Tam Bodur Elma Yetiştiriciliği

Tam Bodur elma yetiştiriciliği







Toprak Hazırlığı
Bahçe kurulacak arazi uzun süre işlenmemiş ise sürüm öncesi toprak patlatılmalı ve ardından derin sürülerek ve yaz mevsimi sonuna kadar toprağın havalanmasını ve
güneşlenmesini sağlamak için beklenmelidir Eğer daha önce yetiştiricilik yapılan bir alanda dikim yapılacak ise bahçe yapılacak yerin toprağı ilkbahar, yaz aylarında derin bir şekilde sürülmelidir Çıkan eski kökler temizlenmelidir Sonbaharda kesekleri kırmak dağıtmak, araziyi tesviye etmek için tırmık veya diskaro çekilerek arazi dikime hazır hale getirilir Elma fidanı dikilmeden önce mutlaka toprak analizleri yardımı ile bahçe kurulacak alanın toprak özelliği ve içeriği belirlenmeli, yapılacak uygulamalar analiz sonrası ortaya çıkan değerler ışığında yapılmalıdır Toprağın hazırlanması sırasında genel olarak yapılacak uygulamalar; gerek olduğu takdirde dikim öncesi dekara 3-4 ton 2-3 sene yanmış gübresi çiftlik gübresi (gübre yanmamış olursa yabancı ot tohumu ve toprak altı zararlıların larva ve yumurtaları olacaktır), dekara 25-50 kg Triple Süper Fosfat (TSP) veya Diamonyum Fosfat (DAP) dekara 20-40 kg Potasyum Sülfat gübreleri uygulanabilir Uygulama sırasında gübreler pulluk yardımı ile derin sürüm yapılarak toprağın 20-25 cm derinliğine ulaştırılmalıdır Damla veya mini spring sistemi kurulacak ise azot, fosfor ve potaslı gübreler sulama ile birlikte bir program dahilinde verilir

Dikim Yerlerinin Belirlenmesi ve İşaretlenmesi

Fidan dikimi yapılmadan önce dikim noktaları kazıklarla işaretlenir, bu amaçla uzun bir ipin arazinin üst başına gerilmesi ile dikim sıraları, sağ yada sol başına gerilmesi ile de ilk sıranın fidan yerleri belirlenir Bu aşamadan sonra her sıraya gerilen ip doğrultusu boyunca fidan aralıklarına eşit boyda bir demir profil yada şerit metre yardımı ile sıra üzeri fidan yerleri tek tek ve kontrollü olarak belirlenir ve kamışlarla işaretlenir (Şekil – 1)



Şekil-1

Tavsiye edilen bodur ve yarı bodur elma dikim aralıkları aşağıdaki tabloda verilmiştir
M9 (bodur anaçlı) – M106 (yarı bodur anaçlı) çeşitlerin sıra arası ve sıra üzeri (m)



Dikim sıklığı arttıkça dekara dikilen fidan sayısı artmakta, dolayısıyla ilk yıllarda dekardan alınan meyve miktarı da artmaktadır Güneş ışığından iyi yararlanmak amacı ile dikim sıraları kuzey – güney istikametinde olmalıdır Tozlayıcı çeşit sırası 30 metreyi geçmemelidir Bu amaç ile her 5-6 sırada bir dölleyici sırası dikilmelidir Şekil-1 de belirtilen örnek dikim planında içi dolu yuvarlak noktalar dölleyici çeşidin dikim yerlerini, siyah oval çizgiler ise ana çeşitlerin dikim yerlerini belirtmektedir Fidan yerlerini belirlemede ve fidan dikimi esnasında dikim tahtası kullanılmalıdır (Şekil – 2) Fidan dikilecek çukur, burgu yada elle kök uzunluğunun yaklaşık 2 katı (40 cm) çapında ve 30-40 cm derinliğinde olacak şekilde hazırlanır (Şekil -3) Bazen pratik olması amacı ile sıra üzeri, kanal açan pullukla derin ve geniş olarak sürülür ve dikim yapılır



Şekil2



Şekil3

Drenajı bozuk olan topraklara drenaj kanalları açılmadan dikim yapılmamalıdır Su geçirgenliği az olan arazide 50 cm genişlik ve 30 cm yüksekliğindeki set üzerine çukur açıldıktan sonra fidan dikilmesi ve iki sıranın tam ortasına tekli pullukla 25 cm derinlikte bir kanal açılması bahçenin uzun ömürlü olması için iyi bir tavsiyedir



