Teşbih (Benzetme)

Teşbih (Benzetme) : Anlatımı güçlendirmek amacıyla, aralarında ortak nitelik bulunan iki varlık ya da kavramdan, ortak nitelik yönünden güçlü olandan zayıf olana aktarma yapılmasıdır
Benzetmenin dört öğesi vardır:
1 Benzeyen ( B ) : Özellikçe zayıf olan
2 Kendisine Benzetilen ( KB ) : Özellikçe güçlü olan
3 Benzetme Yönü ( BY ) : Aktarılan özellik
4 Benzetme Edatı ( BE ) : gibi, kadar, sanki, güya, misal, andırmak
Bunlardan ilk ikisi benzetmenin asıl öğeleridir Benzetme yönü ve benzetme edatı yardımcı öğelerdir Yardımcı öğeler kullanılmadan da benzetme gerçekleştirilebilir
Örnek:"Cennet gibi güzel vatan"
KB BE BY B
Bir benzetmede bu dört öğe her zaman bir arada bulunmayabilir
Benzetme, kullanılan öğeler bakımından çeşitlere ayrılır:
1 Ayrıntılı (Tam) teşbih: Dört öğesi de bulunan benzetmedir

Örnek-1
Ah bu türküler, köy türküleri
Ana sütü gibi candan
Ana sütü gibi temiz
Benzeyen: Köy türküleri
Kendisine benzetilen: Ana sütü
Benzetme yönü: temiz ve candan olması
Benzetme edatı: gibi
Örnek-2
Sular öyle temiz ki, annemin yüzü gibi
Benzeyen: sular
Kendisine Benzetilen: annemin yüzü
Benzetme Yönü: temiz
Benzetme Edatı: gibi
2 Kısaltılmış teşbih: Benzetme yönü bulunmayan benzetmedir

Örnek:"Kutu gibi bir dairede oturuyor KB BE B
Benzeyen: daire
Kendisine Benzetilen: kutu
Benzetme Edatı: gibi
Benzetme yönü: Yok (küçüklük)
3 Pekiştirilmiş teşbih: Benzetme edatı bulunmayan benzetmedir

Örnek-1"Bir siyah kadındır kaldırımlarda gece" BY KB B
Benzeyen: gece
Kendisine Benzetilen: kadın
Benzetme Yönü: siyahlık
Benzetme edatı: Yoktur

Örnek-2
"Yollar köyleri saran eskimiş çerçeveler" B BY KB
Benzeyen: Yollar
Kendisine Benzetilen: Eskimiş çerçeveler
Benzetme Yönü: Saran
Benzetme edatı: Yoktur

4 Yalın teşbih (teşbih-i beliğ): Benzeyen ve kendisine benzetilenle yapılan benzetmedir

Örnek:
"Selviler içinde bir alevdir Emir Sultan" KB B

Benzeyen: Emirsultan
Kendisine Benzetilen: Bir alev
Örnek: "Gül tenli sevdiğim" KB B
Örnek: "Unutmakta haklısın kömür gözlüm/Haklısın Bu sözüm sana sitemdir" KB B UYARI !
Tam teşbihte mecaz yoktur Çünkü bütün sözcükler gerçek anlamlarını korumaktadır Benzetme kısaldıkça anlatım güçlenmekte, mecaz havası oluşmaktadır Mecaz, pekiştirilmiş benzetmede başlar, teşbih-i beliğde iyice güçlenir Aşağıdaki Örnekleri bu açıdan inceleyiniz
"Annem melek gibi temiz ruhlu bir insandı" (tam teşbih, mecaz yok)
"Annem iyilikte, bir melekti" (Pekiştirilmiş benzetme, mecaz var; çünkü, "anne" aslında melek değildir; "melekti" sözcüğü mecazdır)
"Melek annem, cennete doğru yola çıktı"("Melek annem"sözü teşbih-i beliğdir Mecaz iyice güçlenmiştir Özellikle "melek" sözün de yoğun bir mecaz anlam vardır)
Aşağıdaki Örnekleri inceleyiniz
1"Ovadan bakılınca çelikten dev bir testere ağzını andıran tepeler, yaz kış ışıl ışıldır"
2"Bütün gece vagondan vagona un çuvalları taşımış hamallar gibiyiz"
3"Büyük sahra denen bu kum denizinde daha günlerce hamallık edeceğiz" UYARI !
Benzetmelerde"benzemek, andırmak, dönmek"gibi fiiller ve bunlardan türetilmiş fiilimsiler edat yerinde kullanılabilir"Saçların tarumar, gözlerinde nem/Ateşe benzerdin, küle dönmüşsün" KB BE KB BE
"Tepegöz gök gürültüsünü andıran bir sesle kükredi" B KB BE BY
4"Erciş sapağında, Van Gölü mavi bir çarşaf gibi önüme serildi"
5"Beş altı araba, gelin alayı gibi sıralandı"
6"Fırtınada bir deniz feneri kadar yalnızdım"
7"Rujlu dudakları açık bir yarayı andırıyordu"
8"Köpek leşi gibi uyuyor şehir"
9"Ağzımda bal gibi tatlı bir türkü"
10"İyi sözler söylenmiş bir kadın gibi güzelleşiyor dünya"
11"Sürüklenen bir kış ölüsüdür zaman"
12"Biliyorum / Şiir bir pencere kuşudur"
13"İnsan bir ormandır derdim sana hep"
14"Bir bakışı vardı Esma'nın / Kavak yelleri gibi pırıl pırıl"
15"Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner aşarım"
16"Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik"
17"Durmuş bir saat gibiydi durup geçmeyen zaman"
18"Şiir bir cennet bahçesi / Girmeyene anlatılmaz"
19"Gözlerimiz kurşun, elimiz bıçak/Severek öldürdük güzellikleri"
20"Garibanlar yolunuyor kaz gibi/Hangi kuşun neresini yazayım"
21"Gördüm deniz dedikleri bin başlı ejderi"
22"Acep beni anar m'ola / O kaşları keman şimdi"
23"Ve çobanlar gibi dallar yaktık"
24"Kul Mustafa karakolda gezerken /Gülle kurşun yağmur gibi yağarken"
25"Yıldız gibi doğdukça güzel her akşam"
26"Gözleri çıkarılmış bir âmâ gibi evler"
27"Ben kendi varlığı içinde taşan / Uçsuz bucaksız bir denizim"