Halkevleri

halkevleri

Cumhuriyet'le birlikte başlatılan toplumsal ve kültürel yenileşme hareketlerini halka benimsetmek amacıyla kurulmuş bir örgüttü 19 Şubat 1932'de Ankara'da kuruldu Cumhuriyet Halk Partisi'nin bir yan kuruluşu olarak etkinlik gösterdi

Halkevleri'ne benzer bir örgütlenme daha önce de vardı 1910'da kurulan Türk Ocakları böyle bir örgüttü Türk kültürü, dili ve sanatının geliştirilmesi amacıyla kurulan Türk Ocakları uzunca bir dönem etkili oldu, ama Cumhuriyet rejimine uyum sağlayamadı 1931'de Türk Ocakları kapatıldı ve daha kapsamlı bir örgütlenme için Halkevleri kuruldu Halkevleri'nin çalışmalarını sürdürdükleri yapılara "halkevi" denir ve bu halkevi bulunduğu yere göre adlandırılırdı

Halkevleri dokuz kolda etkinlik gösteriyordu: 1) Dilde yenileşmenin anlaşılmasını ve yaygınlaşmasını sağlamak, Türkçe zevkini geliştirmek, dil zenginliğini ortaya çıkarmak amacıyla Dil, Tarih ve Edebiyat Kolu; 2) Sanat zevkini geliştirmek amacıyla Güzel Sanatlar Kolu; 3) Tiyatro sevgisi ve alışkanlığı kazandırmak için Temsil Kolu; 4) İnsanların sağlıklı yaşamlarında sporun rolünü artırmak için Spor Kolu; 5) Yoksul kimselere yardım sağlamayı düzenleyecek olan Sosyal Yardım Kolu; 6) Özellikle köylerde kurslar açarak okuma yazma öğretmek için Halk Dersaneleri Kolu; 7) Kitaplık kurmak, kitap ve dergi yayımlayarak Halkevleri çalışmalarını duyurmak amacıyla Kütüphane ve Yayın Kolu; 8) Köyün sağlık, toplumsal yaşam gibi konularda kalkınmasını, köy ve kent arasında dayanışma bağının kurulmasını sağlamak amacıyla Köycülük Kolu; 9) Folklor ve tarih zenginliklerini gün yüzüne çıkarmak ve değerlendirmek amacıyla Tarih ve Müze Kolu

Halkevleri bu kollarda uzun yıllar etkili çalışmalar yaptı Bu çalışmalarda en başarılı olduğu alanlardan biri kütüphane ve yayın alanıydı Çeşitli yerlerde Halkevleri'nin öncülüğünde 330 kitaplık kuruldu; çok sayıda kitap ve dergi yayımlandı Halkevleri'nin tiyatro etkinlikleri de ilgiyle izlenirdi Halkevleri örgütlenmesi ülkenin hemen her yanına yayıldı 1951'de halkevi sayısı 478'ye yükselmiş, küçük birer halkevi niteliğinde olan ve daha çok köylerde kurulan halkodalarının sayısı ise 4322 olmuştu Ayrıca uluslararası kültürel ilişkileri kurmak ve geliştirmek amacıyla Londra'da bir halkevi açıldı

Halkevleri'ne medeni haklara sahip her yurttaş üye olabiliyordu Üye, isteğine göre kollardan birine girer ve o kolun etkinliklerine katılırdı Halkevleri'nin tüm giderleri genel bütçeden, özel idare, belediye ve köy bütçelerinden karşılanırdı Bir yerde halkevinin açılmasına Cumhuriyet Halk Partisi il örgütü karar verir ve başkanını atardı Başkan dışındaki yöneticiler kongrelerde seçilirdi

Cumhuriyet Halk Partisi 1950 seçimlerinde yerini Demokrat Parti'ye bırakınca, Halkevleri 1951'de kapatıldı, mallan hazineye devredildi 1961'de yeniden kuruldu ve kamu yararına çalışan dernek ayrıcalığı tanındı Ama 12 Eylül 1980'de yeniden kapatılan Halkevleri'nin yöneticileri hakkında kovuşturma açıldı Yöneticiler yargılama sonucu aklanınca Halkevleri 1988'de yeniden etkinliklerine başladı