(Şekil-4)

Fidan Dikimi
Basit bir işlem olan fidan dikim işlemi doğru yapılmadığı takdirde ağaçlar gelişemezler veya ölürler Dikim yapılırken dikilecek fidanlar uzun süre açıkta bırakılmamalı, köklerin kurumasına izin verilmemelidirFidanlar nemli olarak korunmalıdır

Fidan dikimi genel olarak sonbaharda yaprak dökümü ile ilkbaharda ağaçlara su yürümesine kadar geçen zamanda yapılır En uygun dönem kışı ılık geçen yerlerde sonbaharda, kışı sert geçen yerlerde ilkbaharda dikmektir Fidanlar iklim ve toprak şartlarının müsait olduğu durumlarda ağaca su yürümeden önce dikilmelidir Kışı çok sert olmayan kurak yerlerde sonbahar dikimi daha iyi sonuç veriri Bunun nedeni sonbaharda dikilen fidanların kış yağışları ve toprak ısısının uygun olduğu günlerde kök gelişmesine başlamasıdır

Dikimi yapılacak olan fidanların köklerindeki yaralı ve kırık kısımlar makas ile temizlenir (Özellikle odunsu kökler) bu sayede söküm sırasında zarar görmüş kök parçaları kesilerek temizlenmiş olur (Şekil -5) Daha sonra bir kap içerisinde hazırlanan ilaçlı suya (100 litre suya 400 gr Captan + 100 gr Benlate veya 100 litre suya 400 gr Captan + 100 gr Deresol) fidan kökleri daldırılarak kök hastalıklarına karşı önlem alınır

Fidan dikim yerleri küçük kazıklarla belirlendikten sonra gerek çukurların açılması gerekse fidanların dikimi için dikim tahtası kullanılmalıdır Böylece fidanların tam işaretlenen yerlere dikilmeleri nedeniyle sıraların düzgün olması sağlanır



Şekil-5



Şekil-6

Açılmış olan çukurlar içerisine üst toprak konur ve kümbet yapılır Fidan dikim tahtasının ortasına aşı noktası hakim rüzgara karşı (genellikle güneye bakacak şekilde) ve aşı noktası toprak seviyesinden 20 cm yukarıda olacak şekilde yerleştirilir ve toprakla doldurulur Kökler arasında hava boşlukları kalmaması için toprak, hafif hafif ayakla bastırılarak yerleştirilir Killi ağır topraklarda sıkıştırma işlemi su ile yapılmalıdır (Şekil -6) Fidan dikiminden hemen sonra derhal 20-25 litre can suyu verilmelidir

İlkbaharda dikilen dalsız fidan tamamen, don tehlikesi tamamen geçtikten sonra aşı noktasından 65-70 cm, yerden ise 85-90 cm’den lider olabilecek iyi gelişmiş bir gözün 1-2 mm yukarından meyilli kesilir Eğer fidan 3 den az yani 1-2 dalı var ise bu dallar kesilir ve fidan yukarıda tarif edildiği şekilde bir göz üzerinden kesilerek dikilir



Şekil-7

Fidanlıktan alınan fidan geniş açı ile çıkmış en az 5-8 dallı ise fidan dallı olarak dikilir (Şekil-7) Dikim işlemi çiçeklenmeye yakın bir zamanda yapılmış ise dalların uzunluğunun yarısı bir alt gözden kesilir Dikim işlemi çiçek açımından 6-8 hafta önce yapılmış ve dalların uzunluğu 60 cm den az ise dalların uç kesimini yapmak isteğe bağlıdır Kesilmeden bırakılan ve yere paralel olacak şekilde eğilen dallar ikinci yıl bol meyve verecektir Bunun aksine dal uzunluğunun 1/4 veya 1/3 ünün kesilmesi dallanmayı arttıracak, meyve gözünün gövdeye yakın yerde oluşmasını arttırarak ölü göz (çıplak gövde) oluşumunu azaltacak ve dalın kalınlaşmasına neden olacaktır Dallı fidan dikiminde lider en üstteki daldan 30-35 cm yukarıdan kesilir, ancak kesimden sonra dallanma olacağı ve birinci katta dal sayısı artacağı için yeni çıkan dallar koparılır ve liderin büyümesi sağlanır

