Sokrates?Ten Önce Felsefe

Sokrates?ten önceki filozoflar arasında ?eski Ionyalılar?a, daha doğrusu Miletoslulara, yani Thales, Anaximandros ve Anaximenes?e ilgi duyanların önünde, gerçi sadece yer yer aydınlatılmış, ama kendi türünde tek olan bir alan, Batı insanının bilimsel düşünme?sinin başlangıcını oluşturan bir alan açılacaktır Çünkü ?modern? eğitimden geçmiş, eski uygarlıkların omuzları üstünde durduklarını bilmeyen bu insanlar ?Ionyalı?ların kimi varsayımlarını adeta çocukça bulurken, tarihsel bir bakış açısına sahip ve bu nedenle doğru ölçütleri bulan bir göz burada, her ne kadar alelacele çıkarılmış bazı sonuçlarla karşılaşsa da, gerçek bilimsel, tarafsız gözlemlere dayalı, nedensel bağlamları arayan düşünme?nin tipik başlangıcını görür Yanılgılara ve başı sonu düşünülmeden yapılan genelleştirmelere karşılık, bizi hâlâ şaşırtan dahicesine bilimsel görüşler ağır basmaktadır, hele bu Ionyalıların, insanlığa kendilerinden önce kimsenin adım atmadığı gerçek bilgi yolunu ilk kez açtıkları düşünülürse! Önceki kuşakların bize aydınlattığı karanlıkları onlara kim aydınlatmıştı? Yanılgılardan ve yanlış sonuçlardan ?özellikle ellerindeki yetersiz gözlem malzemesi göz önüne alınırsa? kaçınmaları mümkün müydü? Ama bizi özellikle hayran bırakan, o güne kadar sorulmamış soruları yalnız ortaya atmaları değil,üstelik yanılabilecekleri akıllarına bile gelmeyen, henüz okul eğitimi görmemiş çocuklarda gözleyebileceğimiz biz güvenle hiç çekinmeden ve cesaretle cevaplandırmalarıdır Birçoğunda bir ozanla bir kâhinin özellikleri bulunmaktaydı; felsefi düşünce onlarda, Grek halkına özgü canlı bir yetenek sayesinde, şiirsel bir tasarım, bir ?imge?, bir düşgörüntü olarak beliriyordu; soyut kavramlar yerine daha çok olağanüstü canlı ?görüşler? halinde, şiirsel imgeler halinde düşünüyorlardı; örneğin Parmenides?in ?renksiz? varlıkbilimine karşılık Herakleitos?ta olduğu gibi, Üstelik bir de buna kişisel üslup ve ifade tarzlarındaki özgün çekicilik de ekleniyordu Aslında Greklerce biçimlendirilen ?le style c?est I?homme? ifadesi burada özellikle geçerlik kazanmaktadır; çünkü onlar Grek düzyazısının en eski temsilcileri yani kurucularıdır Bu tamamen bireysel üslubun parlak örneklerinden biri olan Ephesoslu Herakleitos?la ileride tanışacağız Gerçekte bütün bunlar, Grek dilinde ilk düzyazıyı kaleme almış olan büyük düşünür Anaximandros için söylenebilir Grek düşünün doruk noktasını Sokrates?ten önceki filozoflarda gören Friedrich Nietzsche bu büyük Miletoslu hakkında şöyle der: ?O, yadırgatıcı istekler tarafından uçarıldığı ve çocuksuluğu engellenmediği sürece, tipik bir filozofun yazdığı gibi yazmaktadır: Sözcüğü sözcüğüne yeni bir aydınlanmanın tanığı ve yüce düşünceler üzerine duruşun ifadesi olan olağanüstü bir üsluba sahip hiyeroglifler halinde?

Özgün, olağandışı birer kişiliğe sahip bireyler olan Ionyalılar ve de önde gelen tüm Sokrates?ten önceki filozoflar pervasız, haşin, kayıtsız ve tamamen çocuksu düşünme tarzlarıyla çağdaşlarımızı derinden etkilemektedirler Düşünme tarzlarındaki bu kayıtsızlık ve uçarı mantık nedeniyle buradan çıkacak hiçbir sonuçtan çekinmiyorlardı Evren hakkındaki düşüncelerinin sonuçlarını ifade eden biçim kuşkusuz bir yere kadar dogmatikti, yoksa Sokrates ya da Platon?daki gibi diyalektik olarak yansıtan bir biçim değildi Hatta bazıları bir kâhin gibi konuşuyordu, bu yüzden örneğin Xenophanes, Herakleitos, Empedokles?in dili çoşkuyla dolup taşıyordu Bu arada hemen hepsi ve özellikle en önde gelenleri inanılmaz bir kendinde güven duygusu geliştirmişti; düşünceleri ve bunların yansıları, kullandıkları dil, kendi ?ben?lerini sık sık evrene karşı, ilgisiz kitlenin kanısına karşı çıkaran güvenli bir üstünlük duygusunca belirleniyordu Onlar felsefe sorunlarını ilk defa fark etmekle, kavramakla kalmamışlar, üstelik içlerinde öylesine hissetmişlerdir ki, bu yakıcı sorulara bir cevap, bir çözüm bulmayı kendilerine görev edinmişlerdir; buldukları çözümlerin doğruluğu ve bilgilerinin hakikiliği konusunda en ufak bir kuşkuya kapılmadıkları için de bunları yurttaşlarına ?yazılı olarak? açıklamaktan çekinmemişlerdir