Havariler

Hz İsa'nın ölümünden sonra öğretisini yaymak için seçtiği 12 yardımcısıdır İsa'nın havarilerini nasıl seçtiği ve bu 12 havarinin İsa'nın çarmıha gerilişinden başlayarak Hıristiyanlık'ın geliştirilmesi yolundaki çalışmaları İncirde anlatılır (bak KUTSAL KİTAP)
İsa vaazlarına ilk olarak'Filistin topraklarında, Celile'de kendisini dinlemeye gelen kalabalıklara, Tann'dan esinlendiğine inanılan düşünce ve buyrukları iletmekle başladı Ne var ki, o dönemde Yahuda Krallığı'ndaki siyasal koşullar kendisi için sakıncalıydı Ro
ma'mn işgali altında ezilen Yahudiler yardımlarına gelecek ve kralları olacak Mesih ya da kurtarıcıyı bekliyorlardı

Roma yönetimine karşı gelişen başkaldırı, üyelerinin bir bölümü saldırıya ve adam öldürmeye kararlı siyasal bir Yahudi grubu olan Zelotlar'ca da körükleniyordu Romalı yöneticilerin izniyle ve onlarla uyum içinde çalışan Yahudi din adamları ise giderek büyüyen bu huzursuzluktan, kendi konumlarını yitirme korkusuyla yakından ilgiliydiler İsa'nın başarılı vaazları ve dilden dile dolaşan mucizeleriyle bu gibilerin durumları her geçen gün daha güçleşiyordu Sanidrin denen ve Yahudiler'in siyasal, dinsel ve tüzel meclisi olan büyük Yahudi Konseyi denetimden çıkmaya başlayan olayları durdurmak için İsa'ya karşı önlem alınması gerektiğine karar verdi Her an tutuklanarak öldürülebileceğini anlayan İsa, öğretisinin kendinden sonra da sürdürülebilmesi için bu öğretiyi benimsemiş insanlar arasından, eğitebileceği 12 kişi seçti Bu 12 kişiye havariler dendi Seçilmiş havariler şunlardı:

Petrus, Celileli bir balıkçıdır ve kardeşi Andreas'la birlikte İsa'nın ilk havarilerindendir 12 havari arasında Petrus'un adı ilk sırada yer alır ve baş havari olarak değerlendirilir İsa'nın çok önemli durumlarda yanında olmasına izin verdiği üç havariden biridir (öbürleri Yakup ve Yuhanna) İsa'nın uzun süredir beklenen Mesih (kurtarıcı) olduğunuilk anlayan Petrus'tur Cesur ve kararlı bir insan olarak tanıtılan Petrus'un İsa'nın tutuklanmasının ardından onu tanımadığını söylemesi zaman zaman kararsızlığa düşerek cesaretini yitirdiğini gösterir Ne var ki, inanışa göre çarmıha gerilen İsa'nın yeniden yaşama döndüğünü gördükten sonra bir daha onu kimse korkutamaz ve Hıristiyanlık'ın yayılmasının sorumluluğunu üstlenir Petrus'un İS 64'te Roma İmparatoru Neron döneminde ilk Hıristiyanlar'a karşı başlatılan saldırılarda öldürüldüğü sanılmaktadır Katolikler onu ilk papa, yani "kilisenin babası" olarak görürler

Yakup, varlıklı bir balıkçı olan Zebedi'nin oğlu ve Yuhanna'nın ağabeyidir Aşağıda adı geçen öbür Yakup ile karışmaması için kimi zaman Büyük Yakup olarak da anılır
Yuhanna, Yakup'un kardeşi ve havarilerin belki de en gencidir Yuhanna İncilCnin ve Kutsal Kitap'taki "Yuhanna'nın Mektupları" nın yazarı olarak kabul edilir İsa'nın en sevdiği havari olduğuna inanılır; özel durumlarda yanından ayırmadığı üç havariden biridir Çarmıha gerildiği gün İsa'nın yanında yalnızca onun bulunması da İsa'nın onu ne kadar sevdiğinin kanıtıdır Yuhanna İncili, yazılı dört İncilarasında sonuncusu ve en ayrmtılısıdır Daha önceki İncirlerde yer almayan İsa'ya ait pek çok vaazın bulunduğu bu kitabın Hıristiyanlık'ın gelişmesine büyük katkısı olmuştur