NOT: Aşı noktası toprak seviyesinden 20 cm yüksekte olmalı, böylece aşı noktası yüksek olan ağaçların kuvvetli gelişmesi önlenmiş olur Aksine aşı noktası yere yakın olan Ağaç güçlü gelişir Aşı noktası toprakla örtülür ise ağaç aşı noktası üstünden köklenerek bodur ağaç özelliğini kaybetmiş olur

Bodur Ağaçlarda Direk Dikimi
Modern meyve yetiştiriciliğinde bodur anaçlar (M9, M26) kullanıldığında; ağaçların yıkılmasını önlemek, dalları eğmek ve meyve yükünü taşımak amacıyla her ağaca bir direk veya telli terbiye sistemi gereklidir Bu amaç için sanayi borusu, empreylenmiş ağaç direk veya beton direkler kullanılmaktadır Direk dikim işlemi fidan dikiminden önce yapılır ise çok iyi olur (Şekil -8)



Şekil-8

Sulama ve Gübreleme Uygulamaları
Sulama; diğer tarımsal faaliyetlerde olduğu gibi etkinliği arttıran ve günümüz iklim koşullarında mutlaka gerekli olan bir uygulamadır Sulama uygulamasının önemi kadar bir sulamada verilmesi gerekli oan su miktarı ve sulama zamanın iyi belirlenmesi gerekir Meyve yetiştiriciliğinde kontrollü su uygulaması meyve verim ve kaletesine büyük ölçüde etki eder

Kontrollü su uygulamaları modern sulama yöntemleri ile mümkündür Bu yöntemlerin başında damla ve mini yağmurlama sulama yöntemleri gelmektedir M9 anacı ile sık dikilen bahçeler için damla, M106 anaçları ile dikilen bahçelerde mini yağmurlama sistemleri uygundur

Bodur elma yetiştiriciliğinde yöntemlerden her ikiside kullanılabilir Ancak yöntem seçiminde; bitkinin sı üzerindeki aralığı, su kaynağının debisi, içindeki çözünmüş maddelerin miktarı ve toprağın bünyesi (hafif, ağır toprak) etkilidir Unutulmaması gereken en önemli koşul, ağacın gölgelediği alanın yani kök bölgesinin tamamına yakın ıslatılmasıdır Hangi sistem kurulursa kurulsun bitkinin su ihtiyacının tam karşılanması tavsiye edilir

Damla yada mini yağmurlama sulama yöntemiyle sulama yaparken özellikle aşırı sulamalardan kaçınmak gerekir Aşırı sulamalarda besin maddeleri kök bölgesinden yıkandığı gibi sürgün gelişimide fazla olur ve meyve gözü oluşumları azalır, ayrıca kloroz gözlenir Dolayısıyla üreticilerimizin sulama yaparken bitkide oluşan durumları iyi incelemesi buna uygun sulama programı oluşturması tavsiye edilir Bunun yanında unutulmaması gereken ağır bünyeli toprakların su tutma kapasiteleri hafif bünyelilere göre daha fazla olacağından çok geçirgen topraklarda sulama aralıkları ve uygulanan su miktarı fazla olabilir Ayrıca yapılan araştırmalara göre özellikle çiçek döneminde sulama yapılmaması ve meyve bağlamanın ardından yaratılacak su stresi sonucunda meyve dökümü artar, meyve kalitesi büyük ölçüde azalır ve ebadı küçük kalır Ancak meyvede istenen tat ve aroma ve iriliğinin korunması amacıyla sulama düzenli yapılmalıdır

Gübreleme programı yapılırken mutlaka toprak ve yaprak tahlili (tam çiçeklenmeden 8-10 hafta sonra) sonuçları göz önünde tutulmalıdır Ancak genel bir tavsiye olarak aşağıdaki gübre uygulaması yapılabilir

Dikimden sonraki ilk yıl (Dekara) :

