Hırvatistan-Tarihi-Ekonomisi

Hırvatistan-Tarihi-Ekonomisi

RESMİ ADI: Hırvatistan Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Çok partili, iki meclisli cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 56538 km2

NÜFUS (1992): 4808000

BAŞKENT: Zagreb

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1991): Zagreb
(930753), Split (206559), Rijeka (205842), Osijek
(164589), Zadar (134669)

Sosyalist ülkelerde 1989'dan bu yana gerçekleşen büyük değişimler sonucunda 1991'de bağımsız devletler arasına katılan Hırvatistan, Yugoslavya'yı oluşturan altı cumhuriyetten biriydi Balkan Yarımadası'nın kuzeybatısında yer alan Hırvatistan, İstra Yarımadası'nın (İstria) büyük bölümünü, Dalmaçya'yı ve eskiden Macaristan'ın parçası olan Slavonya'yı kapsar Kuzeybatıda eski Yugoslavya cumhuriyetlerinden Slovenya, kuzeyde Macaristan, doğuda Yugoslavya, güneyde eski Yugoslavya cumhuriyetlerinden BosnaHersek, batıda da Adriya Denizi'yle çevrilidir

Ülkenin kuzeydoğu kesimi genellikle verimli topraklarla kaplı düzlüklerden oluşur Adriyatik kıyısında uzanan Dinar Alpleri'nin yer aldığı Dalmaçya dağlık ve engebelidir Doğal güzelliğiyle ünlü kıyı şeridinde çok sayıda körfez ve liman bulunur Dalmaçya kıyılarının açıklarında kıyıya paralel bir dizi ada vardır Istra Yarımadası'yla Dalmaçya kıyılarında Akdeniz iklimi hüküm sürer Bu bölgelerde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer İç kesimlerle dağlık bölgelerde iklim daha serttir Ülke topraklarının yüzde 37'si ormanlarla kaplıdır Kıyı bölgesinde yaygın bitki örtüsü makilerdir

Bir Slav halkı olan Hırvatlar ülke nüfusunun yüzde 75'ini oluşturur Sırplar'ın oranı ise yüzde 12 dolayındadır Nüfusun yaklaşık yüzde 77'si Katolik'tir Kentlerde yaşayanların oranı yüzde 51 dolayındadır En büyük yerleşme başkent Zagreb'dir

Hırvatistan ekonomisi II Dünya Savaşı'ndan önce bitkisel üretime ve sığır besiciliğine dayanıyordu Savaş sonrasında sanayi hızla gelişti Istra ve Dalmaçya'da kömür ve boksit gibi doğal kaynaklar yanında hidroelektrik enerji potansiyelinin değerlendirilmesine ve gemicilik ile turizme önem verildi 1991'de başlayan iç savaşa değin turizm ülkenin önemli gelir kaynaklarından biriydi

1991 öncesinde ülkenin en önemli siyasal gücü Hırvatistan Komünist Partisi'ydi (HKP) 1990'da yapılan seçimler Hırvatistan Demokratik Birliği'nin zaferiyle sonuçlandı ve HKP ikinci parti durumuna düştü Hırvatistan'da günümüzde çok partili bir sistem yürürlüktedir Okuryazar oranının yüzde 99,4 olduğu ülkede başlıca yükseköğretim kurumu Zagreb Üniversitesi'dir

Tarih

Bugünkü topraklarına 7 yüzyılda yerleşen Hırvatlar, Dalmaçya'nın kuzeyinden Pannonia'nın içlerine kadar uzanan gevşek bir federasyon oluşturdular Hırvatlar 803'te Kutsal RomaGermen İmparatorluğu'nun egemenliği altına girdiler, kısa bir süre sonra da Hıristiyanlık'ı kabul ettiler 10 yüzyılda bir Hırvat krallığının kurulduğu bölgeyi 1091'de Macaristan Kralı Lâszlo ele geçirdi 16 yüzyılda Hırvatistan'ın büyük bölümü Slovenya ile birlikte Osmanlı yönetimi altına girdi Bölgedeki Osmanlı egemenliği 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması'yla sona erdi Bu antlaşmayla Hırvatistan ve Slovenya Habsburglar'ın eline geçti 1849'da Avusturya taht topraklarına katılan yöre, 1868'de özerk statülü Macar taht toprağı ilan edilerek HırvatistanSlovenya Krallığı adını aldı

