Tekstil Mühendisliğinde Yapılan Bazı Deneyler Ve Deney Raporları..

GRAMAJ DENEYİ

1 AMAÇ

Dokunmuş veya örülmüş kumaşların 1m² ’sinin ağırlığını belirlemek

2 GENEL BİLGİLER

Kumaş gramajı 1m² ’ sinin gram olarak ağırlığıdır TS 251’e göre yapılan bu deneyde dokunmuş veya örülmüş her çeşit kumaşın ağırlığı tespit edilebilmektedir
Bir müşteri açısından gramajın amacı;siparişinde belirttiği En’de kumaşın yine belirttiği tolerans da gramaja sahip olmasıdır Gramajın yüksekliği müşterinin konfeksiyon aşamasında çıkaracağı parça sayısı ile ters orantılıdırYani yapı olarak aynı özelliklere sahip ve yine aynı En’deki bir kumaşın yüksek gramajlı olanından düşük gramajlı olanına göre daha az parça çıkar Bunun sebebi ise kumaşı boydan uzatarak birim kareye düşen ağırlığı azaltmaktır Buda boydan uzamış kumaştan daha fazla parça çıkmasına sebep olacaktır Tabi bütün bu yapılan işlemler müşterinin gramaj için verdiği toleranslar dahilinde geçerlidir

3 DENEYDE KULLANILAN CİHAZ VE GEREÇLER

• %2 duyarlıkta hassa terazi
• Dairesel kumaş kesim cihazı (gramaj aleti)
• Mantar levha
• Metre

4 DENEYİN YAPILŞI

Dairesel kesici ile ( gramaj aleti ) numune olarak belirlenen kumaş mantar levha üzerine düzgünce yerleştirilmiştir Elimizle kavradığımız gramaj eltinin döner mekanizmasını sabit bir yönde 1-2 tur çevirerek kumaş yüzeyinden belli bir alana sahip bir bölümü alınmıştır Bu parçanın alanı aşağıda verilen formül ile bulunmuştur

Alan = π (çap)² / 4

π ’ yi 3,14 alırsak ve gramaj aletinin de enini metre yardımı ile ölçüp 3,8 cm bulduğumuz göz önüne alınırsa alan;

3,14 (3,8)² /4 = 11,33 cm² bulunmuştur

Bu alana sahip kumaşımızın hassas terazideki tartım sonuçlarını alarak bunu 1m² yaymış ve 1m² için kumaşımızdan alınan numunelerin gramajları sonuç bölümünde tablo da verilmiştir
Hassas terazide tartılan parçanın ağırlığına x dersek ;

Metrekare ağırlığı = x 10000 /11,33 ’ dür

5SONUÇ

Yapılan deneylerden alınan sonuçlar aşağıdaki tabloda verilmiştir

Numune
No Kumaş Metrekare Ağırlığı
1 158,9
2 158,9
3 150,0
4 150,0
5 150,0
6 150,0
7 150,0
8 150,0
9 150,0
10 167,7
11 150,0
12 150,0
Ortalama 152,9
St Sapma 5,76
DeğKatsayısı 3,76

İPLİK DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ DENEYİ

1AMAÇ

Hammadde, teçhizat, işçilik, makine, çalışma metodu, dolayısıyla iplik üretilirken iplikte meydana gelen, gözle görülüp değerlendirilebilen görünümü bozan kısımların incelenmesi

2GENEL BİLGİLER

İplikte düzgünsüzlük kaliteyi etkileyen en önemli faktördür İplikte düzgünsüzlük; işlenme, kullanım, ve diğer özellikleri etkiler Düzgünsüzlük; gerek incelik ve numara, gerekse diğer yapısal özellikler açısından iplik boyunca meydana gelen değer sapmalarını tanımlar

İplikte düzgünsüzlük üretilen ipliğin üniformitesini gösterir İplik üretimi sırasında meydana gelen hatalar düzgünsüzlüğü arttırıriplik eğirilirken oluşan ve makineden kaynaklanan kaynaklanan mekanik (kam, dişli, silindir gibi makine elemanlarından doğan) çekim (ince ve kalın yerler, neps) ve hammaddeden kaynaklanan hatalar dolayısıyla iplikte düzgünsüzlük oluşturur Uster istatistiklerinden çıkarılan, ince pamuklu kumaş üzerinde rahatsız edici hataların dağılımı aşağıdaki gibidir

Kalın iplik % 4 Kalın yer hataları % 46
İplik ekleme % 14 İnce yer hataları % 40
Bobin aktarma % 2 Yabancı madde %11

Bunlar ipliğin görünümünü, kalitesini, mukavemetini olumsuz etkiler İplik düzgünsüzlüğüne neden olan mekanik hatalar; aşınmış teller, makine ayarlarındaki bozukluklar, hasara uğramış dişliler, makine vibrasyonu, çekim hataları gibi hatalardır
Büküm değişimi,numara değişimi, iplik tüylülüğü, mukavemet kaybı ve değişimi gibi ipliğin bütünü ile ilgili hataların yanında uzunlukla sınırlanan iplik hataları vardır
Çok rastlanan ve karakteristik uzunlukta olan hatalar; nope düğüm, kötü ekleme yerleri, boğum, balık, hav uçuntuları, uzun balık, takıntı, burgu, kalın iplik, çift iplik, çift eğrilmiş ve bükülmüş ipliktir
Az rastlanan ve değişik boyutta olan hatalar ise; kıvrım, takıntı iplik, bukle, halka, tüylü iplik ve iplik üzerindeki bitkisel-hayvansal artıklardır
Düzgünsüz ipliklerin makinelerde kullanımı düşük dayanım sebebi ile kopmalara sebep olur Buda makine duruşlarını arttırır, verimliliği azaltır ve fire artardüzgünsüz ipliklerle elde edilmiş kumaşlarda düzgünsüz yüzey oluşurİplik incelik ve numara düzgünsüzlüğünün kumaş üzerinde oluşturduğu düzgünsüzlük özellikle boyamadan sonra ortaya çıkar ve iplik abrajı olarak isimlendirilir
İplikte numara ve incelik düzgünsüzlüklerini en aza indirmek için ipliğin üretiminden itibaren bazı işlemler gerçekleştirilir Örneğin kesikli (stapel) elyaftan eğirilmiş ipliklerin üretiminde tarama işlemi düzgünsüzlüğü arttırıcı en önemli etkendir Ayrıca dikiş ipliklerinde katlama işlemide üniform bir düzgünlük ve yapı oluşumu sağlar

Sonuç olarak tam düzgün bir iplikte;

• İpliğin enine kesitinin her birinde aynı sayıda lif bulunmalı
• Lifler eşit ve üniform doğrusal yoğunlukta olmalıdır

Bu özellikler henüz sağlanamamıştır Bütün ipliklerde giderilemeyen bir düzgünsüzlük vardır Minimum düzgünsüzlük içeren iplik en düzgün ipliktir

Genel olarak düzgünsüzlük ölçme metotları;
A-) Sübjektif metotlar B-) Objektif metotlar
Olmak üzere ikiye ayrılır

A-) Sübjektif metotlar

Düzgünsüzlüğün rakamsal ifadesi mümkün değildir Görsel inceleme yapılır, iki metodu vardır
1-) Levhaya sarım yolu
2-) Dokuyup örerek kıyaslama