Dikim anında, fidan çukuruna kimyasal gübre uygulamaları yapılması, yanlış uygulamalar sonucunda taze köklerin yanmasına neden olabileceğinden tavsiye edilmez Bunun yerine, vejatasyon başladıktan 2-3 hafta sonra damla yada mini sprik sistemi ile gübrelemelere başlanması tavsiye edilmektedir Ayrıca vejetasyon dönemi içerisinde 2 kez mikro elementleri içeren bir yaprak gübresi ile uygulama yapmak uygun olmaktadır

Dikimden sonraki ilk yıl (dekara):

· 3-4 kg N/Da, 1,5-2 kg P2O5 /da, 5-6 K2O /da besin elementi için

· 10 kg Amonyum Sülfat

· 2 kg MAP (Mono Amonyum Fosfat)

· 12 kg Potasyum Sülfat veya Potasyum Nitrat

· 2 kg Fosforik Asit ( %85 )

Normal Verimdeki Bir Bahçe İçin (Dekara)

· 8-10 kg N/da, 2-3 P2O5 /da, 14-16 kg K2O /da

· 30 KG Amonyum Sülfat

· 5 kg MAP

· 32 kg Potasyum Sülfat veya Potasyum Nitrat

· 8 kg Magnezyumlu bir gübre

Bortraks ve Zimtraks sonbaharda yapraktan uygulanır

aydolum16-03-2006, 18:25
M9 Anaçlı Ağaçlarda Budama ve Terbiye

DİKİM YILINDA BUDAMA



Şekil 91
Dalsız bir fidan dikilmiş ise aşı noktasından 70 cm veya yerden 85-90 cm’den iyi bir göz üzerinden kesim yapılır 1-2 dallı fidan dikilmiş ise dallar kesilerek fidan tek kamçı haline getirilir ve yukarı da izah edildiği şekilde kesilir



Şekil 92
Gözler 1-2 cm sürünce en tepedeki iki göz (lider olması için) bırakılır Diğer 345 ve 6 göz koparılır Böylece koparılan gözlerin altındaki diğer gözlerden geniş açılı dallar elde edilir



Şekil-10
İlk 50-60 cm de oluşan dal grubundaki sürgünler 10-15 cm boya geldiklerinde değişik istikametlere yönelmiş en az 3-4 dal mandalla geniş açılı olacak şekilde yatırılır Bu sayede dal üzerinde erken meyve oluşumu temin edilmiş olur



Şekil -11 Lider olması için bırakılan gözlerden çıkan sürgünler 15-20 cm olunca dik ve güçlü gelişen biri lider olur, diğer sürgün kesilir Böylece liderden 10-15 cm uzakta değişik yönlerde geniş açı ile çıkan 5 ila 7 dal elde edilir Gelişen fidanda en az 3 dal olmalı Granny Smith, Gala, Jonagold, Fuji gibi çeşitlerde 6-7 dal olabilir Dallanma yerden en az 50-60 cm de başlamalı 50 cm den aşağıdaki dallar kesilmeli

NOT : Birinci yıl yaz boyunca, üst üste büyüyen, gelecek yıl çıkarılması gereken dallar çıkarılır

İkinci Yıl Terbiye ve Budama



Şekil -12 Birinci yıl terbiye sonucunda en az 85 cm uzunluğunda büyümüş bir lider ve değişik yönlerde geniş açı ile çıkmış ortalama 40-60 cm uzunluğunda en az 3, ideali 5, kuvvetli büyüyen ağaçlarda 6-7 dalı olan bir ağaç elde edilmiş olacaktır (Şekil)

Lider en üstteki daldan 85 cm mesafeden birinci yılda olduğu gibi kesilir Kesim yerinin altından 15-20 gün sonra süren sürgünler 2 cm olunca birinci yılda olduğu gibi kesilerek 2 kat dalları oluşturulur 2 katta geniş açı ile çıkan 3-5 yeni dalımız olur Bu dallar 1 yıldaki gibi kürdan, mandal veya iple bağlanarak güçlü büyümesi engellenir ve meyveye yatırılır Şekil:

2 yıl sonunda 1 katta 5-6 ana dalı ve ana dallarda meyve gözleri oluşmuş Bu kattan 70 cm yukarıda 3-5 ana dalı ve 2 kattan itibaren yaklaşık 80 cm büyümüş bir lider elde edilir Böylece ağaç pramit şeklinde, çam ağacına benzer şekilde büyütülmüş olur

