İlk Çağ’Da Anadolu Uygarliklari |
10-09-2012 | #1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
İlk Çağ’Da Anadolu UygarliklariHİTİTLER: · MÖ 2000 yıllarında Anadolu’ya gelerek Kızılırmak çevresinde devlet kurmuşlardır · Başkentleri Hattuşaş ( Boğazköy) şehridir Çorum yakınlarındadır · Hititliler Suriye’yi ele geçirmek için Mısırlılarla savaşmışlardırBu savaşın sonunda iki devlet arasında Kadeş Antlaşması imzalandı · Kadeş Antlaşması (MÖ 1280) Dünya tarihinde iki devlet arasında yapılan ilk antlaşmadır
FRİGYALILAR:
LİDYALILAR: · Gediz ve Büyük Menderes ırmakları arasında kurulmuştur · Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet kurmuşlardır · Başkentleri Sard şehridir( Bugünkü Manisa-Salihli yakınlarındadır) · Ticaretle uğraşmışlardırKral Giges Efes’ten başlayıp Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’nu yaptırmıştır · Ticaretteki bu gelişmeler nedeniyle Lidyalılar tarihte ilk kez parayı icad ettiler · Lidyalılar MÖ 547 yılında Anadolu’yu işgal eden Persler tarafından yıkıldılar URARTULAR: · MÖ 900 yılında Doğu Anadolu’da kuruldu · Başkenti Tuşpa(Van) şehridir · Maden işlemeciliğinde ilerlemişlerdir · Tarımla ve hayvancılıklada uğraşmışlardırVan ovasını sulamak için yaptıkları su kanalları günümüzde bile kullanılmaktadır · Urartu Devleti MÖ 600 yılında Medler tarafından yıkılmıştır İYONYALILAR: · MÖ 1200 yıllarında Yunanistan’dan göç ederek Ege kıyılarına yerleşen Akalar tarafından kuruldu · Akalar Ege kıyılarında 12 ayrı şehir kurmuşlar ve şehir devletleri halinde yaşamışlardır · En önemli İyon şehirleri İzmir,Efes,Milet,Foça’dır · Her şehrin başında ayrı bir kral bulunuyorduBundan dolayı hiçbir zaman güçlü bir krallık kuramamışlar ve ayrı ayrı şehir devletleri halinde yaşamışlardırSiyasi birlik yoktur · İyonyalılar denizcilikte ileri gitmişlerdirAncak zamanla Lidyalıların,Perslerin ve Romalıların egemenliğine girerek kaybolmuşlardır İLK ÇAĞ’DA ANADOLU’DA KURULAN DEVLETLERDE KÜLTÜR2 VE UYGARLIK DEVLET YÖNETİMİ: · İlk Çağ’da Anadolu’da kurulan bütün devletler krallıkla yönetiliyordu · Hititler’de kraliçelerde geniş yetkilere sahipti · Hititler’de Tavananna ünvanı verilen ana kraliçe, kral olmadığı zaman devleti kral adına yönetirdi · Hititler’de Pankuş adı verilen meclis vardıBu mecliste önemli devlet meseleleri görüşülürdüBu meclis gerektiğinde kral ve kraliçeyi yargılardıHatta mahkum bile edebilirdi · İyonlarda şehir devletleri yönetimi önce krallar sonra soylular, daha sonra demokratik hükümetler tarafından yönetilmiştir DİN VE İNANIŞ: · İlk Çağ’da Anadolu’da kurulan devletlerin hepside çok tanrılı dine inanıyorlardı(Politeizm) · Hititler’de tanrı sayısı çok fazla olduğundan Hititlerin ülkesine “Bin Tanrı İli” denirdi · İnanışlarına göre tanrılar aynen insanlara benzer ve insanlar gibi yaşardı · Frigyalılar tarımla uğraştıklarından bu durum dinlerine de yansımıştırFrigyalıların en büyük tanrısı toprak ve bereket tanrısı olan Kibela’dır · Lidyalılar İyonlardan etkilenerek onların tanrılarına tapmışlardır · Lidyalılar, Artemis,Zeus,Apollo gibi pek çok Yunan tanrısını İyonlardan alarak kendi tanrıları haline getirmişlerdir · İlk Çağ uygarlıklarından bazıları öldükten sonra dirilmeye inanırlardıBundan dolayı mezarlarını kayaları oyarak oda şeklinde yaparlar ve içlerine çeşitli eşyalar koyarlardı · Tanrılara kurban keserler ve tanrılarına yiyecek ve içecek sunarlardı SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT: · Anadolu’da kurulan İlk Çağ medeniyetlerinde insanlar eşit hak ve özgürlüklere sahip değillerdi · Ülke sosyal sınıflara ayrılmış durumdaydıHititler’de Kral ve ailesi,soylular,rahipler ,askerler ve köleler olmak üzere sınıflar vardıBu sınıfların ayrı ayrı hakları vardıKölelerin ise hemen hemen hiçbir hakkı yoktu · Hititler’de sınıflar arası ilişkiler kanunlarla belirlenmiştiMal sahibi olma,miras,evlenme , boşanma kanunlarla belirtilmişti · Frigyalılar tarıma önem verdikleri için sert kanunlar koymuşlardırSabanını kıran öküzünü öldürene ölüm cezası vermişlerdir · Lidyalılar kara ticaretine önem vermişler