdivenden itmeli, tenger menger giderken, imanada gelip tutmalı ![]() (kaynana) Çürük gelin ne derdin Gelin değil kedersin Yoğurda zehir koydum Yesin yesin gebersin (gelin) kaynanayı nitmeli, kaynar kazana atmalı, yandım gelin dedikçe, altına odun atmalı ![]() (kaynana) Bahçe çapa istiyo İşçi para istiyo Düşük çeneli gelin Çamdan sopa (gelin) kaynanam kazan karası, görümcem kahve tavası, ikiside ölesi, oğluda bana kalası ![]() (kaynana) Eli elçekli gelin Kolu kolçaklı gelin Oğlanı ben doğurdum Şişe bacaklı gelin Mani", Doğu Anadolu'da "bayatı", Urfa'da "hoyrat" ![]() ![]() ![]() ![]() TÜRKÜ: Türlü ezgilerle söylenen anonim halk şiiri nazım biçimidir ![]() ![]() ![]() ![]() Türkü iki bölümden oluşur ![]() ![]() İkinci bölüm ise bentlerin sonunda yinelenen nakarattır ![]() ![]() Türküler, genellikle yedili, sekizli, on birli hece kalıplarıyla yazılmıştır ![]() ![]() ![]() Söğüdün yaprağı narindir narin İçerim yanıyor dışarım serin ( bent ) Zeynep'i bu hafta ettiler gelin Zeynebim Zeynebim anlı Zeynebim Üç köyün içinde şanlı Zeynebim ( nakarat ) UYARI: Daima bir ezgi ile söylenen "ninni" ve "ağıt" türleri de türkü kapsamındadır ![]() ![]() ![]() ![]() AĞITLAR Sevilen bir kişinin ölümünden duyulan acıyı dile getiren ve her zaman bir ezgiyle söylenen şiirlerdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Ağıt - Doğu Anadolu yöresi Can evimden vurdu felek neyleyim Ben ağlarım çelik teller iniler Ben almadım toprak aldı koynuna Yarim diyen bülbül diller iniler Gider oldum Avşar ili yoluna Bakmam gayrı bu diyarın gülüne Karaları taksın çapar koluna Yağız atlı nice kollar iniler NİNNİLER Her zaman bir ezgiyle söylenen, türkü biçiminde oluşturulan ve küçük çocukları uyutmak için söylenen şiirlerdir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Elime aldım kelebi Dolaştım Şam'ı Halep'i Çorum'da yatan Elvan Çelebi O da sana himmet etsin Allah sana ömür versin ninni Benim çağam nartanesi nartanesi nurtanesi anasının bir tanesi ninni bebeğim ninni ninni güzelim ninni Benim çağam uyuyacak uyuyup da büyüyecek okullara gidecek büyük adam olacak ![]() ![]() ![]() ATASÖZLERİ Uzun deneyim ve gözlem ürünü olan, topluma bir öğüt vererek doğru yolu göstermeye çalışan kısa, özlü sözlerdir ![]() ![]() ![]() ![]() "Bol zamanda dar harcanan, dar zamanda bol harcanır ![]() BİLMECELER Bir varlık veya nesnenin adını anmadan niteliklerini üstü kapalı bir biçimde söyleyerek o varlık, nesne veya kavramın ne olduğunu dinleyene buldurmayı amaçlayan sözlerdir ![]() ![]() ![]() "Elimde bir tane/İçinde bin tane" Nar Manisa'dan, Tire'den, şimdi geçti buradan ![]() ![]() Burdan vurdum kılıcı, Halep'ten çıktı ucu ![]() |
![]() |
![]() |
|