Böbreklerin Yapısı Çalışması Ve Özellikleri..

BÖBREKLERİN YAPISI, ÇALIŞMASI VE ÖZELLİKLERİ
Böbreklerimiz iki tane olup, her biri fasulye tanesi şeklinde, koyu kırmızı renkli organlardır Böbreklerimiz, karın boşluğunun arka tarafında, bel hizasında, omurganın iki yanında yer alır Böbreklerin üst kısımlarında hormon salgılayan böbrek üstü bezleri bulunur Ayrıca böbreklerin etrafı yağ tabakasıyla kaplıdır Bu tabaka, böbrekleri çeşitli sebeplerle olabilecek zedelenmelerden korur
Böbreklerin birbirine bakan kısımları çukur olup, bu kısımlara göbek denir Aorttan ayrılarak, süzülecek kanı böbreğe getiren böbrek atardamarı göbeğe girer; böbrekten kan götüren böbrek toplardamarı ve idrar kanalı göbekten çıkar
—u Böbrek atardamarı……… Oksijeni bol, taşıdığı kanda zehirli atıklar fazla
—u Böbrek toplardamarı………Karbondioksiti bol, taşıdığı kan zararlı maddelerden arındırılmış
Bir böbrekten boyuna kesit alındığında şu kısımlar görülür:
1- Zar: Böbreğin en dışında yer alan saydam, ince ve dayanıklı bir yapıdır
2-Kabuk Bölgesi (Korteks): Zar kılıfın hemen altında yer alan, toplu iğne başı görünümündeki kırmızı renkli taneciklerden oluşmuş kısımdır Bu taneciklere malpighi tanecikleri (nefron) denir Nefronlar, kanın süzülmesi görevini yapan birimlerdir Her böbreğimizde yaklaşık 1 milyon kadar nefron vardır
Bir nefronun yapısı üç kısımdan oluşur:
I- Glomerül: Kılcal damarların oluşturduğu yumaktır
II-Bowman Kapsülü:Kılcal damar yumağının ( glomerül’ün ) çevresini saran zarsı yapıdır
III- Boşaltım Kanalcıkları: Bowman kapsülünün devamıdır Kanalcıklar kıvrımlı olup, yer yer ‘U’ görünümü alırlar(U kısım kabuk bölgesinde değildir, öz bölgesine sarkmıştır) Boşaltım kanalcıkları, böbreğin ortasına açılan toplama kanallarına uzanırlar
3- Öz (Medulla) Bölgesi: Öz bölgesinde taban kısmı kabukbölgesine, tepe kısmı havuzcuğa bakan, piramit şeklinde yapılar vardır Bunlara malpighi piramitleri denir Bu piramitler idrar toplama kanallarından oluşur Ayrıca boşaltım kanalcıklarının U kısmı da öz bölgesindedir
Öz bölgesi süzülen sıvıdaki faydalı maddelerin geri emildiği yerdir
4- Havuzcuk (Pelvis )Bölgesi: En içteyer alır, sağlam bağ dokudan yapılmıştır İdrar toplama kanalları havuzcuğa açılır Oluşan idrar, havuzcukta toplanır ve idrar kanalı aracılığıyla idrar kesesine iletilir
Böbreğin Çalışması ve İdrar Oluşumu
· Böbrek Atardamarı, böbrekte süzülecek kanı getirir Bu nedenle böbrek atardamarının getirdiği kan, üre, ürik asit, atık maddeler gibi zararlı maddeler ile oksijen bakımından zengindir Bu kan, kabuk bölgesindeki nefronlar tarafından süzülür
· Nefronların glomerüllerine gelen kan, basıncın etkisiyle, bowman kapsülüne geçer Kandaki su, madensel tuzlar, glikoz, üre, ürik asidin, bowman kapsülüne geçmesine süzülme denir Süzüntü sıvısı, bowman kapsülünden, boşaltım kanalcığı yoluyla toplama kanalına gelinceye kadar değişir
Süzüntü sıvısındaki suyun çok büyük bir bölümü, glikoz gibi besin maddeleri ve bazı madensel tuzlar, öz bölgesindeki toplama kanalcıkları kılcalları tarafından emilerek tekrar kana geçer Bu olaya geri emilim denir Böylece yararlı maddelerin vücuttan atılması önlenmiş olur Bu olay sırasında çok enerji harcanır