B-) Objektif metotlar

Düzgünsüzlükte rakamsal ifade kullanıla bilir Metotları şunlardır;
1-) Kesip tartma
2-) Mukavemet değişimi
3-) Büküm değişimi
4-) Basınç altındaki incelik değişimi
5-) Projeksiyon mikroskobu metodu
6-) Elektronik sistemler

Buradaki sübjektif metotlardan, levha üzerine sarım metoduna değinilecektir

4 DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR

Düzgünsüzlüğü incelenecek olan iplik ve buna zıt renkte konik levha Koyu renk iplik için açık renk levha, açık renk iplik için koyu renk levha kullanılır

5 DENEY NUMUNESİ

Deneyde kullanılan numuneler gri melanj iplik, lacivert iplik ve yün fitilidir

6 DENEYİ YAPILIŞI

Düzgünsüzlüğünü ölçmek için lacivert renkli iplik seçildiğinden dolayı beyaz konik levhaya düzgün ve paralel olarak sarılmıştır İpliğin düzgünsüzlük kontrolü için levhaya sarımı sırasında bazı noktalara dikkat etmek gerekir Örneğin iplik sarım aralıkları eşit olmalıdırhatalar daha belirgin görüldüğünden levhalar tercihen konik olmalıdırKontroller uygun gün ışığı altında veya suni ışıkta ışık arkadan gelecek şekilde yapılmalıdır
Sarıcı alet yardımıyla iplik konik levha üzerine sarıldıktan sonra iplik koparılarak levha aletten çıkarılmıştır Gün ışığı altında Amerika Standart Enstitüsünün hazırladığı PSTM denilen standart fotoğraflarla karşılaştırma yapılmıştır Bu fotoğraflar A,B,C,D değerlerini alıp, “A” en iyisi, “D” en kötüsü değerini ifade eder
Gri melanj iplik ve yün fitili içinde aynı işlemler yapılmış, toplam üç farklı numune için A,B,C,D gibi bir değer belirlenmiştir

7 SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

CİNSİ ASTM CETVELİNE GÖRE DEĞERİ
LACİVER İPLİK C
GRİ MELANJ İPLİK B
YÜN FİTİLİ C

YORUM:

Lacivert renkli ipliğin birinci kalitede kullanılması uygun değildir İkinci ve üçüncü kalitede ürünlerin oluşumu için kullanıla bilir
Gri melanj renkli iplik birinci kalite ürün oluşumu için kullanıla bilir Hassas müşterilerimiz için ikinci kalite ürün oluşumunda önerile bilir
Yün fitilimizin ise birinci kalite ürün oluşumu için kullanılması uygun değildir İkinci ve üçüncü kalitede ürün oluşumu için uygundur

2GENEL BİLGİLER

Tekstil sektöründe kumaş üretimi için hammadde olan iplik; liflerin temizlenmesi , paralelleştirilmesi, istenilen uzunluğa kadar çekilerek inceltilmesi, bükülerek mukavemet kazandırılması ve sarılması sonucu elde edilir İpliklerin en önemli özelliklerinden biride bükümüdüripliğin mukavemetli olabilmesi için bükülmesi lazımdır Büküm miktarı arttıkça, ipliğin mukavemeti de artar Ancak bu artış bir sonsuz olmayıp bir kritik noktayı aşınca, bükümün çoğalmasına rağmen, iplik mukavemeti süratle düşmeye başlar Bu nedenle zorunlu olmadıkça fazla bükümle çalışmak tavsiye edilmez
İplikteki büküm meydana gelecek yüzeyin cinsine göre değiştiği gibi (örgü,dokuma,halı,havlu,…vs), ipliği oluşturan makinelerin (open-end, ring) özelliklerine ve cinsine göre de farklılık gösterebilir
İpliklerde büküm yönü S (sol büküm) ve Z (sağ büküm) harfleri ile gösterilir Büküm miktarını ve yönünü değiştirerek çeşitli kumaş efektleri elde edilebilir Bunlardan bazıları gözle görülebilir, bazıları kumaşın tutumunu değiştirir, bazıları da mekaniktir Örneğin bir kumaşın dokunmasında çözgüde hem “S” hem de “Z” bükümlü iki ayrı tip iplik kullanılması ve dolayısı ile bu ipliklerden ışınların farklı yollarla yansıması nedeni ile yollu kumaş etkisi görülür

El ile büküm yönünü tayin etmenin yolu: Her iki elin baş parmağı ile işaret parmağı arasında kısa bir iplik numunesi tutulur Sağ el ile sağa doğru bükülür İplik bükümü açılarak iplik mukavemetini kaybediyor veya uç kısımlarda elyaf paralel hale geliyorsa “Z” bükümdür Şayet ipliğin bükümünde artış kaydediliyor ise “S” bükümdür

3DENEY DÜZENEĞİ

Büküm ölçme cihazı: Sabit bir iplik sıkıştırma çenesi ile iki yönde dönebilen ve iplik doğrultusunda hareket eden bir sıkıştırma çenesinden ibarettir Hareket eden çenenin dönüş sayısı bir sayaç aracılığı ile sayılabilir Çeneler arası uzaklık 25-250 mm ye ayarlanabilirCihazda bükümün açılmasından doğan uzamayı alacak düzen ile ipliği çeneler arasında belirli bir gerginlikte tuta bilecek bir düzen bulunmaktadır Bu gerginliği sağlayacak ipliğin numarasına göre ağırlıklar mevcuttur

4 DENEYİN YAPILIŞI

İlk etapta “Z” büküm mü, yoksa “S” büküm mü olduğunu elimizle kontrol edilmiş ve “Z” büküm olduğu görülmüştür Numunemiz 250 mm mesafelik metoda göre ayarlanmıştır Bir ucu çenelere sıkıştırılmış diğer ucuna da iplik numarası ile orantılı ve ipliği belli bir gerginlikte tuta bilecek ağırlık takılmıştır Bu ikinci uç da çeneye sıkıştırılarak bükümün açılmasından dolayı uzamayı gösteren kadranın ibresi sıfıra ayarlanmıştır
Hareket eden çene, ipliğin bükümünü alacak yönde çevrilmeye başlayınca ibre hareket etmiş iplik tamamen açıldıktan ve ters yönde bükülmeye başladıktan sonra ibre tekrar eski yerine gelmiştir Sayaçta okuduğumuz değer 500 mm için büküm sayısını vermiştir Çünkü 250mm’yi önce çözüp daha sonra ters yönde tekrar bükerek ilk mesafenin iki katını veren sayaç miktarını bulmuş olduk Bu değeri iki ile çarparak bir metredeki büküm sayısı bulunmuştur

5 SONUÇLAR

Yapılan on üç deney için ölçüm değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir

Deney No 0,5 m’ deki ölçüm değeri 1 m’ deki ölçüm değeri
1 384 768
2 406 812
3 393 786
4 471 942
5 376 752
6 397 794
7 381 762
8 384 768
9 431 862
10 424 848
11 438 876
12 431 862
13 390 780
Ortalama 408 816
St Sapma 6,83 13,66
Değişim katsayısı 1,67 1,67

İPLİK MUKAVEMETİ

1AMAÇ

Sabit uzunluktaki bir ipliğin bir F kuvveti altında kuru ve yaş mukavemetlerinin ölçülmesi

