Irak-Tarihi-Ekonomisi- Tarım Ve Sanayi

Irak-Tarihi-Ekonomisi- Tarım ve Sanayi

Ortadoğu'da yer alan bir ülkedir Kuzeyde Türkiye, batıda Suriye ve Ürdün, doğuda İran, güneyde Suudi Arabistan ve Kuveyt, güneydoğuda Basra Körfezi'yle çevrilidir Irak'ın Basra Körfezi'nde dar bir kıyı şeridi vardır Fırat ve Dicle ırmakları ülkeyi kuzeybatıdan güneydoğuya doğru boylu boyunca geçerek, Basra Körfezi'ne 160 km kala birleşir ve Şattü'lArap adını alır Irak, eskiçağda Mezopotamya denen ve uygarlığın beşiği olarak bilinen bölgededir Mezopotamya Yunanca mesos (orta) ve potamos (ırmak) sözcüklerinden türetilmiştir; "iki ırmak arasında yer alan bölge" anlamına gelir {bak Basra Körfezi;Dicle Irmaği; Firat IrmaĞI;Mezopotamya)


Ülke doğal özellikleri bakımından üç bölgeye ayrılır: DicleFırat havzası, kuzeydoğu yaylaları ve güneybatı çölleri Ülkenin yaklaşık yarısını kaplayan DicleFırat havzası kuzeybatıdan güneydoğuya uzanır Fırat Irmağı Suriye topraklarından gelir, geniş bir vadi içinden geçerek Irak'a girer Türkiye topraklarından gelen Dicle ise, Musul'a kadar kıvrımlı bir çığır izleyerek Küçük Zap ve Büyük Zap ırmaklanyla birleşir, daha sonra geniş bir yatak içinde akar İki ırmak arasındaki bölge ırmakların sürükleyip getirdiği verimli topraklarla örtülüdür Kuzeybatıda yer alan bozkırlar ve küçük sıradağlarla kaplı elCezire bölgesi Dicle ve Fırat vadilerini Anadolu'dan ayırır Bağdat dolaylarında birbirine iyice yaklaşan Dicle ve Fırat yeniden birbirinden uzaklaşır

IRAK'A İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Irak Cumhuriyeti

YÖNETİM: Cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 435052 km2

BAŞKENT: Bağdat

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1985): Bağdat (1987; 3844608), Basra (616700), Musul (570926), Erbil (333903), Süleymaniye (279424)

DOĞAL YAPI: FıratDicle havzası kuzeybatıdan güneydoğuya doğru uzanır Fırat'ın batısında çöl bölgesi, kuzeydoğuda dağlık bölge yer alır Basra Körfezi'nin kuzeyinde dar bir kıyı şeridi vardır

DIŞARIYA SATILAN BAŞLICA ÜRÜNLER: Besin maddeleri, kauçuk, kâğıt ve gübre

Dicle'nin doğusundaki dağlık alan Türkiyeİran sınırına doğru basamaklar biçiminde yükselir Burada ülkenin en yüksek noktası olan Revandiz Dağı (3658 metre) yer alır Güneybatıdaki çöl bölgesi Fırat düzlüklerinden başlayarak Arabistan'ın içlerine doğru yumuşak bir eğimle yükselerek uzanır

Irak'ta iklim serttir Yazlar çok sıcaktır Kuzeyden gelen kuru rüzgârlar toz fırtınalarına neden olur Geceleri hava serinler; ne var ki, ırmak kıyılarında nem oranı çok yüksek olduğu için sıcağa dayanmak zordur Kışlar soğuk geçer Kuzeydeki dağlara bol kar yağar Soğuk kuzey rüzgârları bir engelle karşılaşmadan Basra Körfezi'ne kadar ulaşır Kışları güneydoğudan esen ılık ve nemli rüzgârlar yağış getirir
Kurak iklimin egemen olduğu yaylalarda bodur çalılar ve dikenli bitkiler yetişir Bataklıklar uzun otlar ve sazlarla kaplıdır Irmak boylarında söğüt ve kavaklardan oluşan küçük orman kümelerine rastlanır Zağros Dağları'nda seyrek meşe ormanları vardır Hayvan varlığı önemli ölçüde azalmıştır Devekuşu ve yaban eşeği artık yok denecek kadar azdır Aslan soyu ise yüzyılın başında tükenmiştir En çok rastlanan hayvanlar çakal, sırtlan, yaban domuzu ve ceylandır Bataklıklarda ve ırmak boylarında susamuru, kertenkele ve yılanlar vardır Irak'a leylek, pelikan ve balıkçıl gibi çok sayıda göçmen kuş uğrar

