İnsanda Büyüme Ve Gelişme

Büyüme ve Gelişme:İnsanlarda erkek üreme organı sperm üretirken,dişi üreme organı yumurta üretir Bir yumurta ile bir spermin birleşmesiyle bebek oluşmaya başlar Erkek üreme hücresi olan sperm,dişi üreme hücresi olan yumurtaya göre daha küçük bir yapıya sahiptir

Spermin yapısı;
baş kısmı,
orta kısım ve
kuyruk olmak üzere 3 kısımdan oluşur

Yumurta sperme göre daha büyüktür Sperm hareketli iken yumurta hareketsizdir Spermin hareket etmesini kuyruk kısmı sağlar

Bir yumurta hücresi;
hücre zarı,
stoplazma ve
çekirdekten meydana gelir

Yumurta hücreleri insan vücudundaki en büyük hücrelerdir
Sperm adı verilen erkek üreme hücreleri testislerde üretilir Testislerde oluşturularak olgunlaşan spermler,sperm kanalı ile dışarı atılır Bu salgı bezleri,spermin dışarı atılmasını kolaylaştıran salgıları üretir

Dişi üreme hücreleri olan yumurta hücreleri,dişinin yumurtalıklarında oluşturularak depolanır

Yumurta ve sperm annenin yumurta kanalında buluşarak gelişmeye başlar Bu buluşmanın olabilmesi için yumurtalıklarda üretilen yumurta hücrelerinin yumurta kanalına girmesi gerekirDöl yatağından annenin vücudunun dışına uzanan esnek bir kanal vardır Döl yolu adı verilen bu kanal sayesinde spermler annenin döl yatağı ve yumurta kanalında ilerleyerek yumurta ile buluşur Sperm ve yumurtanın buluşması ile döllenme gerçekleşir Yumurta kanalında birleşerek gelişimine başlayan yumurta ve sperm,embriyoyu meydana getirir Embriyo daha sonra döl yatağının yumuşak bir yastığa benzeyen duvarlarına tutunarak gelişimini burada devam ettirir Embriyonun büyüyüp gelişmesi sonucunda bebek meydana gelir Bebek doğana kadar döl yatağında kalırÜreme,bir canlının(organizmanın) canlılığını sürdürmesi için gerekli değildir Canlı,üreme hücreleri olmadan da yaşamını devam ettirebilir Üreme olayıyla canlılar sadece nesillerinin devamını sağlar

Çocukluktan Ergenliğe Geçiş:İnsanlar bebeklikten başlayarak yetişkin bir birey oluncaya kadar sürekli bir değişme ve gelişme yaşarlar Boyları uzar,kiloları artar İnsanların değişim ve gelişimlerini bebeklikten itibaren fotoğraflarına bakarak görebiliriz İnsanların gelişim dönemleri şöyle sıralanabilir Bebeklik dönemi,çocukluk dönemi,ergenlik dönemi,yetişkinlik dönemi ve yaşlılık dönemi

Ergenlik dönemi:Ergenlik döneminde bireyin vücudu,ruhsal durumu,duyguları,anne baba ve arkadaşlarıyla olan ilişkilerinde değişimler meydana gelir Ergenlik,çocukluktan erişkinliğe geçişin yaşandığı çok önemli bir dönemdir Bu dönem ortalama 11 yaşında başlar ve 20 yaşına kadar devam eder Ergenlik sürecinde kız ve erkeklerde birçok bedensel ve ruhsal değişiklikler meydana gelir Bu değişiklikler ergenliğe geçiş döneminde salgılanan hormonların etkisiyle gerçekleşir Ergenli döneminde yaşanan ruhsal ve bedensel değişimler insanlardaki normal gelişim sürecinin bir parçasıdır Ergenlik döneminin özellikle ilk yıllarında yaşanan bedensel değişimler bedenimize yabancılık çekmemize ve utanmamıza sebeb olabilir Ancak unutmamalıyız ki bedenimizde gözlemlediğimiz tüm değişimler insanlarda gözlemlenen gelişim sürecinin doğal bir sonucudur Bu değişimler çocukluktan yetişkinliğe geçiş yapıldığını gösterir Bedensel değişimlerin yanı sıra,özellikle ergenliğin ilk dönemlerinde duygusal dalgalanmalara da sık rastlanır Ergenlik dönemindeki bir kişi bir gün kendini keyifli hissederken ertesi gün keyifsiz ve sıkıntılı hissedebilir Bu çok normaldir