Hırvatistan 1918'de bağımsızlığını ilan etti Bölgedeki öteki Slav halklarıyla Hırvatlar'ın tek yönetim altında birleşmesiyle, sonradan Yugoslavya adını alacak olan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı kuruldu Krallığın II Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletleri tarafından işgal edilip bölüşülmesinden sonra, 1941'de bağımsız Hırvatistan Devleti ilan edildi Bu devlet Slovenya'yı, Dalmaçya'mn bir bölümünü ve BosnaHersek'i kapsıyordu Ülkede zorbalığa ve şiddete dayalı bir faşist dikta rejimi kuruldu Savaş sonrasında Hırvatistan bir halk cumhuriyeti olarak Yugoslavya'yı oluşturan cumhuriyetler arasında yer aldı

1980'lerin sonlarında Doğu Avrupa'daki demokratikleşme hareketinden Hırvatistan da etkilendi 1989'da Sırbistan ile Hırvatistan ve Slovenya'nın ilişkileri bozulmaya başladı
Aynı yıl HKP kongresinde çok partili sisteme geçme kararı alındı Nisan 1990'da yapılan seçimleri Hırvatistan Demokratik Birliği kazandı Hırvatistan'da ağırlıklı olarak Sırplar'ın yaşadığı bölgeler 1991'de, Sırp Ulusal Konseyi adını verdikleri bir örgüte bağlı olarak özerkliklerini ilan ettiler Temmuz 1991'de Hırvatistan bağımsızlığını ilan etti Onu Slovenya, Makedonya ve BosnaHersek izledi Yugoslav ordusunun da desteğini alan Sırp çeteciler önce Slovenya ve Hırvatistan'a, ardından da BosnaHersek'e karşı saldırıya geçti 1992'de Slovenya ve Hırvatistan'da barış sağlandıysa da, BosnaHersek'teki Sırp saldırıları bir soykırım boyutuna vardı

DEVLETİN ADI: Hırvatistan Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Zagrep

YÜZÖLÇÜMÜ: 56538 km2

NÜFUSU: 4808000

RESMİ DİLİ: Hırvatça

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Yugoslavya Dinarı

Balkan Yarımadasının kuzeybatısında yer alan bir Avrupa devleti Kuzeybatısında Slovenya, kuzeyinde Macaristan, güneyinde Bosna-Hersek, batısındaAdriya Denizi, kuzeydoğusunda Sırbistan yer alır


Târihi


Hırvatlar, günümüzde Ukrayna toprakları içinde bulunan Yuğni ve Dinyeper nehirleri arasında kalan Beyaz Hırvatistan'dan 6 yüzyılda göç ederek eski Roma illeri olan Pannonia ve Dalmaçya'ya yerleştiler Dalmaçya'ya yerleşen Hırvat kabileleri Prens Trpimir idâresinde birleştiler Yedinci asırda Katolikliği benimseyen Hırvatlar ile Ortadoks olan komşuları Sırplar arasında sürekli bir mücâdele oldu








Bütün Hırvat topraklarına hâkim olan Kral Tomislav 925 senesinde kendini Hırvatistan kralı îlân etti Tomislav Bulgarlar, Macarlar ve Bizanslılarla savaşmak mecburiyetinde kaldı Hâkimiyetini Bosna, kıyı şehirlerine ve adalara kadar genişletti Kral Kreşimir zamanında Hırvatistan Bizans hâkimiyetini kabul etti Macaristan Kralı I Ladislas 1091'de Hırvatistan'ın büyük bölümünü ele geçirdi Son olarak seçilen Hırvat Kralı Petar Svacié, Macarlarla savaşırken 1097'de öldü Macaristan Kralı Kalman 1102'de Biograd na Morida Hırvatistan kralı olarak taç giydi


