Tandır Nedir?

Yere çukur kazılarak yapılan özel bir fırına Tandır denir
Eskiden kış soğuk geçen yerlerde alçak dört köşe bir Masanın Altına bir mangal konur ve bunun üzeri, tamamen örtecek, ateşten zarar görmeyecek şekilde pamuklu bir örtüyle kapatılırdı Isınmak isteyenler bu örtüyü dizleri üzerine çekerler, ayaklarını mangalın etrafına koyarlardı Sobaların olmadığı, mangalla ısıtmanın sağlanamadığı yerlerde bu usul çok kullanılırdı
Tandır adını evlerde eskiden ısınmak için kullanılan, yere gömülü bir küpten yapılma özel bir fırından alıyor Aslında bu fırından çok bir çeşit soba, o dönemlerde insanlar evde bir masanın altına yapılan bu sobada ısınırlardı Bu Tandırlar çamur, saman ve keçi tüyüyle önceden hazırlanır, güneşte kurutulur ve daha sonra toprağa gömülürler ve içinde odun ve mangal kömürü yakılırdı

Bazı yerlerde altı ayaklı, altı köşeli veya yuvarlak Ağaç Masa altına kendine mahsus bir mangala ateş konmak suretiyle de tandır yapılırdı Bunun üzerine çapraz yorganlar daha üstüne halılar örtülürdü Ayaklar Masaya doğru uzatılarak ısınılırdı Bu ısınma esnasında güzel fıkralar ve masallar anlatılırdı Böyle tandır başında anlatılan masal, hikaye vslere tandırname denirdi

Bilinen tarihi Selçuklulara dayanıyor Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerde de kullanıldığına göre, kökleri çok daha kadim zamanlarda olsa gerek

Bu pişirme tekniğinde içinde odun ve mangal kömürü yanarak ısınmış olan Tandırın içine kuzu bir çengelle asılır ve tandırın kapağı iyice kapatılarak pişmeye bırakılır

Yer kazılarak yerleştirilen tandır ağız Çapı: 55 cm, taban çapı: 80 cm, Yüksekliği: 100 cm, olan kesik koniyi andıran bir silindirdir

Tabanında 20X20 cm çapında küçük bir delik vardır Buraya Küvle denir Tandır özel tandır toprağından önce dışarıda hazırlanır Kuruduktan sonra ev damına veya, ayvana yer seviyesinde gömülür

Gömülme yeri eşilirken, KÜVLE deliği için o çapta bir kalas tandır ağzından 1 m mesafelik yere kadar konur, Tandır gömülürken bu kalasın etrafı çökmeyecek tarzda doldurulur Bilahare, bu kalas çekilip alınır, Tandır yanarken Havayı buradan alır Odunların iyi tutuşması için tandır eğişi ile karıştırılır zaman zaman küvle bir bez veya kadınların elbiselerinin etekleri yardımıyla havalandırılır

Tandır yapımı özel bir sanat gerektirmez Ancak çamurunun çok iyi hasıl edilmesi gerekir, çamur tam kıvamında olmazsa çabuk bozulur Önce özel yerlerden toprağı getirilir İyice elenir İçerisine keçi kılı katılarak çamur yapılır Bu çamur bir Gün bekletilir

Ertesi gün tekrar yoğrulur Tandırın alt kenar çemberi yere çizilir Çamur, 7 -8 cm kalınlığında ve çapı dolanacak kalınlıkta silindir şekline getirilir Çizilen çizgi üzerine düzgün bir şekilde yerleştirilir Bu silindirler yeniden yapıldıkça ilk halka üzerine konur Ölçülerin formda olması için ağız çapı ile taban çapı bir sopa ile daima kontrol edilir Her çamur silindir diğerinin üzerine konuldukça araları kendi çamuru ile hem içten hem de dıştan doldurulur

Zaman zaman kurumaya bırakılır, tekrar örtülür Hepsi birden örülmeye kalkılırsa tandır yamuklaşır hatta çöker En son olarak Gög denilen ağız kısmı yapılır 7- 8 cm dışa taşkın bir hal alır zamanla kırılmamasını ve üzerine konulacak malzemeleri taşıması için yapılmıştır Böylece tandır tamamlanmış olur

Ancak daha tam kurumadan belli bir kıvamda Löğün yapılır Löğün tandırın içinden yapılır Bir kişi tandırın içine girer, eline bir taş alır, usulüne göre Tandıra sürerek onu tesviye eder Tandır, bu tesviye anında bir nevi parlaklık da kazanır Löğün ne Kadar hassas yapılırsa, tandır o kadar iyi ekmek, kete, gılik , oğlik peksimet vb pişirir Löğün iyi olmazsa bilhassa kete- peksimet , pek iyi pişmez, Hatta tandıra ilk vurulurken tutmaz

Löğün işi, bittikten sonra gömülecek yeri eşilir Buraya ta Toprak seviyesinde gömülür Yakmak için yapılacak iş hesaba katılır, Hamur TANDIRI ve GÜN TANDIRI diye isimlendirilir Hamur Tandırında kalın ve kuvvetli odun, gün tandırında ise banyo için, Su ısıtmak, bir takım yemekleri pişirmek maksadıyla daha az enerji ve kalorisi olan yakacaklar yakılır TANDIR yanarken üzerine HATIRCEK Denilen artı (+) veya çarpı (X) işareti şeklini alabilen bir demir konur Kap kacak bunun üzerine yerleştirilir Tandır yanarken yemekler burada pişer, tam pişmemiş olanlar da “egiş”lerle tandıra (dibine kalan ateş üzerine) bir sac ayağı yerleştirildikten sonra buraya konur ve burada pişer

Tandırda mangal kömürü, odun gibi yakacaklar kullanılır Genellikle burada Ekmek yapılır ve kuzu kızartılır Tandırda kuzu etini pişirmek için önce et temizlenir Bir çengele asılarak üzeri iyice kapatılıp, tandır içinde pişmeye bırakılır Buna tandır kebabı adı verilir