Ergenlik Dönemindeki Kişinin Özellikleri:
1Kendini bir gün mutlu hissederken ertesi gün sıkıntılı hissedebilir
2Sık sık başkalarını eleştirir
3Ebeveynleriyle(anne ve babasıyla) sorunlar yaşayabilir
4Kimsenin kendisini anlamadığını düşünebilir
5Kendini huzursuz hissedebilir
6Zaman zaman içine kapanabilir Sorun gibi algılanan bu olaylar unutulmamalıdır ki gelişimin doğal bir sonucudur

Ergenlik Döneminin Sağlıklı Geçirilmesi İçin Yapılması Gerekenler:
1Kişi arkadaşlarıyla düşüncelerini paylaşmalı ve onları dinlemelidir
2Kişi ailesiyle,arkadaşlarıyla sağlıklı iletişim kurmalıdır
3Boş zamanlarını iyi değerlendirmelidir
4Sosyal etkinliklere katılmalıdır
5Kişi spor yapmalı,hobilerine zaman ayırmalıdır
6Gerektiğinde uzman bir kişiden psikolojik destek almalıdır

Gelişim, döllenme anında başlayan ve ergenliğin tamamlanmasına kadar devam eden bir süreçtir Tek hücre olarak hayata başlayan insan yavrusu, haftalar, aylar yıllar boyunca gelişir: bir çok kompleks becerileri yapabilen, düşünme ve düşüncelerini ifade edebilme yeteneği olan, kişilik sahibi bir yetişkin halini alır

BÜYÜME: Vücut hacminin ve kütlesinin artması demektir Büyüme, organizmada hücre sayısının ve hücrelerin büyüklüğünün artması ile ilgilidir
GELİŞME: Biyolojik işlevlerin kazanılmasını ifade etmekte ve hücre ve dokuların yapı ve bileşimindeki değişiklikler sonucunda oluşmaktadır

Çocukta sağlık durumunu bozan haller büyüme, gelişme sürecini yavaşlatır, durdurur ya da normalden saptırır Patalojik etmenlerin büyüme ve gelişme üzerindeki etkisi çocuğun yaşı ne kadar küçükse o derece belirgin ve kalıcı olur

BÜYÜME VE GELİŞME SÜRECİNİ YÖNLENDİREN FİZYOLOJİK KURALLAR

1 Büyüme ve gelişme döllenmeden başlayan ve ergenliğin sonuna kadar süren devamlı bir süreçtir Bununla birlikte büyüme ve glişmenin temposunu belrilei dönelerde hızlanma ve yavaşlamalar göstermektedir Doğum öncesi dönemde (fetal) çocuk en hızlı olarak büyür ve gelişir Boğumdan sonra başlangıçta hızlaı olan büyüme ve gelişme tablosu giderek yavaşlar 3-4 yaş ilr 9-10 yaş arasında oldukça sabit ve nisbeten yavaş bir tempo gösterir, ergenlik dönemine yakın yeniden hızlanır

2 Tartı, boy, göğüs çevresi, kas ve iskelet sistemi, kalp, dalak, karaciğer, böbrekler gibi birçok iç organın büyüme temposu genel büyüme eğrisini izlemektedir Bunun yanı sıra bazı organ ve dokular kendilerine özgü bir büyüm eve gelişme temposu gösterir (lenf sistemi) Çocukluk yaşlarında lenf sistemi erişkinlerinkine kıyasla vücutta daha öneli bir hacim işgal ederken ergenlikten sonra geriler Bu nedenle de çocuklarda solunum güçlüğü, tonsilit ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına daha sık rastlanır