Bu târihten îtibâren Macaristan ile olan birlik sekiz yüz yıl devam etti Bu birlik döneminde kendi meclisi bulunan Hırvatistan'da idâreden ban ismi verilen kralın yerel temsilcisi sorumluydu Varna (1444) ve İkinci Kosova (1448) muhârebeleri sonunda Osmanlı Devleti, Hırvatistan'ın güney bölümünü hâkimiyeti altına aldı Mohaç Meydan Muhârebesinde (1526) Macaristan Kralı Lajos mağlup olunca, Hırvat topraklarının büyük bölümü Osmanlı hâkimiyeti altına girdi On altıncı asrın sonlarına kadar Hırvatistan sancak beyleri tarafından idâre edildi 1583'te eyalet durumuna getirilerek beylerbeylerinin idâresine verildi


İkinci Viyana Kuşatmasının ardından, Osmanlı Devletinin Avrupa'da gerilemesinden faydalanan Avusturya, Prens Eugéne komutasındaki orduları ile Hırvatistan topraklarını işgal etti (1697) Karlofça Antlaşmasıyla Besarabya'dan çekilen Osmanlılar, Pasarofça Antlaşmasıyla da Sava Nehrinin güneyinde kalan toprakları kaybettiler Böylece Hırvatistan'daki Osmanlı hâkimiyeti son bulmuş oldu Osmanlıların bölgeyi bırakmalarından sonra Hırvat toprakları özellikle Hırvat olmayan soylulara verildi



On sekizinci asrın sonlarına doğru Avusturya'nın mutlakiyetçi idâresi Macar ve Hırvat soyluları birbirine yaklaştırdı Hırvat Meclisi 1790'da Macar Meclisi menfaatine bâzı yetkilerinden vazgeçti Napoleon I, 1805'te Hırvat ve Sloven topraklarını İllirya eyâletine kattı isede bu toprakları 1813'te kaybetti 1822'de eski sınırlarına kavuşan Hırvatistan, Macaristan ile bağlarını yeniden kurdu Bölge 1849'da Avusturya taht topraklarına katıldı Hırvatistan 1868'de özerk statülü Macar taht toprağı îlân edilerek Hırvatistan-Slovenya Krallığı adını aldı







Birinci Dünyâ Savaşının ardından Hırvat Meclisi, 29Ekim 1918'de Avusturya ve Macaristan ile olan bağlarını kopararak bağımsızlığını ve Sırp, Hırvat, Sloven krallığına bağlandığını îlân etti Bu krallık daha sonra Yugoslavya adını aldı İkinci Dünyâ Savaşı sırasında Yugoslavya'nın Almanya tarafından işgal edilmesinden bir süre sonra, 10 Nisan 1941'de Zagreb'de bir Bağımsız Hırvatistan Devletinin kurulduğu îlân edildi Bu devlet İtalya veAlmanya tarafından hemen tanındı Devlet, Slovenya, Bosna-Hersek ve Dalmaçya'nın bir bölümünü içine alıyordu Yeni devletin başına getirilen, Ustana adlı Alman yanlısı terör örgütünün lideri Aute Paveliç aşırı zorbalığa ve şiddete dayalı bir diktatörlük rejimi kurdu Savaş sırasında komünist partizanlar birçok bölgeyi ele geçirdiler Bu bölgelerde 'Ulusal Kurtuluş Konseyi' kurdular Zagreb'in 1945'te partizanların eline geçmesinden sonra Konsey halk hükümeti hâlini aldı Daha sonra bir halk cumhuriyeti olarak Yugoslavya ile birleşti