Irak Temmuz 1990'da Kuveyt'i petrol üretim kotasını aşmak ve iki ülke arasında anlaşmazlık konusu olan bölgeden petrol çalmakla suçladı Görüşmelerden sonuç alınamaması üzerine, Irak 2 Ağustos'ta Kuveyt'i işgal ederek yönetime el koydu Böylece Körfez Bunalımı başlamış oldu Irak'ın Kuveyt'ten hemen ve koşulsuz olarak çekilmesini isteyen Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi 6 Ağustos'ta Irak'a ekonomik ambargo ve mali yaptırımlar uygulanmasını kararlaştırdı Irak BM'nin isteğine uymayı reddetti ve ağustos sonlarına doğru Kuveyt'i 19 ili olarak topraklarına kattığını ilan etti Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in uzlaşmaz tutumu karşısında, başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) olmak üzere, BM'ye üye çeşitli ülkeler Suudi Arabistan'a asker yığmaya başladı

BM Güvenlik Konseyi, Kuveyt'ten çekilmesi için Irak'a 15 Ocak 1991'e kadar süre tanıdı Irak'ın bu karara da uymaması üzerine Müttefikler 17 Ocak 1991'de Çöl Fırtınası Harekâtı'nı başlattılar Müttefikler kısa sürede Irak karşısında hava üstünlüğünü ele geçirdiler Çöl Kılıcı Harekâtı olarak bilinen kara savaşı ise 24 Şubat'ta başladı Otuz yedi ülkenin katıldığı ve Körfez Savaşı olarak bilinen savaş, 27 Şubat'ta Kuveyt'in kurtarılması ve Irak'ın 28 Şubat'ta ateşkesi kabul etmesiyle sonuçlandı Savaşta 175 bini aşkın Iraklı tutsak alınırken, Irak'ın asker kaybının 85100 bin arasında olduğu tahmin ediliyorduAteşkesin ardından ülkenin kuzeyindeki Kürtler ile güneyindeki Şiiler arasında başlayan ayaklanmalar Irak kuvvetlerince acımasızca bastırıldı Bir milyonun üzerinde Iraklı Kürt İran ve Türkiye'ye sığındı Müttefikler 36 paralelin kuzeyi ile 32 paralelin güneyindeki bölgeleri Irak uçaklarına yasakladı Ayrıca, Iraklı Kürtler'in yurtlarına dönerek güven içinde yaşamalarını sağlamak için Kuzey Irak'ta güvenlik bölgeleri oluşturuldu ve Türkiye'de konuşlandırılan Çekiç Güç'ten yararlanıldı
Irak'a karşı uygulanan ekonomik ambargonun sürmesi ülkede kıtlık ve yokluklara yol açtı Öte yandan, Irak ile BM arasındaki gerginlik de gittikçe tırmanarak sürdü Irak uçaklarının uçuşa yasak bölgelere girmesi ve Irak'ın bu bölgelere füze yerleştirmesi üzerine, Ocak 1993'te ABD, İngiltere ve Fransa, Irak'ta bazı askeri hedeflere, özellikle de füze üslerine hava saldırısı düzenlediler

Nüfus

Ülke nüfusunun dörtte üçü Arap'tır Araplar ülkenin orta ve güney bölgelerinde yaşar
Azınlıklar arasında en büyük grup kuzey ve kuzeydoğudaki dağlık bölgelerde yaşayan Kürtler'dir Resmi dil Arapça'dır Öteki azınlıkları Türkler, Türkmenler, Yezidiler ve Mandayyalar oluşturur Ülke nüfusunun büyük bir bölümü Müslüman'dır Müslümanlar arasında Şii mezhebinden olanlar çoğunluktadır Hıristiyanların toplam nüfus içindeki oranı yüzde 3,5'tur

Irak'ın başlıca kentleri, her ikisi de Dicle üzerinde kurulu olan başkent Bağdat{bak Bağdat) ve Musul, liman kenti Basra, aşağı Dicle kıyısında elAmare ve kuzeydoğuda bir petrol kenti olan Kerkük'tür
Irak tarih boyunca birçok uygarlığın beşiği olmuştur Bilinen en eski uygarlıklardan birini kuran Sümerler buraya İÖ 400'lerde yerleştiler Onları Babilliler, Asurlular ve Persler izledi
Irak'ın başlıca kentleri, her ikisi de Dicle bir alana yayılmıştır Babil, Ninova, Ur ve Bağdat yakınlarındaki Ktesiphon (Medain) gibi eski kentlerde yapılan kazı ve araştırmalar bu uygarlıklara ilişkin önemli bilgiler sağlamıştır{bak BABİL)

