Türkiye De Yaygın Olarak Kullanılan Gübre Çeşitleri Ve Özellikleri

türkiye de yaygın olarak kullanılan gübre çeşitleri ve özellikleri

azotlu gübreler

ÜRE

Çok çeşitli azotlu gübreler olmakla birlikte, azotlu gübre tavsiye edilirken burada İGSAŞ tarafından üretilen azot kaynağı olarak Üre gübresi ele alınacaktır Azotlu gübre olarak ürenin tavsiye edilmesinin pek çok sebebi vardır Bu sebeplerden başlıcalarını şöyle özetleyebiliriz

%46 N oranında saf azot ihtiva ettiğinden,az bir hacimle daha fazla miktarda besin maddesi bulundurur Bu konsantre olma özelliği taşıma,depolama ve kullanımda da büyük kolaylık sağlar Dolayısıyla ekonomik bir gübredir Toprağa verildikten kısa bir süre sonra bitkinin kolayca faydalanabileceği hale gelir Ürenin toprağa atılmasından hemen sonra üzeri örtülmeli ki azot kaybı önlensin

Üre CO(NH2)2 kimyevi formülünde olduğu için saf azot kaynağıdır Bünyesinde azottan başka toprakta kalıcı dolgu maddesi ya da başka madde artıkları bulundurmaz Az miktarda bir rutubette eriyerek derhal bitkiye yarayışlı hale gelir Toprak reaksiyonu bakımından da menfi bir tesir göstermez

Üre pozitif yüklü (NH4)+ formül sayesinde ,(-) yüklü toprak koloitlerine iyice tutunur Bu ürenin çok önemli bir özelliğidirZira bu sayede ülkemizdeki topraklarda yıkanma suretiyle meydana gelen azot kaybı önlenmiş ve azotun toprakta uzun müddet saklanması imkan dahiline girmiş olacaktır Böylece bitkiye bütün gelişme periyodu boyunca devamlı ve sürekli azot temin edebilecektir Ayrıca yıkanma tehlikesi olmadığından ekimden önce ve ekimden sonra veya ihtiyaç olduğu anda toprağa verilebilecektir

Üre sahip olduğu pril yapısından dolayı kolay kullanılır Kolay ve emin bir şekilde muhafaza edilir

KALSİYUM AMONYUM NİTRAT (CAN)

Azotlu gübreler içerisinde yurdumuzda ve dünyada en çok %26 Azotlu CAN

kullanılmaktadır Terkibinde %26 Azot bulunur Amonyum nitrat gübresindeki azotun yarısı nitrat,diğer yarısı da amonyum formundadır CAN gübresi, bir taraftan bitkiye ihtiyaç duyduğu nitratı hazır olarak temin ederken, diğer taraftan amonyum iyonlarının toprak kolloidleri tarafından tutulması ile bitkinin bütün büyüme mevsimi boyunca ihtiyaç duyacağı azotu karşılar Yani nitrat hemen kullanırken,amonyum tedrici olarak kullanılır Kompozisyonu ve çözünürlüğü sebebiyle bilinen azotlu gübreler içerisinde en hızlı tesiri yapan yegane gübredir Bu gübrenin etkisi hem çabuk hem de devamlı olmaktadır Bu bakımdan bitki gelişmesinin her devresinde rahatlıkla kullanılabilir

Diğer taraftan sadece Kütahya Azot Tesislerinde üretilen dolgu maddesi Dolomit olan %26 Azotlu CAN gübresi içerisinde Demir, Silisyum ve Alüminyum gibi iz elementlerin yanında Kalsiyum ve magnezyum gibi bitkilerin ikinci derecede ihtiyaç duyduğu elementler mevcuttur Magnezyum bitkiye yeşillik veren klorofilin temel taşıdır Eksikliğinde bitkinin alt yapraklarından itibaren sararmalar başlar

CAN gübresinin hidroskopik özelliği vardır Bu bakımdan havanın rutubetini alarak topaklaşıp kekleşebilir Bu yüzden depolarda fazla bekletilmeden kullanılmalıdır Depolarda üst üste sekiz on torbadan fazla istiflenmemelidir Aynı zamanda patlayıcı özelliği de bulunduğundan CAN gübresi ile benzin ve gazyağı gibi yanıcı maddeler birlikte depolanmaz