2GENEL BİLGİLER

Mukavemet; Materyalin kullanımı yada giyim sırasında dışardan gelen kuvvetlerce uygulanan gerilim ve kopmaya dayanımı anlatan bir terimdirİpliğin mukavemeti bir kalite kriteri olarak ifade edilmektedir

İplik mukavemetine etkiyen faktörler;
• Lif uzunluğu :Lif uzunluğu arttıkça mukavemette artacaktırKısa liflerin mukavemeti düşük olur
• Hammadde cinsi :Keten, pamuk, naylon, royon ve yünün soldan sağa mukavemeti azalırken uzama yüzdesi artar
• Elyafın paralellik durumu :Elyafların paralel halde olması mukavemeti azaltacaktır
• Uzunluk dağılımı :Uzun iplik için uygulanacak kuvvet buna ters orantılı olarak daha az kısa iplik için ise daha fazla olacaktır
• Düzgünsüzlük oranı :Mukavemetle ters orantılı şekilde düzgünsüzlük arttıkça mukavemet azalacaktır
• Lif mukavemeti :İplik mukavemetini doğrudan etkiler Lifin mukavemeti, iplikle doğru orantılıdır
• Büküm :Bir noktaya kadar iplik mukavemetini destekleyici bir faktördür
• Nem ve yabancı madde oran :Elyafın cinsine göre nem mukavemeti olumlu ve olumsuz yönlerden etkileye bilir Yabancı maddeler de mukavemeti olumsuz etkileyen faktörlerdendir

İplik mukavemet ölçüm aletleri aşağıdaki esaslara göre sınıflandırılır

• Yük artış oranı sabit aletler
• Uzama oranı sabit aletler
• Çene hızı oranı sabit aletler

Biz deneyimizi yük artış oranı sabit aletler sınıfına giren uster cihazı ile yapacağız Uster iplik mukavemet test aleti tek iplik mukavemetini ölçer Bu alet sayesinde tek iplik testi için öngörülen zaman oldukça azalmıştır Kapasitesi 0-200 ile 0- 2000 gr Arsında değiştirile bilir

3DENEY NUMUNESİ

Üç pamuklu, üç polyester iplik için yaş ve kuru olmak üzere toplam on iki iplik numunesi alınmıştır

4DENEYİN YAPILIŞI

İlk etapta bütün mekanik ve elektronik deney aletlerinde olduğu gibi kalibre ve sıfırlama işlemleri yapılırMakinemize gerekli ayarlamalar yapıldıktan sonra, belli uzunluğa sahip ipliğimiz uçlarından makine üzerindeki çenelere sabitlenmiştir Burada dikkat edilecek husus; yine makinenin bir elemanı olan ve fotosellik bir özellikle ipliğin varlık ve gerginliğini fark eden çengelimsi yapıdan geçirilmesidir
Daha sonra makineye start verilmiş ve ipliğin mukavemetine göre belli gr/F kuvvetlerde, belli uzunluklarda kopuşlar yaşanmıştır
Bu deney kuru pamuk için üç, yaş pamuk için üç, kuru ve yaş polyester için yine üçer kez tekrar edilmiştir

5SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRİLMESİ

PAMUK POLYESTER
KURU YAŞ KURU YAŞ
Deney No Kopma
Yükü Uzama Kopma
Yükü Uzama Kopma
Yükü Uzama Kopma
Yükü Uzama
1 490 gr/F 8,8 cm 460 gr/F 10,5 cm 600 gr/F 6,5 cm 500 gr/F 5,5 cm
2 180 gr/F 2,5 cm 190 gr/F 4 cm 570 gr/F 6 cm 500 gr/F 5,5 cm
3 100 gr/F 2,7 cm 120 gr/F 4,8 cm 560 gr/F 6 cm 520 gr/F 5,4 cm
Ortalama 256 gr/F 4,6 cm 256 gr/F 6,4 cm 576 gr/F 6,1 cm 506 gr/f 5,5 cm
Standart
Sapma 109 1,9 95 2,4 5,1 0,14 6,1 0,07
Değişim
Kat Sayısı 42,5 41,3 37,1 37,5 0,9 2,3 1,2 1,3
Sonuç olarak pamuk liflerinden oluşan ipliğimizin yaş mukavemetinin kuruya kıyasla daha iyi olduğu görülmüştür Polyester liflerinden oluşan ipliğimizin ise kuru mukavemetinin yaşa göre daha iyi olduğu yine yapılan deneyler sonucunda görülmüştür

İPLİK NUMARASI TAYİNİ DENEYİ

1 AMAÇ

Deneyin amacı; ipliklerin numaralarının belirlenmesi

2 GENEL BİLGİLER

Tekstilde kumaşın üretimi için gerekli madde olan iplik; liflerin temizlenmesi, parelelleştirilmesi, istenen uzunluğa kadar çekilerek inceltilmesi, bükülerek mukavemet kazandırılması ve bobinlenerek sarılması esasına dayanır İplikte incelik, istenen kumaşın sağlamlığından,düzgünlüğüne, hdrofilliğinden parlak bir yüzeye sahip olmasına kadar çok geniş bir yelpazeyi etkiler Bunun yanında kumaş yapacak örgü yada dokuma makinasının çalışır aksamı yine ipliğin incelik yada kalınlığına göre değişir
Tek tek liflerin bir arya gelmesi ile elde edilen ipliğin inceliğini çap olarak mevcut ölçü aletleri ile kesin olarak tesbit etmek mümkün değildirBu nedenle iplik inceliğinin tesbitinde ölçülmesi kolay iki özellikten faydalanılırBunlardan birincisi ağırlık numaralandırma sistemi, diğeri ise uzunluk numaralandırma sistemidir

a-) Ağırlık Esasına Göre Numaralandırma Sistemi:

Bu sistemde iplik numarası birim uzunluğa tekabül eden ağırlıkla ifade edilir Bu sisteme “direkt” numaralandırma sistemi de denmektedirbu sistemde iplik numarası;
G
Numara=
L
Şeklinde ifade edilirBurada;
G: İplik numunesi ağırlığı (gr)
L: iplik numunesi uzunluğu (m)
Olarak tanımlanmaktadırBu numaralandırma sisteminde kullanılan temel numaralar denye (denier) ve (tex)’dir

Teks (tex) sistemi: Her ülkede kullanılan ölçü sistemlerinin değişik olması iplik numaralama sisteminde de farklılıkların olmasına sebep olmaktadırBu durum bilhassa ticarette uluslar arası karışıklıklara sebebiyet vermektedirBunun için dünya milletleri bütün dünyada ortak bir sistem olarak “teks” sistemini kabül etmişlerdir Teks sistemi doğrusal olup metrik birimlere dayanırAğırlık ve uzunluk belirtmek basit olduğundan her çeşit lif ve ipliğe uygulanması kolaydır
Bu sistemde birim, 1km (1000 m) uzunluğundaki ipliğin kütlesi 1gr olarak gösteren teks’dir Daha açıkça,
G(gr)
Teks= 
(km)
olarak ifade edilmektedir Ancak birim uzunluk olarak 1 km alınması pratikte mümkün olmaya bilir Bunun için eşitlik,
G(gr)
Teks=  1000
L(m)

