Antik Çağ Rasyonalizmi Temsilcileri Ve Temel Bilgileri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-09-2012

Rasyonalizm

Rasyonalizm;felsefede dogmatik bir akılcılık olarak tanımlanırken;günlük dilde,önyargılardan ve duygusal saplantılardan arınmış bir akıl yürütme olarak tanımlanır

Rasyonalizme göre;” genel-geçer bir bilgi vardır ve kaynağı akıl ve düşünmedir

Akıl doğuştandır

” İlkçağdaki başlıca Rasyonalistler şunlardır, Platon,Aristoteles,

Platon:

Platon’a göre İdealar ve görünenler(fenomenler) evreni olmak üzere iki türlü evren vardır

İdealar evreni;doğmadan önce içinde bulunduğumuz ve her şeyin gerçeğinin bulunduğu evrendir

Ancak akılla kavra6nır

Görünenler (f6enomenl6er) evreni;halen içinde yaşadığımız nesneler evrenidir

Görünenler evreni idealar evreninin bir kopyası,gölgesi (yansımasıdır

)

Görünüşler dünyası olan bu evrenin bilgisi duyu organları ile elde edildiği için doxa (sanı) dır, aldatıcıdır

Çünkü duyu verileri kişiden kişiye değişen aldatıcı,göreceli bilgilerdir

Bu nedenle doğru bilginin kaynağı duyular olamaz

İdealar evreninin bilgisi akılla elde edildiği için doğru genel-geçer bilgidir

Akılla idealar evreni hakkında kesin bilgi elde edilebilir

Bu nedenle doğru bilginin kaynağı akıldır

Platon’a göre bilmek ideaları hatırlamaktır

Aristoteles

Hocası Platon’un birbirinden ayırdığı,biri duyularla diğeri akılla(düşünceyle)kavranan iki evreni bir araya getirmek ister

O’na göre idealar nesnelerden bağımsız değildir,İdealar tek tek nesnelerin özünde tümel kavramlar olarak vardır

Bilginin amacı tekil yani bireysel olanı bilmektir

Ancak tekilin bilgisine genelin(tümel)in bilgisinden hareketle ulaşılır

Gerçek bilgi ise,tümel yargılara dayanan önermelerdir

Aristoteles’e göre gerçekte var olanlar tek tek şeylerdir

Şu anda görmediğimiz idealar değildir

Tümel önermeler içinde tekiller(tek tek nesne ve olaylar) olduğundan,yapılacak iş tekilleri tümellerden üretmektir

Örneğin:Bütün insanlar ölümlüdür

Aristo’da insandır

O halde Aristo’da ölümlüdür

Sokrates’e göre bilgi edinme yetisi (meleke)akıldır

Akıl;edilgin (pasif)akıl ve etkin (aktif)akıl olmak üzere ikiye ayrılır

Etkin akıl duyularımızı saptayarak bilgimizin içeriğini sağlar

Aktif akıl ise pasif aklın sağladığı bu duyuları işleyerek,biçimlendirerek akli hakikatleri sağlar

Aristoteles bir rasyonalist olmasına rağmen O’nu kendisinden önceki rasyonalistlerden ayıran en önemli özellik bilgilerimizin doğuştan olmadığını savunmasıdır

O’na göre bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir (pasif akıl)ve işlenerek (aktif akıl)tümel kavramlar oluşturulur

Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir

Örneğin:Bir armut tohumu armudu çekirdeğin içinde güç halinde bulundurmaktadır

Buğday tanesi unu,ekmeği güç halinde taşımaktadır

İşte bu güç tecrübeyle temas haline gelince fiile dönüşür ve buğday ekmek haline gelir

BAŞKA BİR KAYNAKTAN;

10-09-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Antik Çağ Rasyonalizmi Temsilcileri Ve Temel Bilgileri Rasyonalizm Rasyonalizm;felsefede dogmatik bir akılcılık olarak tanımlanırken;günlük dilde,önyargılardan ve duygusal saplantılardan arınmış bir akıl yürütme olarak tanımlanır Rasyonalizme göre;” genel-geçer bir bilgi vardır ve kaynağı akıl ve düşünmedirAkıl doğuştandır” İlkçağdaki başlıca Rasyonalistler şunlardır, Platon,Aristoteles, Platon: Platon’a göre İdealar ve görünenler(fenomenler) evreni olmak üzere iki türlü evren vardır İdealar evreni;doğmadan önce içinde bulunduğumuz ve her şeyin gerçeğinin bulunduğu evrendirAncak akılla kavra6nır Görünenler (f6enomenl6er) evreni;halen içinde yaşadığımız nesneler evrenidir Görünenler evreni idealar evreninin bir kopyası,gölgesi (yansımasıdır)Görünüşler dünyası olan bu evrenin bilgisi duyu organları ile elde edildiği için doxa (sanı) dır, aldatıcıdırÇünkü duyu verileri kişiden kişiye değişen aldatıcı,göreceli bilgilerdirBu nedenle doğru bilginin kaynağı duyular olamazİdealar evreninin bilgisi akılla elde edildiği için doğru genel-geçer bilgidirAkılla idealar evreni hakkında kesin bilgi elde edilebilirBu nedenle doğru bilginin kaynağı akıldırPlaton’a göre bilmek ideaları hatırlamaktır Aristoteles Hocası Platon’un birbirinden ayırdığı,biri duyularla diğeri akılla(düşünceyle)kavranan iki evreni bir araya getirmek isterO’na göre idealar nesnelerden bağımsız değildir,İdealar tek tek nesnelerin özünde tümel kavramlar olarak vardırBilginin amacı tekil yani bireysel olanı bilmektirAncak tekilin bilgisine genelin(tümel)in bilgisinden hareketle ulaşılırGerçek bilgi ise,tümel yargılara dayanan önermelerdir Aristoteles’e göre gerçekte var olanlar tek tek şeylerdirŞu anda görmediğimiz idealar değildirTümel önermeler içinde tekiller(tek tek nesne ve olaylar) olduğundan,yapılacak iş tekilleri tümellerden üretmektir Örneğin:Bütün insanlar ölümlüdür Aristo’da insandır O halde Aristo’da ölümlüdür Sokrates’e göre bilgi edinme yetisi (meleke)akıldır Akıl;edilgin (pasif)akıl ve etkin (aktif)akıl olmak üzere ikiye ayrılırEtkin akıl duyularımızı saptayarak bilgimizin içeriğini sağlarAktif akıl ise pasif aklın sağladığı bu duyuları işleyerek,biçimlendirerek akli hakikatleri sağlar Aristoteles bir rasyonalist olmasına rağmen O’nu kendisinden önceki rasyonalistlerden ayıran en önemli özellik bilgilerimizin doğuştan olmadığını savunmasıdırO’na göre bilgilerimiz duyu organlarınca elde edilir (pasif akıl)ve işlenerek (aktif akıl)tümel kavramlar oluşturulurAkıl bilgi üretme gücüne sahiptir Örneğin:Bir armut tohumu armudu çekirdeğin içinde güç halinde bulundurmaktadırBuğday tanesi unu,ekmeği güç halinde taşımaktadırİşte bu güç tecrübeyle temas haline gelince fiile dönüşür ve buğday ekmek haline gelir BAŞKA BİR KAYNAKTAN;