Üçüncü Yıl Terbiye ve Budama



Şekil-13 Ağaç uyanmadan önce 2 kattaki en üstteki daldan 75 cm yukarıda bir göz üzerinden tepe kesimi yapılır 1 ve 2 yılda olduğu gibi 3-4 göz kaldırılarak 3 kat oluşumu yapılır Üst üste gelerek güneş ışığını engelleyen dallar kaldırılır Gereğinden fazla uzayan dallar bir meyve gözünden veya yan daldan kısaltılır

Dallı Dikilen Fidanda Budama



Şekil -14 Liderden, değişik yönlerde ve geniş açı ile çıkan asgari 3, ideali 5, kuvvetli gelişen çeşitlerde 6-7 dalı olan bir fidan dikilmiş ise; yere 50-60 cm den yakın olan dallar ve dik dallar kesilerek fidan dikilir Dikim çiçek açmaya çok yakın dikilmiş ise dal uzunluğunun yarısı kesilir Fidan erken dönemde dikilmiş ise dal uzunluğunun 1/3 kesilerek dal kısaltılır Lider dalın kesimi ise, en üst daldan 30 cm yukarıdan bir gözden kesilir Kesimden sonra lider üzerinde çıkan sürgünler 1 katta 5-6 dal var ise kaldırılır 3 dal varsa 2-3 sürgün dal olması amacı ile bırakılarak dal sayısı artırılır Lider yaz boyunca büyümeye devam ederken liderden çıkan yan dallar geniş açı ile büyütülerek 2 kat dalları oluşturulur Budama ve terbiye 23 yılda olduğu gibi devam edilir

M106 Anacı Üzerinde Redchief Gibi Büyüyen Ağaçlarda Terbiye ve Budama
Redchief gibi zayıf ( spur ) büyüyen çeşitlerde terbiye ve budama kuvvetli gelişen çeşitlerden aşağıda sayılan nedenlerden dolayı farklıdır

Spur gelişen çeşitlerin büyüme özellikleri;

- Fazla dal vermez ve dallar lidere rakip olarak dik gelişir

- Meyve gözleri dallar üzerinde spurlar da bol miktarda oluşur

- Meyve gözleri bol miktarda olduğu ve erken yaşlarda bol meyve verdiğinden sürgün gelişimi az olur

Birinci Yıl Terbiye ve Budama



Şekil -15 Lider aşı noktasından 60 cm den veya yerden 75-80 cm den kesilir Kesim noktasının altındaki 1 ve 2 göz lider olması amacı ile bırakılır Diğer 3, 4, 5 ve 6 Gözler kaldırılır Kaldırılan bu gözlerin altında gelişen sürgünler 45 O açı ile büyütülür Yere 40 cm den aşağıda olan sürgünler temizlenir Böylece ana daldaki yan dallarında geniş açı ile büyümesi sağlanmış olur Birinci yıl sonunda asgari 3-5 dalı olan ve dalları 45 derecelik açı ile büyümüş bir ağaç yapısı elde edilmiş olur

İkinci Yıl Terbiye ve Budama



Şekil-16 Birinci yıl 45 O açı ile büyüyen dalların uzunluğunun 1/3 ü alt bir gözden kesilir Kesim yerindeki gözden sonraki 2 göz kaldırılır Böylece ana daldaki yan dallarında geniş açı ile büyümesi sağlanmış olur İkinci yıl lider, 1 Kattan 80 cm yukarıdaki bir göz üzerinden kesilir Bitişik gözler daha önce izah edildiği şekilde kaldırılma işlemine tabi tutulur



Şekil-17 Spur gelişen çeşitlerde en önemli konu yıllık gelişen sürgün uzunluğunun 1/3 ünün kesilmesi ve dalların 45-60 O lik açı ile büyütülmesidir Böylece; gözlerin bir kısmı atılarak iri ve kaliteli, güneş ışığının ağacın iç ve alt kısmına girmesi sağlanarak ta çok renkli ve kaliteli meyve alınmış olur

Elmalarda Russet (Pas) Hastalığı
Elmalarda meyve dış yüzeyinin bir ağ gibi kabuk bağlaması şeklinde görülen anormalliğe “Russet” adı verilmektedir Bu anormallik : meyvenin yüksek nem,yağmur,çiğ,don gibi bazı çevre koşullarından; epidermal hücrelerin anormal büyümesinden ; kimyasal maddelerin kötü etkisinden ;düzensiz beslenmeden ya da Pseudomonas cinsine ait bazı bakterilerden kaynaklanmaktadır