Andreasm, kardeşi Petrus gibi Celile'de göl kıyısındaki Beytsayda kasabasında balıkçılık yaptığı söylenir Petrus'u İsa'ya tanıştıran kişi olduğu için ilk misyoner olarak değerlendirilir İsa'nın ölümünden sonra, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde dolaşarak vaazlar verdiği ve sonunda "X" biçiminde bir çarmıha gerildiği sanılmaktadır

Filipus, Beytsayda'dan gelen bir başka balıkçıdır
Bartolomeus, "Tolmai'nin oğlu" anlamına gelir Filipus'un İsa'ya tanıştırdığı Natanael'in bir başka adı olduğu sanılmaktadır

Matta, havari olmazdan önce Romalılar'ın vergi tahsildarlığını yaptığı için Yahudiler'ce hiç sevilmedi İsa'nın çağrısına uyarak bol kazançlı işini bıraktı ve ona katıldı Kutsal Kitap'taki dört İncirden ilki Matta İncilVd\r Bugünkü biçimiyle kitabı Matta'nın mı, yok
sa onun aldığı notlardan yararlanarak başka birinin mi yazdığı bilinmemektedir

Tomas, Yunanca karşılığı olan Didimus ("ikiz") adıyla da bilinir İsa'nın dirilişine, ancak elindeki çivi izini gördükten ve böğründeki yaralara dokunduktan sonra inanan Tomas, "Kuşkucu Tomas" diye de bilinir Ne var ki, bu olaydan sonra inancı hiç sarsılmamıştır
Yakup, Alfeus'un oğludur Yuhanna'nın kardeşi Yakup'tan ayırt etmek için Küçük Yakup da denir Kudüs'teki Hıristiyanlar'ın önderliğini yapan ve burada öldürülen kişinin Küçük Yakup olduğu sanılmaktadır

Taddeus'a ilişkin hiçbir şey bilinmemektedir Bazıları onun, Luka İncilinde Yahuda olarak geçen kişi olduğunu ileri sürerlerse de bu havariye ilişkin kesin bilgi yoktur Üç İncil'de de ayrı adlarla anılmaktadır

Simun, Gayyur Simun adıyla da anılır Zelotlar'ın üyelerinden biri olduğu bilinmektedir
Yahuda İskaryot, havarilerin para işlerine bakardı 30 parça gümüş karşılığında İsa'ya ihanet ederek yöneticilere onun bulunduğu yeri söyleyen ve yakalanmasına neden olan kişidir Yahuda İskaryot, İsa'yı ele verdikten sonra kendini öldürdü Yerine, başından beri İsa'nın izleyicilerinden biri olan Mattias seçildi Mattias'a ilişkin ise pek bir şey bilinmemektedir

Bunlar, İsa'nın atadığı ve vaaz vermekle görevlendirdiği ilk havarilerdir Havarilik sanı daha sonra, Musevi olmayan halklara İsa'yı tanıtmaları için Tanrı'nın görevlendirdiğine inanılan Paulus ve Barnabas'a da verilmiştir

Paulus, Roma yurttaşlığına kabul edilmiş Musevi bir ailenin oğluydu İsa'nın ölümünden sonra Hıristiyanlar'a karşı yapılan baskılar giderek arttı O dönemdeki adı Saul olan Paulus da Hıristiyanlar'a eziyet edenlerdendi Kutsal Kitap'a göre, bir gün İsa Saul'e parlak bir ışık biçiminde göründü ve onunla konuştu Bu ışıktan körleşen Saul'u bir Hıristiyan iyileştirdi Bu olay Saul'un Hıristiyanlık'ı benimsemesine yol açtı Petrus, Yakup ve Yuhanna ile buluşmasının ardından Paulus, Musevi olmayan halklara Hıristiyanlık'ı öğretmek adına, Anadolu'da Antakya'ya yerleşti ve oradan, içlerinde Kıbrıs'ın da bulunduğu birçok yöreye gitti Daha sonra Makedonya ve Korinth'e, ardından da Efes'e giderek Hıristiyanlık'ı yaymaya çalıştı Kudüs'e dönünce tutuklandı Roma yurttaşı olması ona Roma imparatoru tarafından yargılanma hakkı veriyordu Roma'ya götürülen Paulus'un bundan sonraki yaşamına ilişkin kesin bilgiler yoktur