1980'li yılların sonlarında görülen komünist ülkelerdeki demokratikleşme hareketi Hırvatistan'da da etkili oldu 1989'da Sırbistan ile Hırvatistan ve Slovenya'nın ilişkileri bozuldu Aynı sene Hırvatistan Komünist Partisi kongresinde çok partili sisteme geçme kararı alındı Nisan 1990'da yapılan seçimleri Hırvatistan Demokratik Birliği kazandı Hırvatistan 1991 Temmuzunda bağımsızlığını îlân etti Bunu eski Yugoslavya'yı meydana getiren Cumhûriyetler tâkib etti Yugoslav ordusunun desteğini alan Sırp çeteleri Slovenya ve Hırvatistan'a karşı saldırıya geçti 1992'de Slovenya ve Hırvatistan ile Sırplar arasında barış sağlandı ise de arasıra çatışmalar sürmektedir


Fizikî Yapı









Ülke toprakları, Dalmaçya, Birinci Dünyâ Harbi öncesinde Avusturya toprağı olan Istria'nın büyük bölümü ve eskiden Macaristan'a âit olan Slovenya topraklarını içine alır Doğuda Tuna, Drova ve Sava ırmakları arasında kalan verimli ovalardan başlayıp, batıda Adriya Denizi boyunca Karadağ'a kadar bir hilal şeklinde uzanır Dinar Alpleri güneybatı topraklarını engebelendirir Dalmaçya kıyıları açıklarında kıyıya paralel birçok ada vardır


İklim







Istria Yarımadası ile Dalmaçya kıyılarında Akdeniz iklimi hüküm sürer Buralarda yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer İç kesimler ve dağlık bölgelerde iklim daha serttir
Tabiî Kaynakları
Mâdenler: Medjimurjo ve Slovenya'da petrol, Dalmaçya'da ise kömür ve boksit yatakları vardır
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Ülke topraklarının % 37'si ormanlarla kaplıdır Kıyı bölgesinde yaygın olarak maki örtüsü görülür Ormanlarda çok çeşitli yabanî hayvan yaşar


Nüfus ve Sosyal Hayat





Nüfûsu yaklaşık 4808000 olan Hırvatistan'ın yüzölçümü 56538 km2dir Nüfus yoğunluğu 85'tir Hırvatlar ülke nüfûsunun % 75'ini meydana getirir Sırplar ise % 12'sini teşkil eder Halkın yaklaşık % 77'si Katoliktir Nüfûsun % 51'i şehirlerde yaşar Başkent Zagrep dışında başlıca şehirleri Rijeka, Fiume, Zadar, Sibenik, Dubrovnik'tir Eğitim gelişmiş olup, çok yaygındır Okur-yazar oranı % 994 civârındadır En önemli yüksek öğretim kurumu Zagrep Üniversitesidir


Ekonomi





Hırvatistan ekonomisi tarım ve sanâyiye dayalıdır Ekonomisi İkinci Dünyâ Savaşı öncesine kadar tarım ve sığır besiciliğine dayanırken, savaş sonrası, sanâyi hızla gelişti Ülkenin çeşitli yerlerinde çıkarılan petrol işletilmektedir Başkent Zagreb önemli sanâyi merkezidir Varazdin ve Karlovak'ta dokuma, Petrinija ve Koprivnica'da besin, Sisak'ta demir-çelik, Kutina'da kimyâ sanâyileri gelişmiştir Geniş ovalardan meydana gelen Slovenya büyük tarım sanâyi kombinalarını kapsayan zengin bir tarım bölgesidir Gemi taşımacılığı ve turizm önemli gelir kaynaklarındandır 1991'de başlayan iç savaş turizme büyük sekte vurmuştur İç savaş dolayısıyle ekonomi ve turizmdeki istikrarsızlık ve gerileme devam etmektedir