Denye sistemi: 9000 metre uzunluğundaki bir ipliğin ağırlığı 1gr gelirse o ipliğin denye’si 1 olur
G(gr)
Td=  9000
L(m)

b-) Uzunluk Esasına Göre Numaralama Sistemi:

Bu sistemde “indirek” numaralandırma sistemi olarak da bilinmektedir Bu sistemde iplik numarası,birim ağırlıktaki uzunlukla ifade edilirBu sistemde iplik numarası;
L(m)
Numara= 
G(gr)
Şeklinde ifade edilmektedirÇeşitli ülkeler tarafından kullanılan birim sistemlerinin farklı olması nedeniyle farklı numaralandır2ma sistemleri ortaya çıkmıştırBunlar arasında en çok bilinen ve kullanılan numaralandırma sistemleri, Metrik ve İngiliz sistemidir

Metrik Sistem: Ağırlığı 1gr olan ipliğin metre olarak gösterdiği uzunluğa o ipliğin metrik numarası denirDiğer bir ifade ile 1gr ipliğin metre cinsinden uzunluğu şeklinde tanımlanır
L(m)
Nm= 
G(gr)
Örneğin 400m uzunluğundaki bir iplik 10gr geliyorsa ipliğin metrik numarası;
L(m) 400
Nm=  =  = 40 olarak bulunur
G(gr) 10

İngiliz Sistemi: Bu sistemde ağırlık birimi olarak Pound veya Libre,uzunluk birimi olarakda Hunk kullanılır ve
L(Hunk)
Ne=  şeklinde tanımlanır
G(Libre)
Bu sistem kullanılan hammaddeye göre pamuk numaralama, yün numaralama ve keten numaralama sistemi olarak üç grupta toplanır Bunlar arasındaki ilişki aşağıdaki tablo 1’de verilmiştirtablo 2’de iplik numaralama sistemlerinin birbirine çevrilmesi görülmektedir

c

SİSTEM
SEMBOL UZUNLUK
DÖNÜŞÜM
FAKTÖRÜ(n) İPLİK AĞIRLI
BİRİMİ

İngiliz Pamuk Numarası Ne c
840 yarda 1 libre
İngiliz Yün Numarası
(Kamgarn) Ne k
560 yarda 1libre
İngiliz Yün Numarası
(Straygran-Yorkshire) Ne st 256 yarda 1libre
İngiliz Keten Numarası Ne L 300 yarda 1libre
Tablo-1 İngiliz iplik numaralandırma sistemleri

BİLİNEN İSTENEN
İPLİK NUMARA SİSTEMİ DENYE
(Td) (TEKS)
(Tt) Nm Nec NeL Nek Nest
DENYE(Td) 1 0,111Td 9000
────
Td 5315
────
Td 14482
────
Td 7992
────
Td 17440
────
Td
TEKS(Tt) 9Tt 1 1000
────
Tt 590
────
Tt 1654
────
Tt 886
────
Tt 1938
────
Tt
METRİK
NUMARA(Nm) 9000
────
Nm 1000
────
Nm 1 0,590 Nm 1654 Nm 0,866 Nm 1938Nm
İNGİLİZ PAMUK NUMARASI
(Nec) 5315
────
Nec 590
────
Nec 1,693 Nec 1 2,80Nec 1,50Nec 3,38Nec
İNGİLİZ KETEN NUMARASI
(Net) 14482
────
NeL 1654
────
NeL 0,605NeL 0,357NeL 1 0,536NeL 1,172NeL
İNGİLZ YÜN NUMARASI (KAMGARN) (Nest) 7992
────
Nek 886
────
Nek 1,129 Nek 0,667 Nek 1,867 Nek 1 2,188 Nek
İNGİLZ YÜN NUMARASI (STRAYGRAN) (Nest) 17440
────
Nest 1938
────
Nest 0,516 Nest 0,305 Nest 0,853 Nest 0,457 Nest 1
Tablo-2 iplik numara sistemlerinin birbirine çevrilmesi

3 DENEY DÜZENEĞİ

Numara çıkrığı :Çevresi 1m ve toleransı %0,1’dir
Hassas terazi : Toleransı %0,2’dir
Kurutma fırını :

4DENEYİN YAPILIŞI

Öncelikle yaptığımız deneyde hassasiyetini ölçmek için numarasını ölçmek istediğimiz iplik çıkrığa iki tur sarılır Çıkrıktan çıkarılan ipliğin boyu ölçülerek iki metre olduğu görülür Buradan anlaşıldığı gibi çıkrığın bir tur sarımı bir metreye tekamül etmiştir

Çıkrığın üzerindeki sayaç sıfırlanmıştır ipliğin düzenli ve doğrusal olarak gelmesini sağlayan düzenek kullanılarak buralardan geçirilip, ucu çıkrık üzerindeki vida boşluğuna sıkıştırılarak tutturulmuştur Daha sonra çıkrığın kolu çevrilerek elli tur sarılmıştır Elli turda çıkrık üzerinde oluşan iplik çilesi elli metre olmaktadır Çileler çıkrıktan itinalı bir şekilde çıkarılıp, bükülmüş ve ayrı ayrı saklanmıştır En az %2 hassasiyetli tartıda tartım gerçekleştirilmiş ve değerler kaydedilmiştir

5SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yapılan ölçümler sonucunda elli metre uzunluğundaki ipliğin ağırlık ölçümleri aşağıda verilmiştir

NUMUNE NO UZUNLUK AĞIRLIK
1 50 metre 1,60
2 50 metre 1,60
3 50 metre 1,60
4 50 metre 1,59
5 50 metre 1,56
6 50 metre 1,59
7 50 metre 1,59
8 50 metre 1,57
9 50 metre 1,58
10 50 metre 1,60
11 50 metre 1,59
12 50 metre 1,58
13 50 metre 1,57
14 50 metre 1,58
15 50 metre 1,60
16 50 metre 1,59
17 50 metre 1,59
ORTALAMA 50 metre 1,587

Yapılan ölçümler sonucunda iplik numaraları Nm, tex, ve denye numaralandırma sistemlerine göre hesaplanmış şekli ile aşağıda verilmiştir

NUMUNE
NO İPLİK NUMARA DEĞERİ
Nm Tex Denye
1 31,25 32 288
2 31,25 32 288
3 31,25 32 288
4 31,44 31,8 286,2
5 32,05 31,2 280,8
6 31,44 31,8 286,2
7 31,44 31,8 286,2
8 31,84 31,4 282,6
9 31,64 31,6 284,4
10 31,25 32 288
11 31,44 31,8 286,2
12 31,64 31,6 284,4
13 31,84 31,4 282,6
14 31,64 31,6 284,4
15 31,25 32 288
16 31,44 31,8 286,2
17 31,44 31,8 286,2
Ortalama 31,50 31,85 285,6
Standart sapma 0,240 0,266 2,184
Değişim katsayısı 0,76 0,835 0,764

KUMAŞ MUKAVEMETİ DENEYİ

1AMAÇ

Gerilmeler altında kumaş mukavemetinin tayini

2GENEL BİLGİLER

Kumaşı meydana getiren doku daha oluşum aşamasında bile büyük gerilmelere maruz kalmaktadır Bu gerilmeleri konfeksiyon aşaması ve nihai ürün aşaması izlemektedir Hem üreticiyi hem de tüketici etkileyen bu faktör; üretici için fire, tüketici için memnuniyetsizlik ifade eder Bu sebeple amaç belli gerilmeler altında direnç gösterebilen mukavemetli mamuller üretmek ve tüketmektir