Bilindiği üzere tüm bitkilerde hastalık denildiğinde ‘ hayat olayları seyrinin normalden uzaklaşması ‘ anlaşılır Hastalıkların nedenleri ise önce iki ana gruba ayrılır : a) Canlı etmenler , b) Cansız etkenler Russet hastalığı yukarıda belirtildiği gibi daha çok cansız etkenlerden kaynaklanmaktadır Türkçe’de “pas hastalığı” olarak da isimlendirilen “Russet” hastalığının çeşitli fungal patojenlerden ileri gelen pas hastalığı ile ilgisi yoktur

Meyve, çiçeklenme ile taç yaprakların dökülmesinden 30 gün sonraki süre arasında daha duyarlı olmaktadır Bu süre, meyvedeki kütiküla tabakasının gözle görülür gelişmesi ile çakışmaktadır Çiçeklenme sırasında ya da çiçeklenmeden hemen sonra meyve kütikülası fiziksel olarak zarar görürse yahut da epidermel hücreler çok hızlı bölünürse (fizyolojik russet) kütikülanın kırılması vukubulur ve aktif kabuk kambiyumu alt epidermel bölgede oluşmaya başlar ve böylece kabuk teşekkül ederBu oluşumdan sonra , kabuk hücreleri dışa dökülür ve sonunda meyvenin o bölgesinde esas koruyucu tabaka halini alır

Russet’e duyarlılık meyve çeşitlerine göre değişmektedirBelirli bazı armut çeşitlerinde (örn: Beurre Bosc) ve elma çeşitlerinde (örn:Golden Russet) tam russet (pas) oluşumu bazan normal bir özellik olarak değerlendirilmektedir Aslında russet oluşumu istenmeyen bir durumdurGolden Delicious ve Cox’s Orange Pippin elma çeşitleri bu istenmeyen russet oluşumuna meyillidir Golden Delicious elma çeşitlerinin bazı bireyleri duyarlılık yönünden farklılıklar göstermektedir: spur tipler genellikle diğer alışılagelmiş tiplerden daha duyarlı olmaktadırJonathan ve Northern Spy gibi bazı çeşitlerde russet oluşumu gövde çukurluklarında olmaktadır Çiçeklenme sırasındaki don, russet oluşumunu teşvik etmektedir İlaçlamalardan dolayı oluşan russet , elmanın ilaçlanan yüzeyinde görülmektedirOysa fizyolojik russet meyvenin tüm yüzeyinde düzgün (uniform) bir dağılım gösterir

Russet genellikle birçok etkenden kaynaklanır ve bu nedenle mücadelesi zordurHava kökenli ya da fizyolojik russet(çiçeklenmenin 30 günlük süresi içinde başlayan) ; yüksek nem,yağmur, ya da çiğden kaynaklanan ;yüksek sıcaklıktan ya da beslenme düzensizliğinden (yüksek azottan) ; yakıcı ilaçlamalardan ileri gelen russet, bu hastalığın başlıca şekillerini oluşturmaktadır

Russet hastalığı ile mücadelede : yeni bahçe tesis ederken genetik olarak dayanıklı çeşitlerin seçimi ; hastalığı teşvik eden ilaçlamalardan sakınılması ( ıslanabilir toz –WP-formülasyonlar emülsiyon konsantre-EC-‘lerden daha emniyetlidir ) ; ağaçların dengeli beslenmesine dikkat edilmesi (yüksek azottan sakınılması , yeterli fosfor verilmesi) ; budamanın tam olarak yapılması ; russet oluşumuna uygun hava koşullarında (yavaş kuruma durumlarında,yüksek nemde ve sıcaklığı 32 C ‘den büyük olduğu zaman ) ilaçlamaların yapılmaması gerekmektedir Giberellik asit (hormon) uygulamaları bazı meyve çeşitlerinde russet oluşumunu azaltmıştır

Yrıca aşağıdaki linkteki dosyadan da bodur elma yetiştiriciciliği hakkında döküman bulabilirsiniz

http://wwwtarimgonullulericom/dosyalar/bodurrar