ve Kral Giges Ege kıyılarından başlayan ve Mezopotamya’ya kadar uzanan “Kral Yolu’nu” yapmışlardırBöylece ticaret canlanmıştır · Lidyalılar parayı tarihte ilk defa icat ettiler · İyonyalılar deniz ticaretinde ileri gittiler ve Akdeniz ve Karadeniz’de koloniler kurdular YAZI ,DİL, EDEBİYAT BİLİM VE SANAT: · Hititler ve Urartular çivi yazısı ve resim yazısı(hiyeroglif) kullanmışlardır · Lidyalılar,İyonyalılar ve Frigyalılar ise Fenikeliler’den aldıkları alfabeyi kullandılar · Hititler Mezopotamya medeniyetlerinin destanlarını tercüme edip kullanmışlardır · Hititler tarih yazıcılığına önem vermişler ve Anal adı verilen yıllıklar yazmışlar ve bir yıl içinde meydana gelen olaylar tarafsız olarak yazılıp tanrılara sunulmuştur · Anadolu’da bilim ve sanatın gelişmesinde Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarının etkisi görülür · İyonya’da bilim ve sanat çok gelişmiştirBunun sebebi deniz ticaretiyle uğraşmaları uygarlıkların kesiştiği yerde olması bilimin zengin kişilerce desteklenmesi Ön Asya’dan gelen yolların bitiş yerinde olması bilimin gelişmesini sağlamıştır · Tales,Diyojen, Pisagor,Heredot,Homeros gibi bilim adamları İyonya’da yaşamışlardır ÇEVRE UYGARLIKLAR VE ANADOLU’YA ETKİLERİ 3 · İlk Çağ’da Anadolu’yu en fazla etkileyen uygarlık merkezi Mezopotamya olmuştur · Mezopotamya iki nehir arası demek olup Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki bölgeye denir · İlk Çağ’da Mezopotamya’da kurulan devletler ;Sümerler,Babilliler,Asurlular ve Akadlardır SÜMERLER: · Mezopotamya’da kurulan ilk uygarlık Sümerlerdir MÖ 3500’de Orta Asya’dan gelerek Mezopotamya’da devlet kurmuşlardır · Kanallar açmışlar ve bataklıkları kurutarak tarım ve hayvancılık yapmışlardır · Tarihte ilk yazıyı Sümerler bulmuşlar ve kullanmışlardır( Çivi yazısı) MÖ 3200 · Not: Yazının bulunmasıyla tarih devirleri başlamıştır · İlk yazılı kanunlar, ilk takvim, ilk matematik bilgileri de yine Sümerlere aittir · Sümerler çok tanrılı dine inanırlar ve Ziggurat adı verilen tapınaklarında tanrılarına tapınırlardı ve kurban keserlerdi · Sümerler Mezopotamya’da kurulan Akadlar tarafından son verilmiştir BABİLLER: · Aşağı Mezopotamya’da kurulmuştur · Devletin en güçlü zamanı kral Hammurabi zamanıdırKral Hammurabi Sümer kanunlarını geliştirerek uygulamıştır( Hammurabi Kanunları diye bilinir) · Babil , dünyanın yedi harikasından biri olan “Babil’in Asma Bahçeleriyle” ünlüdür · Babilliler MÖ 6yüzyılda Persler tarafından yıkılmıştır ASURLULAR: · Yukarı Mezopotamya’da kurulmuşturNinova şehri başkenttir · Asurlular ticaretle uğraşmışlardırAnadolu,Mısır ve Mezopotamya arasında ticaret yapmışlardır · Asurlular ticaret amacıyla Anadolu’ya geldiklerinde yazıyı da beraberinde getirmişlerdirBöylece Anadolu hem yazıyı öğrenmiş hem de tarih çağlarına girmiştir · Asurlular MÖ 612 yılında Pers egemenliğine girmiştir AKADLAR: · MÖ 2300 lü yıllarda Arabistan’dan gelerek Mezopotamya’da devlet kurdular · Akadlar; Elam,Asur,Doğu Anadolu ve Akdeniz’i fethederek imparatorluk kurdular · MÖ 2150 yıllarında kuzeyden gelen Gutiler tarafından yıkılmıştır ANADOLU’YU ETKİLEYEN DİĞER UYGARLIKLAR
· MÖ 753’te İtalya’da kurulan Roma İmparatorluğu MÖ 60 ‘lı yıllarda sınırlarını hızla genişletmiş ve Anadolu,Mısır,Suriye ve Kuzey Afrika’yı ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurmuşlardır Anadolu’da Roma dönemine ait mimari eserler vardırBunlar; İstanbul’da Bozdoğan kemeri ve Çemberlitaş, Ankara’da ise Ogüst Mabedi( Tapınağı) ve Roma Hamamıdır · Roma İmparatorluğu MS 395 yılında Batı Roma ve Doğu Roma ( Bizans İmp) olmak üzere ikiye ayrıldıDoğu Roma’dan (Bizans’tan ) günümüze pek çok mimari eser kalmıştır bunların en önemlisi İstanbul’daki Ayasofya , Yerebatan Sarnıcıdır · Doğu Akdeniz kıyılarında denizcilikle uğraşan Fenikeliler buldukları 22 harflik alfabeleriyle Anadolu’yu ve Dünyayı etkileyerek katkıda bulunmuşlardır · Mısır uygarlığı ise kullandıkları resim yazısı(Hiyeroglif), güneş yılı esaslı takvim ile tıp , matematik , astronomi alanlarında dünya medeniyetine katkıda bulunmuşlardır |
|