AMONYUM SÜLFAT

Genellikle beyaz renkli olup, toz şekere benzediği için çiftçiler tarafından şeker gübresi olarak bilinir Son senelerde ithal edilen bazı çeşitleri açık mavi veya grimsi renktedirler Terkibinde %21 Azot ihtiva eder, su olarak topaklaşması azdır Bu nedenle kolay muhafaza edilir

Amonyum sülfat gübresi asit karakterli bir gübre olduğu için nötr ve alkali (kireçli) topraklarda rahatlıkla kullanılabilir Yağışlı bölge topraklarında kireçlenme yapılmadan devamlı olarak kullanılırsa belli bir süre sonra bitkiye zararlı olabilir Yani toprağın pH kosantrasyonu düşerek bitki kök bölgesinde asitli bir ortam oluşur Toprak pH’sı 5,5’un altına düştüğü takdirde Nitrifikasyon olayı çok yavaşlar Yani topraktaki azot bileşikleri bitki tarafından yeterince alınamaz Bunu önlemek için toprağa kireçleme yapmak gerekir

Amonyum sülfat, terkibinde kükürt bulunan yegane azotlu gübredir Ve bu bakımdan çok önemlidir Bilindiği gibi kükürt önemli bir bitki besin maddesidir

KOMPOZE GÜBRELER

Esasen bir gübre cinsi olmayıp, iki veya daha çok bitki besin maddesi kapsayan gübrelere kompoze (karışım) gübreler denilmektedir Kompoze gübre içerisindeki bitki maddeleri N- P2 05 - K2O sırasına göre % olarak ifade edilmektedir Kompoze gübreler birkaç besin maddesini kapsadıklarından uygulamada kolaylık ve ekonomi sağlarlar Ancak gübre karışımındaki besin maddesi oranının yetiştirilecek bitkinin besin maddesi isteğine uygun olmaması durumunda kullanılmaları beklenen faydayı sağlayamayabilir Yine besin maddelerinin ayrı ayrı zamanlarda ve ayrı ayrı yöntemlerle uygulanması gerektiğinde kompoze gübre kullanılmaz

YURDUMUZDA YAYGIN OLARAK KULLANILAN

KOMPOZE GÜBRELER

20200 KOMPOZE GÜBRE

Ülkemizde en çok kullanılan gübre çeşididir 100 kg’ından 20 kg saf azot, 20 kg da fosfor asidi (P2 05) mevcuttur Bileşimindeki (P2 05) “in suda erirlik derecesi yüksek gübre diğerlerine tercih edilir Azot kaynağı amonyum sülfat olan 20200 kompoze gübrede ayrıca amonyum sülfattan gelen kükürt de mevcuttur Bundan dolayı bitkilerin kükürt ihtiyacını karşılamak için bu gübreler tercih edilir

151515 KOMPOZE GÜBRE

Potasyum ihtiyacı olan topraklar ve bitkiler için en uygun kompoze gübredir Bu gübrenin 100 kg’ında 15 kg saf azot, l5 kg fosfor asidi (P2 05) ve 15 Kg potasyum oksit (K2O) mevcuttur Bu gübre toprak analizi yaptırıldıktan sonra potasyum ihtiyacı olan topraklarda kullanılmalıdır Potasyum yönünden zengin topraklarda l5l5l5 gübresi yerine diğer kompoze gübreler kullanılmalıdır

DİAMONYUM FOSFAT (DAP)

DAP, Ülkemizde üretilen gübreler içerisinde en fazla besin maddesi ihtiva eden gübredir 100 kg’ında l8 kgN, 46 kg P2 05 vardır İhtiva ettiği fosforun %90 ‘ndan fazlası suda eriyebilir özelliktedir DAP gübresinin rengi üretimde kullanılan aside göre değişmekte olup; genellikle siyah, koyu gri veya kirli beyaz olmaktadır Toprağa verildikten sonra gerekli rutubeti bulunca, bitkiler DAP gübresinin terkibindeki fosfor ve azottan derhal yararlanabilir Bütün bitkilere başarıyla tatbik edilebilir Bilhassa buğday için çok uygundur Ekim esnasında tohum derinliğine bant halinde verilmesi en ideal tatbik şeklidir Genellikle dönüme l8 kg”dan az verilebilir Nispi nem”in düşük olduğu depolarda senelerce topaklaşmadan saklanabilir

