İlmin İki Düşmanı

İlmin iki düşmanı

İlmî seviye ve buna bağlı olarak teknik gelişme milletlerarası mücadelede önemli rol oynar İlim ve teknikte üstün olan milletler dünyanın yönetiminde söz sahibidirler; diğer milletler de onların gölgesinde hayat hakkı ararlar

İngilizlerin ünlü tarihçisi Wels, "izni olmadan kuşların kanat çırpamadığı Müslüman hakanları" diye nitelendirdiği haşmetli dönemimizi haklı olarak ilmimize ve tefekkürümüze bağlar Gerçekten de yıldızımızın parladığı anlarda manevî ve ahlakî bakımdan çok büyük alimler, veliler yetiştirmiştik Diğer taraftan bakınca da bunları yetiştirme yeteneğine sahip bulunduğumuzdan o göz kamaştırıcı güce eriştiğimizi teslim ederiz Bu dönemlerimizde silah bakımından ve başka her türlü teknik hususlarda başka milletlerden üstündük Ne zaman ilmî seviyemizi kaybetmeye başladık, buhranlar hayatımızın cüzü haline geldi

İlimlerin kaderi adeta birbirine bağımlı olmaktır Müspet bilimlerle sosyal bilimlerin ne derece birbiriyle ilgili olduklarını, tarihimizdeki şu olay da önümüze sermektedir Müspet bilimlerde geri olduğumuz dönemde, 1889 yılında, Japon İmparatoru İstanbul'a değerli hediyeler ve özel kaydıyla bir mektup gönderir Mektubunda İslam dininin bilhassa tefekkür, gaye, felsefe ve manevi terkibi üzerine şahsen kendisine bilgi vermesi için varsa Japonca bilen yoksa İngilizce, Fransızca ya da Almancası yeterli din alimleri ister Mektupta Hıristiyan ve Musevi dinlerine göre ayrı hususiyet taşıyan İslamiyet'in dinî uygulamasına dair misaller ve bu arada sosyal dayanışma kurumları, vakıflar gibi hayır hasenat kurumları hakkında da malumat ve tafsilat rica eder

Medreselerimizin, ilim adamlarımızın durumlarını yakinen bilen Sultan Abdülhamit Han, ümitsizdir; ama bu fırsatı da değerlendirmek ister Konuyu Şeyhülislam Cemaleddin Efendi'ye açıp fikrini sorar Tahmininde yanılmamıştır; o da böyle bir ilim adamına sahip olmadığımızı söyler Bu kapıyı tamamen kapamamak için Abdülhamit Han, Japon İmparatoru'na memnuniyetini bildiren cevapla, çok güzel tezhip edilmiş, el yazması, ceylan derisi, ciltli bir Kur'an-ı Kerim ve dini kitaplar göndererek zaman ister

Zannediyorum ki müspet bilimlerde ileri, küçücük bir Batılı ülke için böyle bir imkan doğsaydı, yüzlerce papaz, misyoner gönderirdi Aramızdaki bu farkı kapatmak azmiyle Abdülhamit Han eğitim ve öğretime olağanüstü önem verdi Çok mesafeler almasına rağmen iç ve dış gaileler dolayısıyla Batı ile aramızdaki uçurum kapanmadı; ecdadımızın kahramanca direnmelerine rağmen bu uçurum devletimizi alıp götürdü

Cumhuriyetimiz farklı heyecanların üzerine kuruldu İlimde hafif bir kıpırdama başladı; ne yazık ki bu kıpırdayış çok geçmeden inkılap heyecanının gölgesinde kaldı İnkılap yapmak kolaydı; Batı'da görüyor ve alıyorduk; fakat ilim araştırma isterdi, geceyi gündüze katmak gerekirdi Bizim gibi ülkelerde sahibine getireceği bir şey de yoktu; çünkü geniş çevrelerde ilmin önemini bilen, hatta sezen çok az kimse vardı Elini yumruk yapıp nutuk atarak yetkililerin hoşuna gitmek daha kolaydı Bu sayede mevkiler kapılabiliyor, öğretim ve eğitim yuvalarımız inkılapları yerleştirmek için kurulmuş mahfillere dönüşüyordu Kürsüleri işgal eden öğretim üyelerinde araştırma, sentezlere varma şevki kalmadı; ilmin soğukkanlılığı yerine siyasetçilerin hırçınlığını mizaç edindiler

İlmin iki düşmanı vardır: biri içimizdeki ihtiraslar, diğeri dışımızdaki otoritedir İhtiras birtakım menfaat beklentileriyle ilim insanlarını otoritenin emrine sokar Sonra da ilim adına hakikat yerine siyasilerin arzuları üretilir ve desteklenir Yakın dönemimiz böyle hezeyanlarla, ilim insanı kılığına girmiş aktörlerle doludur 27 Mayıs gibi buhranlı günlerde bu aktörlerin fetvaları nice acılara, nice maskaralıklara sebep olmuş, aziz milletimize neler çektirmişti Maalesef içinde bulunduğumuz günlerde de aynı maskaralıkların emareleri görülmeye başladı Gerçek ilim insanları yetiştirinceye kadar kim bilir neler çekeceğiz?

Mehmed Niyazi