Gergedan-Asya Gergedanları-Afrika Gergedanları

Gergedan-Asya Gergedanları-Afrika Gergedanları

Gergedan, bugüne kadar soyunu sürdürebilmiş kara hayvanları içinde filden sonra en iri olanıdır At ve eşek gibi tektoynaklılardan olan bu memeli hayvan günümüzde yalnızca Afrika, Hindistan, Malezya ve Endonezya'da yaşar Ama fosillerden anlaşıldığı kadarıyla tarihöncesi çağlarda Avrupa'da da gergedanlar varmış Bu soyu tükenmiş türlerin, daha soğuk olan Avrupa iklimine uyum sağlayabilmek üzere yumuşak tüylü bir postla örtünmüş olduğu da gene fosillerden anlaşılmaktadır

Bugün doğada yabanıl yaşamlarını sürdüren gergedanların sayısı iyice azalmıştır Bunun nedeni bir yandan insanların yerleşmesi sonucunda doğal yaşam alanlarının daralması, bir yandan da özellikle boynuzları için gergedanların kaçak olarak avlanmasıdır Gergedanların boynuzu öbür hayvanlarınki gibi kemikten değil, saç, kıl ve tırnakların yapısındaki keratin denen lifsi bir proteinden oluşmuştur(bak Boynuz) Bazı Asya ülkelerinde bu boynuzların doğaüstü güçler taşıdığına inanılır

Bugünkü gergedanların, üçü Asya'da, ikisi Afrika'da yaşayan, beş türü vardır Bunların hepsi iri yapılı, kısa ve kalın bacaklı hayvanlardır Ayaklarında tek bir toynakla (geniş ve kalın bir tırnakla) çevrili üçer parmak bulunur Kafaları iri ve ağır, kulakları geniş, ucu püsküllü olan kuyrukları ince ve oldukça kısadır Son derece kalın olan derileri, kulaklarının tepesindeki tüy tutamları ile kuyruk püskülleri dışında tümüyle çıplaktır Türleri ayıran en önemli fark

burunlarının üstündeki boynuzların bir ya da iki tane olmasıdır Asya'da yaşayan üç türden ikisi tek boynuzlu, öbür Asya türü ile iki Afrika gergedanı çift boynuzludur İçlerinde en irisi olan beyaz Afrika gergedanının ağırlığı beş tonu bulur Otçul (bitkiyle beslenen) hayvanlar olan gergedanlar genellikle tek başlarına ya da aile grupları halinde geniş otlaklarda, çalılık ve bataklık bölgelerde dolaşırlar Yalnız Sumatra gergedanı sık ormanlarda yaşar Görme duyularının zayıf olmasına karşılık koku alma ve işitme duyuları çok gelişmiştir Hayvanlar arasında kendilerinden daha güçlü düşmanları olmayan gergedanlar insanla karşılaştıklarında da genellikle kaçarlar Ama bazen kızgın bir erkeğin ya da yeni doğurmuş bir dişinin, alışık olmadığı bir koku ya da sesle uyarıldığında körlemesine saldırdığı olur Gergedan bütün iriliğine karşın hiç de hantal bir hayvan değildir Saatte 45 km hızla koşabilir ve bu körlemesine koşu sırasında koca gövdesinden hiç beklenmeyen bir çeviklikle bir anda yönünü değiştirebilir

Asya Gergedanları

Uzunluğu 4 metreyi, omuz yüksekliği 2 metreyi bulan Hindistan gergedanı (Rhinoceros unicornis) en iri türlerden biridir Burnunun ucunda bazen 30 santimetreden daha uzun olan tek bir boynuz bulunur Kulakları uzun ve dik, küçük gözleri burnuna oldukça yakındır Koyu boz renkteki derisi özellikle omuzlarında ve kalçalarında kalın kıvrımlar yaparak hayvanın gövdesini bir zırh gibi korur Bu ürkütücü görünüşlü hayvan geniş üstdudağıyla kopardığı yapraklar, ağaç sürgünleri ve otlarla beslenir

Hindistan gergedanı bir zamanlar Hindistan'ın her yerinde ve kuzeyindeki komşu ülkelerde oldukça yaygındı Günümüzde ise bu hayvanların daha çok Assam'daki Kaziranga ve Nepal'deki Çitavan ulusal parklarında yaşayan 11 bin kadar örneği kalmıştır Kendilerine ayrılmış doğal koruma bölgelerinde mutlaka bir su kaynağının yakınında, sık otların arasında yaşarlar

Soyu tükenmek üzere olan Cava gergedanından (Rhinoceros sondaicus) geriye kalanların sayısı 50'yi bile bulmaz Bu küçük grup Cava'nın batısındaki Ujong Kulon doğal koruma alanında sürekli korumaya alınmıştır Hindistan gergedanından daha küçük yapılı olan Cava gergedanının erkeği tek boynuzludur, ama dişilerde genellikle boynuz bulunmaz Derisi de Hindistan gergedanmdaki gibi kıvrımlar yaparak bir zırh görünümü almıştır
Omuz yüksekliği 1,5 metreyi bile bulmayan Sumatra gergedanı {Didermocerus sumatrensis) bütün türleri içinde en küçüğüdür Derisi oldukça tüylü olan bu iki boynuzlu gergedanının da soyu tükenmek üzeredir ve çoğu Endonezya'daki Sumatra Adası'nda yaşayan 500 kadar örneği kalmıştır

Afrika Gergedanları

Afrika'daki iki türden biri olan kara gergedan(Diceros bicornis) beyaz gergedana oranla hem daha küçük yapılı, hem de daha yaygındır Sayıları bir zamanlar 60 binin üzerindeydi; ama 1980'de yapılan sayımda bu nüfusun büyük ölçüde azaldığı görüldü Bunun başlıca nedenlerinden biri bu hayvanların boynuzlarından Kuzey Yemenli şeyhler için hançer sapı yapılmasıdır Etiyopya'nın güneyindeki çayırlık savanlarda yaşayan kara gergedanın iki boynuzu vardır Üstdudağı yukarıya doğru kalkık, derisi de Hindistan gergedanınınkinden daha pürüzsüz ve incedir
Beyaz gergedan {Ceratotherium sitnum), gergedangiller familyasının bugün yaşayan üyeleri içinde en irisidir Kara gergedanınki gibi az kıvrımlı olan derisi aslında beyaz değil, öbür türlerinkinden belki biraz açık renktedir Ama sık sık yıkandığı çamurlar üstünde kuruyup beyaz gibi göründüğü için bu adla anıldığı sanılıyor Beyaz gergedanın iki alttürü vardır Kuzeyde yaşayan alttürden geriye kalan 20 kadar hayvan bugün Zaire'deki Garamba Ulusal Parkı'nda, birkaçı da Çekoslovakya'da koruma altına alınmıştır Güneyde dağılmış olan alttürün 3 bin dolayındaki son bireyleri ise, büyük ölçüde Afrika'daki Hluwe ve Umfolozi doğal koruma alanlarında bulunur