3DENEY DÜZENEĞİ

Deney elektronik ve mekanik düzeneklerden oluşan kumaş mukavemet ölçüm cihazı ile yapılmaktadır

4DENEY NUMUNESİ

Deney numunesi 5cm ende düzgünce kesilmiş üç adet dokuma kumaş numunesidir

5DENEYİN YAPILIŞI

İlk etapta makine kalibreleri yapılmış ve daha önce yüklü değerler sıfırlanarak deney aleti ön hazırlıktan geçirilmiştirdaha sonra kumaş tutacak çeneler arası 20 cm yani 200 mm’ ye ayarlanarak kumaş bu aralığa yerleştirilmiş ve çeneler sıkılmıştır Makinenin çalışma esası; artan kuvvetler uygulayarak, mekanizmaya stabil bir şekilde yerleştirilmiş kumaşı gererek koparmaya dayanmaktadır
Start verilen makine daha önce değinildiği gibi kumaşa boydan kuvvetler uygulayarak çekmeye başlamış ve yapılan üç deney içinde farklı kuvvetlerde farklı uzamalar sonucu kopuşlar yaşanmıştır
Aşağıdaki formüllerden yararlanarak ∆l (uzama), Σ (birim uzama) bulunmuş, sonuç bölümünde tabloda yerlerine konulmuştur

lu- lo ∆l lu = uzama sonu boy
∆l = lu – lo Σ = ─── = ───
lo lo lo = orjinal boy

5SONUÇ

Uygulanan kuvvet sonucu numunelerin kopma anındaki değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir

Numune
No Kuvvet İlk Boy Son Boy ∆l
Uzama Σ
Birim Uz
1 20,27 kg/f 200,0 cm 261,6 cm 61,6 cm 0,31
2 20,54 kg/f 200,0 cm 251,9 cm 51,9 cm 0,26
3 17,33 kg/f 200,0 cm 257,6 cm 57,6 cm 0,29
Ortalama 19,38 kg/f 200,0 cm 257,0 cm 57,0 cm 0,28
Standart
Sapma 0,86 0 2,42 2,42 0,013
Değişim
Katsayısı 4,43 0 0,95 4,25 4,64

Yapılan üç deney sonucunda 20,27 kg/f kuvvetinde 61,6 cm uzama, 20,54 kg/f kuvvetinde 51,9 cm uzama ve 17,33 kg/f kuvvetinde 57,6 cm uzama sonunda kopuşların yaşandığı görülmüştür

SIKLIK

1AMAÇ

Dokuma bir kumaşın yüzeyi atkı ve çözgü ipliklerinden oluşmaktadır Deneyin amacı; atkı ve çözgü yönündeki iplik sıklığını tespit etmektir

2GENEL BİLGİLER

Bir dokuda sıklık; kumaşın hava geçirgenliği, tutumu (sert yada yumuşak olması), birim ağırlığı ve düzgün stabil bir yüzey gibi fiziksel bazı özellikleri etkileye bildiği gibi, birim alandaki iplik sıklığınca iplik numarasının tahmini gibi detaylar hakkında da bize ışık tutabilecek bir kavramdır
TS 250 ’ye göre esas alınan bu deneyde kullanılan temel ifadeler aşağıdaki gibidir
Atkı sıklığı : Kumaşın birim boyundaki atkı ipliği sayısıdır
Çözgü sıklığı : Kumaşın birim enindeki çözgü ipliği sayısıdır
Birim alandaki iplik sayısı : Atlı ipliği sayısı + Çözgü ipliği sayısı

3DENEY DÜZENEĞİ

* Lüp aleti
* Sayım işlemi için iğne

4DENEY NUMUNESİ

* Bez ayağı dokuma kumaş
* Gabardin dokuma kumaş

5DENEYİN YAPILIŞI

Sıklık deneyi lüp kullanarak veya ihtiyaca yada kolaylığına göre birim uzunlukta ki atkı ve çözgü tellerini el ile saymak üzere iki şekilde yapılır
Deneyimizde bez ayağı dokuma sıklığı için lüpten faydalanılmış, gabardin dokuma sıklığı ise el ile sayılmıştır
Bez ayağı dokuma sıklığının belirlenmesi ; Numune kenarında ki atkı ve çözgü iplikleri saçaklar haline getirilmiş ve lüp’ün kenarı kumaşın atkı ve çözgü yönüne paralel olacak şekilde kumaş üzerine konulmuştur Mercekten bakılarak bir iğne yardımı ile atkı ve çözgü yönünde 1 cm’ deki iplikler sayılmış ve bu değer 1"e yani 2,54 cm’ e yayılmıştır
Gabardin dokuma sıklığının belirlenmesi ; Yine numune kenarındaki fazlalıklar alınarak bir saçak oluşturulmuştur İğne yardımı ile 1cm ’e düşen atkı ve çözgü iplikleri bu sefer el ile sayılmış ve bulunan değer yine 1"e yayılarak atkı ve çözgü sıklığı belirlenmiştir

6SONUÇ

Yapılan sayımlar sonunda 1cm ve 1"deki atkı-çözgü sıklıkları aşağıdaki tablo da verilmiştir

KUMAŞIN
CİNSİ ATKI SIKLIĞI ÇÖZGÜ SIKLIĞI
1 cm’ deki 1" deki 1 cm’ deki 1" deki
BEZ AYAĞI 28 71 28 71
GABARDİN 28 71 17 43

Bu sonuçlar itibari ile bez ayağı için 1" deki atkı ve çözgü sıklığı 71, gabardin için atkı 71 çözgü 43 bulunmuştur
ELYAFTA İNCELİK TAYİNİ DENEYİ

ELYAFTA İNCELİK TAYİNİ

1 DENEY AMACI

Deneyin amacı; pamuk liflerinin inceliğinin mikroner cihazında hava akımı yardımı ile belirlenmesidir

2 GENEL BİLGİLER

Elyaf inceliğinin belirlenmesi,bu elyaftan hangi numara aralığında iplik üretilebileceğini gösterir, incelikleri farklı liflerden elde edilen iplilerin numaraları birbirinden farklı olup, ince liflerden ince iplikler üretilmektedir Pamuk liflerinde incelikle uzunluk arasında şu ilişki vardir; uzun lifli pamuk elyafı kısa lifli pamuk elyafından daha incedir Aynı numarada iplik eğrildiği zaman ince liflerin daha muntazam iplik verdiği ve telefin azaldığı görülmüştür İnce liflerden yapılmış ipliklerin ( diğer faktörleri eşit olduğu zaman ) kalın liflerden yapılanlara göre mukavemetleri daha fazladır Elyaf inceliği , Hem Ring hem de Open-end iplikçiliğinde önemlidir Çünkü elyaf inceldikçi eğirilebilme sınırı artar Yani ; bükülebilme özelliği artarPamuk elyafının inceliği mikroner değeri ile ifade edilmektedir İncelikleri farklı liflerin hava akımına karşı gosterdikleri dirençler birbirinden farklıdır İnce lifler hava akımına karşı büyük direnç gösterirler Böylece ince liflerden geçen hava miktarı kalın liflere göre daha az olur Liflerin bu özelliğinden yararlanılarak hava akımı yöntemi ile incelik tayin edilmektedir