FOSFORLU GÜBRELER

Bünyesinde fosfor bulunan gübrelerdir Bu gübreler;

Kök teşekkülünü ve büyümesini sağlar

Bitkilerin olgunlaşmasını çabuklaştırır

Mahsulün kalitesini yükseltir

Dane dökümünü önler

Verimi çoğaltır

Bitkinin kuraklığa dayanıklılığını artırır

Bitkinin hastalıklara karşı mukavemetini artırır

Daneler dolgun olur

FOSFORLU GÜBRELERİN EKSİKLİĞİNDE

ORTAYA ÇIKAN ARAZLAR

Bitkiler bodur kalır Dal ve yapraklar tam anlamı ile gelişemez

Saplar zayıf, kök büyümesi ve hububatta sapa kalkma sınırlı olur

Bitki yaprağı kirli yeşil veya kırmızımtırak renkte olur

Meyve ağaçlarında sürgünlerin büyümesi, çiçek ve tomurcuk açma yavaşlar

Verim düşer

Fosforlu gübrelerin fazlalığında bitkiye herhangi bir olumsuz etki görülmemiştir

YURDUMUZDA YAYGIN OLARAK KULLANILAN

FOSFORLU GÜBRELER

TRİPLE SÜPERFOSFAT

Terkibinde %42-44 civarında suda eriyebilen fosfor asidi vardırBu gübre daha çok gri veya kirli beyaz renkte granül halinde bulunur Uzun süre rutubetli yerlerde saklandığında su çekerek topaklaşır TSP gübresi ekim veya dikimden hemen önce veya ekim esnasında toprağa verilmeli, tohum kök derinliğine gömülmelidir

POTASYUMLU GÜBRELER

Bünyelerinde potasyum bulunan gübrelerdir

Bitkinin dayanıklılığını artırır

Ürün kalitesini yükseltir

Bitkinin olgunlaşmasını çabuklaştırır

Verimi çoğaltır

Yurdumuz toprakları genelde potasyum bakımından yeterli durumda olduğundan, potaslı gübre tüketimi de sınırlıdır Potaslı gübreler toprak analizi yaptırıldıktan sonra verilen tahlil sonuçlarına göre ihtiyacı olan yerlerde, uygun miktarda kullanılmalıdır

POTASYUMLU GÜBRELERİN EKSİKLİĞİNDE

ORTAYA ÇIKAN ARAZLAR

Potasyum eksikliği özellikle genç bitkilerde kendini gösterir Potasyum bitkilerin su ve besin elementi alımında önemli rol oynar Topraktan yeterli potasyumu alamayan bitkilerde yeterli su alıp depolama (turgor) hadisesi görülmez Bu nedenle de yapraklar pörsür, aşağı doğru sarkar ve kenarları önce açık yeşil daha sonra kahverengi bir renk alarak ölü dokular meydana gelir

Bitki dona ve mantari hastalıklara karşı hassas olur Potas eksikliği hat safhada ise bitkide yaprak kavrulması ve kahverengi yaprak lekeleri meydana gelir

POTASYUMLU GÜBRELERİN FAZLALIĞINDA

ORTAYA ÇIKAN ARAZLAR

Bitki hücreleri su alarak şişer Terleme olayı ile su kaybı azalır Sürgün verimi yavaşlar odunsu bitkilerde nadiren araz meydana gelir

YURDUMUZDA YAYGIN OLARAK KULLANILAN

POTASYUMLU GÜBRELER

POTASYUM SÜLFAT

Potasyum sülfat da %50 K20 vardır Kirli beyaz renkli kristal danecikler halindedir Potasyum nitratı az olan topraklarda kullanıldığında önemli mahsul artışı elde edilir Potasyum sülfat kimyasal olarak nötral reaksiyonlu olduğundan toprak pH’si üzerinde kayda değer bir etkisi yoktur Çok uzun süre kullanıldığında çok hafif asitleşme görülür Bitki Potasyum sülfattaki K20’dan kolayca yararlanır Potasyum sülfatın etkisi çabuk olmakla birlikte yağmur ve sulama suları ile yıkanması hızlıdır