· Toplama kanallarından, böbreğin ortasındaki havuzcuğa akan sıvı ise idrarı oluşturur İdrarın içeriği; su, mineraller, üre, ürik asit ve vitaminlerden oluşur Sağlıklı insanın idrarında glikoz bulunmaz Glikoz bulunması şeker hastalığının habercisidir
· Böbreklerin havuzcuklarında toplanan idrar, iki idrar kanalı ile böbrekten çıkar
· Böbrek Toplardamarı, böbreklerde süzülmüş kanı götürür Böbrek toplardamarında boşaltım maddelerinin (azotlu bileşiklerin) oranı çok düşüktür Ancak karbondioksit miktarı fazladır Böbreklerden çıkan toplardamar, alt ana toplardamara katılır ( hatırlayın; küçük dolaşım ve kandaki karbondioksitin akciğerlerde temizlenmesi)
İdrar Kanalı ( Üreter ): Böbreklerden süzülen idrarı, idrar kesesinetaşır
İdrar Kesesi: İdrarın, dışarıya atılıncaya kadar depolandığı yerdir İstemli kasılıp gevşeyebilen, kuvvetli kaslardan yapılmıştır Yaklaşık 450 ml idrar depolayabilir
İdrar kesesinde depolanan idrar, kesenin ucundaki idrar yolundan ( üretra ) dışarı atılır
İdrarın oluşmasını ve vücuttan atılmasını daha basit şekilde özetlersek:
1 Kan, böbrek atardamarları yoluyla böbreklere gelir ve nefronlarda süzülür
2 Kan içindeki yararlı maddeler, süzülme sırasında nefronlarda emilir ( geri emilim ) ve tekrar kana geçer
3 Süzülerek temizlenen bu kan, böbrek toplardamarı ile böbreklerden çıkar
4 Süzülmeden sonra kalan tuzun ve suyun fazlası ile üre idrarı oluşturur
5 Oluşan idrar, üreterde ve idrar kesesinde toplanır
6 İdrar üretra ile vücuttan dışarı atılır
Böbreklerin Görevleri:
1-Hücrelerde oluşan zararlı ve atık maddeleri ( tuz, kreatin, ürik asit gibi ) taşıyan kanı süzmek ve bu maddelerin dışarı atılmasını sağlamak
2- Vücuttaki fazla suyun dışarı atmasını gerçekleştirmek
3-Vücutta dengeli bir iç çevre oluşmasını sağlamak; Vücudumuza gerekli olan bazı minerallerin ( tuz, potasyum, fosfor, magnezyum vb), suyun, glikozun ve proteinlerin dengede tutulmasını sağlamak
4- Kan basıncını düzenlemek
Not: A, D, E, K vitaminleri ve glikozun fazlası karaciğerde depolanırken, mineraller ve B ve C vitaminlerinin fazlası dışarı atılır
Ayrıca akciğerler, deri ve karaciğer de boşaltıma yardımcı olurlar
Akciğerler; karbondioksitin dışarıya atılmasını sağlarlar
Deri; terlemeyle tuz, su, üre ve ısının dışarı atılmasını sağlar
Karaciğer; kandaki zehirli amonyağı, daha az zehirli olan üre ve ürik aside çevirir (İdrardaki üre miktarı, vücuda alınan protein miktarıyla doğru orantılıdır)
Boşaltım Sistemi Hastalıkları:
1- Nefrit: Böbreğin iltihaplanmasıdır Genellikle bulaşıcı hastalıklar sonucu ortaya çıkar
2-Böbrek Taşları: Kalsiyum tuzları ve azotlu bileşiklerin havuzcukta çökelmesidir
3-Albümin: Nefronların görevini yapamaması sonucu, proteinli maddelerin idrara geçmesidir
4- Sistit: Üreme organları veya kan yoluyla gelen mikropların, idrar yollarında oluşturduğu yanmadır
5- Üremi: Böbreklerde yeterli üre süzülememesi sonucu, kanda üre miktarının artmasıdır
6- Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği, böbreğin tamamen veya %80 fonksiyonunu kaybetmesi ve görevini yerine getirememesi demektir Bu durumda böbreğin görevi diyaliz makineleri tarafından yapılır Ya da daha kalıcı çözümü böbrek naklidir Organ nakli, canlı bir kişinin bir böbreğini (sağlıklı bir kişi tek böbrekle de yaşayabilir ) ya da yeni ölmüş ama organları hala canlı birinin böbreğini alarak yapılabilir