3 DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR

1 Hassas terazi
2 Mikroner cihazı
3 Akümülatör

4 NUMUNE HAZ1RLAMA

Numuneler; tohum, kum, sap vb, gibi yabancı maddelerden arındırılarak temizlenirHer biri 324 gram olacak şekilde deney numuneleri hazırlanır

5 DENEYİN YAPILIŞI

Yabancı maddelerden temizlenen 324 gramlık deney numunesi, mikroner cihazının numune haznesine düzgün bir şekilde yerleştirilirBelirli basınçta hava numune içinden geçirilir Numuneden geçen hava akımı cihazın gösterge kısmından, basınç farkı ise manometreden ölçülür Skalası mikroner değerine göre işaretli olan cihazlarda, skala üzerinden doğrudan mikroner değeri okunabilir
Ölçümü tamamlanan deney numunesi hazneden çıkartılırElle düzeltilir ve tekrar hazneye yerleştirilerek ikinci kez ölçüme tabi tutulurBöylece alınan her iki deney numunesi için 4 ölçüm yapılır

6 SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Alınan 2 deney numunesi ile yapilan 4 ölçümün ortalaması hesaplanır Mikroner değerine göre pamuk incelikleri aşağıdaki şekilde değerlendirilir:

30 ve aşağısı (çok ince)
30-39 ince
40-49 Orta (vasat)
50-59 Kalın
60 ve yukarısı çok kalın

DENEY SONUÇLARI

Numune No Değeri Mikroner
1 4,0
2 4,1
3 3,9
Ortalama 4
St sapma 0,1
Ortalama hesabı n = 3’tür

X ‗ x1 + x2+xn ‗ 4,0 + 4,1 + 3,9 ‗ 4
n 3
Standart sapma (S)
√S2 = S
Yani ; Varyansın kökü alınırsa standart sapma bulunmuş olur
S2 ifadesi varyans demektir Varyansı hesaplarsak standart sapmayı bulmuş oluruz

∑ x2 _ (∑x)2
n
n – 1

∑x2 = (4,0) 2 + (4,1) 2 + (3,9) 2 = 16 + 16,81 + 15,21 = 48,02
∑x = 4,0 + 4,1 + 3,9 = 12
(∑x)2 = (12)2 = 144
(∑x)2/3 = 144/3 = 48
S2 ‗ 48,02 - 48 ‗ 0,01 bulunur
2
Standart sapma (S) = √0,01 = 0,1 bulunur
30 ve aşağısı (çok ince)
30-39 ince
40-49 Orta (vasat)
50-59 Kalın
60 ve yukarısı çok kalın

Yaptığımız deney sonuçlarına gore 1numune 40 , 2numune 41 , 3numune ise 3,9 dur Buna gore ;numunelerimizden 2 ‘si vasatidir Diğer numune ise ince sınıfına girmektedir

NUMUNE KUMAŞ BOYAMA DENEYİ

NUMUNE KUMAŞ BOYAMA

1 AMAÇ

Deneyin amacı; numune kumaşın , laboratuardaki techizatlar yardımı ile istenilene uygun şekilde boyanmasını sağlamaktır

2 GENEL BİLGİLER

Dokunmuş kumaşların bir sonraki aşamadaki göreceği işlemlerden birisi de boya işlemidir Boya işleminden istenilen unsur , yapılan işlemin gerekli şartları taşımasıdır Yani ; istenilen boyayı istenilen şekilde almasını sağlamaya çalışmaktır

3 DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER

• Hassas terazi
• Pipet
• Beher
• Boya makinası
• 9,5 gr kumaş
• Su
• Spatül
• Kumaş ve boyanın konduğu metal tüp

4 NUMUNE HAZ1RLAMA

Numunenin hazırlanmasındaki ilk aşama boyanın hazırlanmasını sağlamaktır 2,5 gr boya alınır Alınan boya miktarı 250 cc ‘ye tamamlanır Bir miktar sıcak su ilave edilerek boyanın iyice çözünmesi sağlanır Daha sonra üzerine su ilave edilerek 250 cc ‘ye tamamlanır Eğer 5 gr ‘lık bir boya işlemi yapmak isteseydik bu defa 500 cc ‘ ye tamamlamak gerekirdi Karışım yapılacak diğer boyarmaddelerde aynı işleme tabi tutulur

Karıştırılan boyalar ;
• 2,5 Blue
• 2,5 Red S3B7
• 4,72 Black B
Boya flotte oranı :1 / 8
Kumaş :9,5 gr
Buna ilave olarak da tuz ve sodanın da eklenmesi gerekir

5 DENEYİN YAPILIŞI

250 cc lik boyarmadde içeren tüplerden alınan boyaların belli bir oranda karışması ile istenilen rengi yakalamaya çalışırız Yaptığımız deneyde kullanılan renkler olan sarı , kırmızı ve siyahın karışımı ile koyu laciverte yakın bir renk elde etmeye çalışırız Alacağımız oran örnek çalışmada belirtilmiştir Mesela ; kırmızı için 2,5 ve mavi için 2,5 lik örnek hazırlarız Karışımı hazırladıktan sonra bunları bir tüpte toplarız Islatmış olduğumuz kumaşı iyice sıkarak üzerinde fazla su olmamasına dikkat etmek gerekir Suyunu iyice sıktıktan sonra diğerleri ile beraber tüpe yerleştirip tüpün ağzını sıkıca kapatırız Hazırlamış olduğumuz tüpleri tutaç vasıtası ile makinaya yerleştiririz Makinanın içerisinde yağ bulunduğu için kaynaması daha çabuk olur Tüpler makina içerisinde çevrilmeye başlar Eğer çevrilmeseydi kumaşın her tarafına rengi veremezdik Bu sebepten dolayı döndürülmesi gerekmektedir Makinanın içindeki tüpler makinada yaklaşık olarak 1 saat kalır Vakit dolunca da tüpler çıkartılır Kapakları açılır İçerisindeki kumaş çıkartılıp, boya dökülür Daha sonra kumaş içerisinde ısınmakta olan bir beher içerisine konur Su kaynayınca biraz beklenir ve kumaş çıkarılır Bunun yapılmasının sebebi ; kumaştaki fazla bulunan boyadan kumaşı arındırmaktır Bu işlemde tamamlanınca nemli halde bulunan kumaş kurutulur ve böylece deney aşaması biter sonuç aşaması başlar

6 SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sonuçlar örnek kartelasından uygun kumaş parçası ile karşılaştırma sonucu değerlendirmeye tabi tutulur

ELYAFTA MUKAVEMET TAYİNİ

1 AMAÇ

Deneyin amacı; pamuk liflerinin mukavemetinin presley cihazı yardımı ile belirlenmesidir

2 GENEL BİLGİLER

İplikten liflerinden istenilen özelliklerden birisi de mukavemettir Sağlam bir elyafla yapılan iplikler de sağlam olacağı için , elyaf mukavemeti iplik yapımı için önem teşkil etmektedir
Elyaf mukavemetinin azalması aşağıdaki sıralanan problemlerin ortaya çıkmasına sebep olur ;
- Elyaf kırılmaları
- Toz oluşması
- İplik kopuklarının artması
- Telefin artması
- İleriki proseslerde zorluk