Tarım ve Sanayi

Irak'ta halkın temel uğraşı tarımdır Eski uygarlıklar döneminde kanallar açılarak ırmaklardan sulama işinde yararlanılmıştı Ne var ki, ortaçağda bu ileri tarım ülkesi geriledi Kanallar bakımsızlıktan işe yaramaz oldu Son 50 yıl içinde büyük sulama projeleri

gerçekleştirildi Bugün ülkenin üçte birinde sulama ile tarım yapılır
Ekime elverişli alanların büyük bölümü Dicle ve Fırat vadilerindedir Burada yetiştirilen başlıca ürünler buğday, arpa ve mısırdır Aşağı Fırat ile Dicle'nin bataklık kesimlerinde pirinç, Bağdat ve elKut yakınlarında pamuk ekilir Zağros Dağları eteklerinde tütün, üzüm, karpuz ve domates yetiştirilir Irak dünyanın en büyük hurma üreticilerinden biridir Hurma en çok Şattü'lArap'ın iki yanında uzanan geniş ve sulak alanlarda yetiştirilir {bak Hurma) Tarımla uğraşan çiftçilerden başka, çöllerdeki vahalarda konaklayan, koyun, keçi ve deve yetiştirerek geçinen göçebe topluluklar da vardır Bunlara Bedevi denir Bedeviler kerpiç evlerde ya da keçi kılından yapılma çadırlarda yaşarlar Çok sayıda koyun ve sığır besleyen Irak öbür ülkelere yün ve et satar


Irak'ta petrol tarımdan da önemlidir 1972'de petrol sanayisi kamulaştırılmıştır En büyük petrol yatakları Kerkük'te, Zubeyr ile Rumeyle arasında ve kuzeyde Musul yakınlarında Ayn Zala'dadır Petrol ve doğal gaz Irak'ın en büyük zenginlik kaynağıdır Çıkarılan petrolün bir bölümü iç tüketimde kullanılır, geri kalan ham petrol başta Suudi Arabistan olmak üzere öteki ülkelere satılır
Sanayi 1950'lerden sonra gelişmeye başlamıştır Petrokimya, çimento, demir, tuğla, gübre, şeker, pamuklu ve yünlü dokuma sanayileri vardır Dicle ve kolları üzerindeki hidroelektrik ve termik santrallardan elektrik elde edilir
Irak demiryoluyla Türkiye ve Suriye'ye, karayoluyla Ürdün, Türkiye ve İran'a bağlanır Ülkenin gelişmemiş kesimlerinde ulaşım hâlâ deve ve eşek gibi binek hayvanlarıyla sağlanır Ülkenin başlıca limanları olan Basra ve Kuveyt sınırındaki Ümm Kays İran'la yapılan savaş sırasında büyük zarar görmüştür Büyük gemiler Şattü'lArap'tan 100 km kadar içeriye girebilir Fırat ise yalnızca küçük teknelerle ulaşıma elverişlidir Bağdat ve Basra'da uluslararası havalimanları vardır

Tarih

I Dünya Savaşı'na (191418) kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliğinde olan Irak 1918'den sonra İngilizler'in eline geçti İngilizler Araplar'la Kürtler arasında baş gösteren milliyetçi hareketleri sert önlemlerle bastırdılar Şam'da bağımsız bir Arap devleti kurma girişimi Fransızlar'ca engellenen Emir Faysal İngilizler'e sığındı Güdümlü bir krallık kurmak isteyen İngilizler Emir Faysal'la anlaşmaya vardılar Faysal 1921'de Irak kralı olarak tahta çıktı
Irak 1932'de İngiliz manda rejiminin sona ermesinden sonra bağımsız bir ülke olarak Milletler Cemiyeti'ne girdi Faysal'ın ölümünden sonra tahta çıkan Kral Gazi döneminde ülke siyasal karışıklıklara sahne oldu 1935'te Kerkük petrol yatağını Akdeniz'e bağlayan boruhattı açıldı
1958'de bir darbe sonucu Kral II Faysal öldürüldü ve cumhuriyet ilan edildi 1968'deki bir başka darbenin ardından güçlenen Baas Partisi 1979'da Saddam Hüseyin'i devlet başkanlığına getirdi


Irak ile İran Basra Körfezi'ne ilişkin olarak sık sık anlaşmazlığa düşüyorlardı Irak Şattü'lArap'ın doğu yakasında hak iddia ediyordu Ayrıca İran'ın petrolce zengin batı sınırında da gözü vardı Irak'ın 1980'de doğu sınırını geçerek İran topraklarına girmesiyle sekiz yıl süren kanlı bir savaş başladı Irak savaş sırasında İran'a ve kendi ülkesinde yaşayan Kürtler'e karşı kimyasal silah kullanmakla suçlandı Savaş her iki ülkede de büyük yıkıma yol açtı ve uluslararası bir bunalım yarattı Körfez Savaşı olarak da adlandırılan ve yalnızca Irak'ta 500 bin kişinin ölümüne neden olan bu savaş 20 Ağustos 1988'de bir ateşkesle son buldu