Troid bezinin büyümesi ise yaş ile değişmeyen bir devamlılık gösterir

3 Büyüme ve gelişme sürecinde belirli bir sıra düzeni vardır Örneğin vücut kısımlarının büyümesinde başlangıçta en hızlı büyüyen bölüm baştır, ilk 65 aydan sonra göğüs çevresinde büyüme hızla artar, 9-12 aydan sonra ekstremite uzaması ön plana geçer Ergenlikte görülen büyüme hızlanmasında da ilk önce ayak ve bacak uzunluğunda hızlı bir artış gözlenir, bunu kalçaların enine büyümesi, daha sonra da göğsün antero-posterlor çapının artması ve omuzların genişlemesi izler

Sinir-kas gelişimi de fizyolojik bir düzen içinde oluşur İlk önce ense kaslarının ve bu kaslarla ilgili sinirlerin olgunlaşması sonucu, çocuk doğrumdan sonra 1-3 aylarda başını dik tutabilir, daha sonra sırt-bel , kalça ve alt ekstremite kas-sinirlerinin gelişimi ile sırayla oturma ve yürüme işlevlerini kazanır Hiçbir çocuk başını tutmadan oturma ve veya ayakta durma becerisini kazanamaz

4 Normal çocuklar arasında genetik yapıya bağlı olarak boy, vücut yapısı, büyüme temposu, fizyolojik özellikler, kişilik yönlerinden büyük farklılıklar bulunmaktadır Bu nedenle da her yaş dönemi için büyümenin alt ve üst sınırları bulunmaktadır

Genetik farklılıklar gelişme temposunu da etkilemektedir Bazı çocuklar yürüme, konuşma gibi becerilerini bu beceriyi edinme yaşlarına göre daha erken bazıları ise daha geç kazanırlar Ergenliğe erişme yaşı da farklılık gösterebilmektedir Gelişme farklılıkları yaş ilerledikçe daha belirgin olur ve psiko-sosyal açıdan da anlam kazanır

GELİŞİM DÖNEMLERİ


DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM

Embriyonal Dönem (0-10 hafta): Döllenme ile başlayan bu dönemde embriyo çok hızlı bir gelişme göstermektedir Zigot: döllenmiş yumurta ( anneden atılıan ovumun (yumurta hücresinin) fallop borularında babanın spermiyle karşılaşması) Zigot toplam genetik yapısının yarsının anneden yarısını ise babadan alır Böylece çocuğun taşıyacağı kalıtsal yapı döllenme anında belirlenmiş olur

10 haftanın sonunda bütün organların taslakları tamamlanmıştır Kalp-damar sistemi kalp atımını, kemik iliği kan hücrelerini başlatacak olgunlağa erişmiştir 10 haftalık bir insan embriyosu 3-4 cm uzunlukta ve 18-20 gr ağırlığındadır

10 haftalık dönemden doğum anına kadar olan dönem ise fetüs olarak adlandırılır 4 ayda fetüs büymenin zirvesine ulaşır Fetusun dış ortamda yaşayabilmesi için anne karnında 28 haftayı tamamlaması gerekmektedir

BÜYÜME VE GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Doğum öncesi gelişimi etkileyen faktörler

1 Genetik Faktörler
2 Cinsiyet
3 Beslenme bozulukları
4 ilaç ve kimyasal faktörler
5 hastalıklar
6 radyasyon ve çevre kirliliği
7 kan uyuşmazlığı
8 annenin psikolojik rahatsızlıkları

Doğum anı gelişimi etkileyen faktörler
1 premature/geç doğumlar
2 doğum sırasında çocuğun oksijensiz kalması
3 makat doğum
4 doğumun ehil ellerde ve steril ortamda yapılmaması
Doğum sonrası gelişimi etkileyen faktörler

1beslenme
2çocuğun geçirdiği hastalıklar
3çocuğun geçirdiği kazalar
4uygun bir aile-çevre ortamı
BÜYÜME VE GELİŞMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ

v Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan ölçütler:
ë Vücut ağırlığı
ë Boy uzunluğu
ë Baş çevresi
ë Vücut bölülmelerinin oranları
ë Göğüs çevresi

v Gelişimin değerlendirilmesinde kullanılan ölçütler
ë Dişlerin çıkma ve değişme yaşı
ë Kemiklerin olgunlaşma derecesi
ë Sinirsel gelişim
ë Zeka gelişimi
ë Cinsel gelişim