Ring ve Open-end iplikçiliğinde lif özelliklerinin önem sırası

RİNG OPEN-END
1 Elyaf boyu(homojen dağılım) 1 Elyaf mukavemeti
2 Elyaf inceliği 2 Elyaf inceliği
3 Elyaf mukavemeti 3 Elyaf boyu (homojen dağılım)
4 Temizlik

3 DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR

• Hassas terazi
• Presley mukavemet cihazi

4 NUMUNE HAZ1RLAMA
Bir miktar pamuk tutamı alınır Eşit miktarda lif çekilir Numune bir elin baş ve işaret parmaklarıyla , yaklaşık olarak ortasından tutularak bir tarakla taranır Aradaki gevşek bulunan lifler temizlenmiş olur Neps ve yabancı maddelerinde ayıklanması gerekir
Taranmış olan deney numunesi ,mengene yardımıyla lifler kıskaca yerleştirilir

5 DENEYIN YAPILIŞI

İçerisine lif demeti yerleştirilmiş kıskaçlar cihazdaki yerlerine takılır Hava kabarcığı denilen kabarcık kontrol edilir Kilit açılarak gezer ağırlık serbest bırakılır Ağırlığın etkisi ile kıskaçlar açılır Bir müddet sonra lifler kopar Kopma anında gezer ağırlık kıskaçla beraber düşer ve durur Kızaktaki skaladan değer okunur Bu arada kıskaçlar da kontrol edilir Mengene açıldıktan sonra kıskaçlardaki kopuk lifler cımbızla alınarak hassas terazide tartılır

6 SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Presley değerine göre pamuk mukavemetleri aşağıdaki şekilde değerlendirilir:

PM Değerlendirme
93 ve yukarısı fevkalade sağlam
87-92 arası çok sağlam
81-86 arası sağlam
75-80 arası normal
70-74 arası iyi
70 ve aşağısı zayıf

PI = Kopma yükü
Lif demet ağırlığı

Presley değeri =10,8116*PI – 0,1200

1NUMUNE =7,1/1,45=4,9 PRESLEY DEĞERİ = 52,82 SONUÇ= ZAYIF
2NUMUNE =13,8/2,7=5,11 PRESLEY DEĞERİ = 55,14 SONUÇ= ZAYIF
3NUMUNE =15,8/3,1=5,10 PRESLEY DEĞERİ = 54,98 SONUÇ= ZAYIF

ELYAF KARIŞIM ORANLARININ BELİRLENMESİ DENEY RAPORU

1 DENEYİN AMACI
Deneyin amacı, doğal veya sentetik elyaf karışımlarından üretilmiş tekstil mamüllerinde (kumaş, iplik, elyaf ) karışım oranlarının belirlenmesidir

2 GENEL BİLGİLER
Karışım ile, elde edilecek ürünün özelliklerinde iyileştirme yada yakın özellikleri daha ucuza elde edebilme amaçlanır İplikte ve kumaşta mukavemet, elastikiyet, düzgünlük, kuru buruşma, yaş buruşma, ütü tutma, büzülme yada çekme, tuşe, görünüş, boya alma faktörleri göz önünde bulundurularak kullanım alanına göre en uygun özellikleri elde edebilecek şekilde en uygun karışımı yakalamak esastır Ayrıca prosesler sırasında karşılaşılan hataları azaltmak amacıyla da işletmelerde karışıma başvurulmaktadır Ancak karışım yapılırken maliyetten kaliteye, proses kolaylığından hataların azaltılmasına kadar bütün etkenler göz önünde bulundurularak en uygun seçimin yapılması gerekmektedir
İşletmelerde en çok rastlanan karışım polyester viskon karışımlarıdır Bu lifler genelde 50-50 ya da 67-33 oranlarında karıştırılmaktadırlar Karışımda özellikle polyesterin mukavemeti ve kullanım kolaylığı, viskonun nem çekme, boyanma, dökümlülük özellikleri birbirini tamamlayan özellikler olarak ortaya çıkmaktadır

3 DENEY DÜZENEĞİ
a) Kullanılan cihazlar
Süzgeç kağıdı
Beher (250-500 ml)
Hassas terazi (00001g duyarlıklı
Etüv, 105 ˚C’ye ayarlanabilir

b) Kullanılan Reaktifler
 %70’lik Sülfirik asit
 %1’lik Sülfirik asit
 %2’lik Sodyum bikarbonat

4 DENEY NUMUNESİ ve ÇÖZELTİLERİ
a) Deney Numunesi
Elyaf karışımı testi yapılacak %66-67 polyester, %33-34 Viskon elyafını karışım olarak içeren kumaştan, ağırlığı 1-2 g arasında olacak şekilde iki adet numune alınır
b)Deney Çözeltileri
%70’lik Sülfirik Asit Çözeltisi
100 ml %70’lik sülfirik asit çözeltisi için, %93’lük ve yoğunluğu 184 g/ml olan derişik sülfirik asitten 75 ml alınır ve saf su ile 100 ml’ye tamamlanarak hazırlanır
 %1’lik Sülfirik Asit Çözeltisi
100 ml %1’lik Sülfirik asit çözeltisi için, %93’lük ve yoğunluğu 184 g/ml olan derişik sülfirik asitten 11 ml alınır Üzerine saf su eklenerek 100 ml’ye tamamlanır
 %2’lik Sodyum Bikarbonat Çözeltisi
2 g Sodyum bikarbonat dikkatle tartılır, 100 ml’lik balon jojeye konulur ve balon jojenin işaret çizgisine kadar saf su ile tamamlanır
Çözeltiler hazırlanırken asit üzerine su dökmemeye dikkat edilir Çözelti için önce su sonra asit ilave edilmelidir

5 DENEYİN YAPILIŞI
Deney numuneleri hazırlandıktan sonra etüvde 105-110 ˚C’de sabit tartıma getirilerek hassas terazide tartıldılar Bu sonuçlar ilk tartım olarak not alındı Üç adet numune kullanıldı Bu numunelerden ikisi sülfirik asit ile birisi ise fosforik asit ile muamele edildi Tartımdan sonra bu numunelerden ikisi ayrı cam kaplar içerisinde %1’lik sülfirik asit çözeltisi içerisinde 10 dakika kaynatıldı Bu işlemden sonra asit çözeltisinden deney numuneleri süzülerek çıkarıldı Deney numuneleri soğuduktan sonra 38˚C1˚C’de, %70’lik sülfirik asit çözeltisi içerisinde 60 dakika karıştırılarak asidin numuneye iyice etkimesi sağlandı
Üç numuneden birisi de fosforik asitle etkileştirildi Saf sülfirik asit içerisine deney numunesi konarak 90-95 ˚C’de 45 dakika süre ile karıştırıldı
Bu işlemlerden sonra deney numunelerinin kalıntıları süzüldü ve su ile yıkandıktan sonra hazırlanan 100 ml soğuk %2’lik sodyum bikarbonat çözeltisi ile yıkama amaçlı olarak 5 dakika muamele edildi Daha sonra tekrar su ile yıkandı ve kalıntılar etüvde kurutuldu Kurutma işleminden sonra son tartımlar yapılarak not alındı