Barnabas ise İsa'nın çarmıha gerilişinden hemen sonra malım mülkünü Kudüs'teki inananlar topluluğuna bağışlayarak onlara katıldı Bir süre Paulus'la birlikte çalıştı Daha sonra aralarında anlaşmazlık çıktı Barnabas'ın nasıl öldüğüne ilişkin bilgi yoktur
Havariler İsa'nın en yakın dostları oldular Onun yanında olmak, onunla konuşmak, soru sormak ve vaazlarını dinlemek gibi özel ayrıcalıkları vardı

İsa bütün havarilerini vaaz vermek ve hastaları iyileştirmek üzere en az iki kez sınama yolculuğuna gönderdi Daha sonra onlara Hıristiyan Kilisesi'ne ilişkin karar verme yetkisi tanıdı İnanışa göre İsa dirilişinden sonra havarilere, kendi adına insanların günahlarını bağışlama yetkisi de verdi İsa'nın ölümünden sonra, İnciridünyanın her yanına götürme sorumluluğu havarilere düştü Hıristiyanlık'ın günümüzdeki gücü ve otoritesi büyük ölçüde, İsa'nın görevlendirdiği bu 12 havarinin etkinliklerinden kaynaklanmıştır

HAVARİ a (ar havari, yardımcı) 1 isa' nın, incil'i yaymak için seçtiği Oniki' lere ya da özel bir çağrıda bulunduğu kişilere (aziz Paulus, Barnabas) ilk

Kilise tarafından verilen ad (Bk ansikl böl)

—2 Kendini bir davaya, bir fikre, bir öğretiye adayan kişi: Barış havarisi Sosyalizmin havarisi kesilmek

—ansikl isa, bir süre Tanrı krallığı'nın incil'ini ilan ettikten sonra, tilmizleri arasından on iki havari seçti Oniki'lerin adı, kabul edilmiş üç incil'de ve Resullerin işle-ri'nde geçer: isa'nın Petrus adını verdiği Simun ve kardeşi Andreas, Büyük Yakup, Zebedi'nin oğlu Yuhanna, Philippos ve Bartholomaeus, Matta ve Thomas, Alphei-os'un oğlu Küçük Yakup, Simun, Yakup' un oğlu Yahuda (Taddeus denir) ve isa' ya ihanet eden Yahuda iskariot inciller, Petrus, Büyük Yakup ve Yuhanna üçlüsüne özel olarak atıfta bulunur Petrus, isa' dan aldığı onayla, hepsinin üstündedir

—Güz sant Havariler, İlk hırlstiyan mozaiklerinde Tanrı'nın kuzusunun çevresinde kümelenmiş on iki koyun biçiminde gösterilir Lahitlerdeyse insan biçimini alırlar ve çoğunlukla, kemerlerin altında, isa'nın çevresinde betimlenirler; ayakları çıplaktır, tek tür ihram giyerler ve ellerinde Yeni Yasa'yı temsil eden bir kâğıt tomarı vardır

Havarilerin heykellerine Reims, Amiens, Chartres katedrallerinde ve Paris'te Sainte-Chapelle'de rastlanır Bazı kiliselerde (Köln katedrali, XIV yy) direklere sırt vermiş biçimde yerleştirilirler Heidelberg müzesi'nde, Riemenschneider'in Oniki havarili sunakarkalığı sergilenir Roma'daki San Giovanni in Laterano bazillkası'nda yer alan on İki mermer heykel, Marcanto-nio tarafından oyulan Raffaello dizisi, Cor-reggio'nun, Parma katedrali'nin kubbesinde ve Jean Jouvenet'nln invalides'in kubbesinde yer alan freskleri de anılmaya değer sanat yapıtlarındandır

Her havarinin kendine özgü simgeleri vardır: aziz Petrus'un papalık tacı, horozu ve iki anahtarı; aziz Paulus'un bir kılıcı; aziz Andreas'ın, XIV yy'a değin bir haçı, ardından "X" biçimindeki haçı; aziz Büyük Yakup'un hacı değneğini simgeleyen hayvan kabuğu; aziz Philippos'un zafer haçı; aziz Bartholomaeus'un haçı ve üzerinde insan derisi bulunan sopası ya da saldırması; aziz Matta'nın mızrağı, aziz Simun'un testeresi, aziz Yahuda'nın palmiye dalı ve kitabı, sopası ya da gürzü; aziz Yakup'un çırpma sopası ya da kesesi; aziz Thomas'ın büyük bir taşı ya da mimar gönyesi; aziz Mattias'ın nacağı ya da kılıcı