6 SONUÇLAR
Deney Numunesi İlk Tartım (g) Son Tartım (g) % polyester % Viskon
1 Numune 1,4916 0,9567 65 35
2 Numune 1,9291 1,2354 65 35
3 Numune 1,6923 1,1438 68 32
Standart Sapma 0,22 0,14

Su Sertlik Analizi

Genel Bilgiler

Su ucuz olması, kolayca kullanılabilmesi, zehirsiz olması ve kullanım esnasında özel ekipman gerektirmemesi bakımından tekstil işletmelerinde kullanılmaktadır

Suyun özellikleri, tekstil işletmelerinde üretilen mamüllerin kalitesinde önem arzetmektedir Tekstil işletmelerinde kullanılan su, kazan suyu ve işletme suyu olarak iki grupa ayrılmaktadır

1 Kazan Suları :

Tekstil işletmelerinde enerji kaynağı olarak ve ısıtmada kullanılan su buharının eldesi için gerekli olan sudur Saf olmasında fayda vardır İyi bir kazan besleme suyu, kazan taşı oluşturmamalı, korozyona neden olmamalı ve temiz buhar elde edilmesine olanak vermelidir

2 İşletme Suyu :

Tekstil terbiyesinde kullanılacak olan sudur Bu suyun, kumaşın kazandığı son görünüm, uygulanan terbiye yöntemlerine ve ekonomik durumlara bağlı kalmak suretiyle belirli özelliklere sahip olması istenir
- İşletme suyunun temiz ve renksiz olması istenir( Sudaki yabancı maddeler tekstil malzemesinin üzerinde toplanarak mamüle zarar verir)
- İşletme suyunun pH ‘ ı nötr veya 6-8 civarında olması gerekir( Oksijen ve karbondioksit korozyonu artırıcı etki gösterir)
- İşletme suyunun mümkün derece yumuşak olması istenir( Sert su kullanımında sabun tüketimi artar ve oluşan sert sabunlar tekstil malzemesinin üzerine çökerek malzemeye zarar verir)
- İşletme suyunda demir ve mangan iyonları bulunmamalıdır( Bunlar kasar gibi işlemlerde katalitik etki göstererek liflerin zarar görmesine ve lekeler meydana gelmesine neden olur)

Bu sebeplerle tekstil işletmelerinde gelişigüzel su kullanılmayıp, belirli şartları yerine getiren suya ihtiyaç vardır Bu şartları yerine getirmeyen su önce bir saflaştırma işleminden geçirilir Saflaştırma işlemi havuzlarda dinlendirme, gazının uzaklaştırılması ve sertliğin giderilmesi şeklinde yapılır
İşletmeye gelen suyun hangi durumda olduğunu anlamak ve ne gibi işlemlere ne derece gerek olduğunu saptamak, temizlenen suyun istenilen koşulları yerine getirip getirmediğini kontrol etmek için şu analizlere ihtiyaç duyulur

Bunlar;
a) Kimyasal olarak suyun içerisindeki yabancı kimyasal maddelerin saptanması
b) Renk ve berraklık
c) Suyun pH ‘ ının saptanması
d) Su sertliğinin saptanması

Su sertliği ve değerlendirilmesi : Su sertliği, suda bulunan mineral maddelerin cinsinin ve miktarının bir ölçüsüdür Mineral tuzlar içeren su sert su olarak tanımlanır Suyun içerisinde ne kadar çok mineral tuz bulunursa o denli sert olacaktır

Toplam sertlik : Suda çözülmüş olarak bulunan toprak alkali metallerin meydana getirdiği sertliktir

Geçici sertlik (karbon sertliği) : Suda çözülmüş olarak bulunan kalsiyum magnezyum bikarbonat tuzlarının meydana getirdiği sertliktir Kaynatmakla giderilebilir

Kalıcı sertlik : Magnezyum ve kalsiyum bileşiklerinin meydana getirdiği sertliktir Bir litrede bulunan mg CaO miktarını 10’ a bölerek alman sertlik birimindeki değerliği bulunur

Magnezyum sertliği : Suda çözülmüş olarak bulunan magnezyum bileşiklerinin meydana getirdiği sertliktir Bir litrede bulunan mg MgO miktarını 14 ile çarptıktan sonra 10 ‘ a bölerek alman sertlik birimindeki değeri bulunur

Sertlik derecelerinin çevirimleri:

Alman Fransız İngiliz Amerikan
1,00 1,79 1,25 17,90
0,56 1,00 0,70 10,00
0,80 1,43 1,00 14,30
0,056 0,10 0,07 1,00

Sertlik derecelerinin tanımı:

Sertlik Birimi Tanım
10 dH (Alman sertliği) 10mgCaO/lt su
10 fH (Fransız sertliği) 10mgCaCO3/lt su
10 eH (İngiliz sertliği) 10mgCaCO3/0,7 lt su
10 USA (Amerikan sertliği) 1mgCaCO3/lt su

Sertlik açısından suların sınıflandırılması

Açıklama Toplam Sertlik (Alman Sertliği dH)
Çok yumuşak 0-4
Yumuşak 4-8
Orta sert 8-12
Oldukça sert 12-18
Sert 18-30
Çok sert >30

Deneyin yapılışı : Deney dört aşamada gerçekleştirilmektedir

1Tampon çözeltinin hazırlanması : Tampon çözelti konjuge asit baz çiftinin bulunduğu ve pH değişmelerine karşı direnç gösteren çözelti olarak tarif edilir Az miktarda asit veya baz katıldığında pH’ı fazla değişmeyen çözeltilerdir 27 gr NH4CL (Amonyum klorür), 175 ml %25 ‘ lik NH3 (Amonyak) saf su ile 100 ml’ ye tamamlanır

2İndikatörün hazırlanması : Titrasyonun renginin dönme noktasının tayinini belirlemek için kullanılır Kullanılan indikatör sulu çözeltilerde dayanıksız olduğundan 1 birim indikatör 200 birim saf NACl ile bir potada karıştırılır ve katı halde saklanır Titrasyon sırasında bu karışımdan bir miktar suya katılır

3Ayarlı komplekson Ш çözeltisinin hazırlanması : 100 ml’sin de 0,371 gr EDTA bulunacak şekilde çözelti hazırlanır Bu çözeltinin 1 ml si 1 0F sertliğine karşılık gelir

4EDTA ile toplam su sertliğinin bulunuşu (titrasyon) : Sertliği istenen sudan 100 ml alınarak bir spatül ucuyla indikatör (belirteç) katılır Bu aşamada renk şarap kırmızısına döner Çözelti 40-50 0C ‘ ye ısıtılır 5 ml tampon çözelti suya ilave edilir (pH = 10) Büret EDTA çözeltisi ile doldurulur Renk şarap kırmızısından maviye dönünceye kadar EDTA çözeltisi ile titre edilir Harcanan titrant (EDTA) hacmine bakılarak not edilir

Sonuç ve öneriler : Tampon çözeltinin istenilen orandan farklı hazırlanması ve titre edilecek suyun ısıtılmaması (Geçici sertliğin giderilmemesi) nedeniyle sağlıklı sonuç elde edilememiştir Deneyin sonucunda 34 ml EDTA kullanılmış olup bu da suyun
sertliğinin 34 0fH (19,040 dH) olduğunu gösterir