Gencer Leyla-Türk Sopranosu

Gencer Leyla-Türk Sopranosu

Leyla Gencer




(doğumu 1923) Dünyaca ünlü Türk sopranosu Leyla Gencer İstanbul' da doğdu İstanbul İtalyan Lisesi'ni bitirince İstanbul Belediye Konservatuvarı'na girdi Elvira de Hidalgo ile Giannina A Lombardi' den şan dersleri aldı 1946'dan başlayarak üç yıl boyunca İstanbul Şehir Korosu'nda solocu olarak çalışan Gencer, 1949'da Ankara Devlet Operası'nın sınavını kazanınca Ankara'ya gitti Burada, Pietro Mascagni'ninCavalleria rusticana adlı operasında, köylü kızı Santuzza rolüyle ilk kez başrole çıktı

1951'de Eugen d'Albert'in Tiefland operasının Türkiye'deki ilk sahnelenişinde oynadığı Martha rolüyle büyük başarı kazandı ve ertesi yıl İtalya'ya gitti Kısa sürede İtalyan müzik çevrelerinin dikkatini çekti Bir yıl sonra Milano'daki La Scala Operası'nda sahneye çıkarak, bu ünlü kuruluşta rol alan ilk Türk solocusu oldu 1954'te Napoli'nin San Carlo Tiyatrosu'nda sahnelenen Madame Butterfly operasında rol aldı ve o yılların ünlü yönetmeni Tullio Serafin'le çalışmaya başladı

Bu yıllardan başlayarak çalışmalarını bütünüyle yurtdışında sürdüren Leyla Gencer Münih, Viyana, San Francisco, Roma ve Venedik operalarında sahneye çıktı Floransa ve Salzburg gibi kentlerde düzenlenen dünyanın ünlü festivallerine konuk sanatçı olarak katıldı Dünyanın en ünlü konser salonlarından olan Londra'nın Albert Hail ve New York'un Carnegie Hail salonlarında konser ve resitaller verdi


Milano La Scala Operası'nda çalışırken 1957'de primadonnalığa (başkadın opera sanatçılığı) yükselen Leyla Gencer, özellikle Donizetti, Bellini, Puccini ve Verdi operalarındaki özgün yorumuyla büyük övgü kazandı ve dünyanın belli başlı sopranoları arasında yer aldı Birçok uluslararası ödül ve nişan kazanmış olan Leyla Gencer, 1960'tan sonra repertuarına aldığı Rus operalarıyla da büyük ilgi gördü Gencer'in sanat yaşamı üzerine, Leyla Gencer: Romanzo vero di una primadonna ("Leyla Gencer: Bir Primadonnanın Gerçek Romanı") adıyla bir kitap yayımlanmıştır

Leyla Gencer



Leyla Gencer

Leyla Gencer, "Ayşe Leyla Çeyrekgil" (d 10 Ekim 1924, İstanbul, ö 10 Mayıs 2008, Milano ) Türk-Leh Opera sanatçısı Dünya opera tarihinin en büyük sopranolarından[kaynak belirtilmeli] birisiydi
Batı ülkelerinde La Diva Turca, “La Gencer”, “La Regina” olarak ün yapan; Milano, Roma, Napoli, Venedik, Viyana, Paris, San Francisco, Köln, Buenos Aires, Londra, Rio de Janerio, Bilbao, Chicago’da sanatını dinleten; Lucia’nın, Norma’nın, Lady Macbeth’in, Queen Elizabeth’in, Filoria Tosca’nın, Lucrezia’nın, Madame Butterfly’ın, Alceste’nin, Aida’nın, Violetta’nın, Leonora’nın “Leyla la Turca”sı soprano Leyla Gencer, hem seçkin opera sahnelerinde hem resitallerinde hayranlık uyandırmış sanatçıların başında gelir Onun opera repertuarı 23 bestecinin 72 yapıtını kapsamıştır

Doğumu ve ailesi

Polonezköy'de doğan Gencer'in annesi Polonyalı aristokrat bir ailenin kızı olan Alexandra Angela Minakovska (eşinin ölümünden sonra Müslüman olup Atiye adını almışıtr), babası Safranbolulu köklü bir ailenin oğlu olan Hasanzade İbrahim Bey'dir (sonradan Çeyrekgil soyadını aldı) Leyla Gencer'in babası İbrahim Bey, ağabeyi Hüseyin Çeyrekgil ile çiftçilik, balıkçılık, taşımacılık ve Çubuklu suyunun işletmesini yapıyordu; ayrıca Lale Sineması’nın işletmesini üstlenmişti ve Karaköy’de hanları bulunuyordu Leyla, babasını genç yaşta kaybetti 1946'da bankacı İbrahim Gencer ile evlendi

Eğitimi

Leyla Gencer, İstanbul İtalyan Lisesi'ni bitirdi ve bir süre İstanbul Devlet Konservatuvarı'nda şan eğitimi aldı Konservatuarda, Fransa'nın önde gelen hocalarından Reine Gelenbevi, ünlü orkestra şefi Muhittin Sadak ve besteci Cemal Reşit Rey'in öğrencisi oldu Ankara Devlet Konservatuarı'nda ders vermek üzere Türkiye'ye gelen ünlü İtalyan soprano Giannia Arangi Lombardi ile tanıştıktan sonra İstanbul'daki konservatuar eğitimini yarıda bırakarak çalışmalarını Ankara'da onun özel öğrencisi olarak sürdürdü Ankara Devlet Tiyatrosu'nun (opera da tiyatroya bağlı idi) korosuna girdi Hocası Arangi Lombardi, bir yıl sonra kızını ziyaret için gittiği İtalya'da hastalanarak hayatını yitirince çalışmalarını İtalyan tenor Apollo Granforte ile sürdürdü

Opera kariyeri



Leyla Gencer, Devlet Tiyatroları Ankara Operası'nda korist olarak görev yapmaktayen Ankara'ya geldiği yıl (1950'de) sahnelenmeye başlayan "Cavallerina Rusticana" operasında Santuazza rolü ona verildi, Gencer'in opera kariyeri bu rolle başladı
Leyla Gencer, Ankara Devlet Operası'nda görev yaptığı 1950-1958 yılları arasında devlet konuklarına verilen resitallerde en çok görev alan sanatçılardan oldu ABD devlet başkanlarından Harry S Truman, Dwight Eisenhower, Yugoslavya'nın kurucusu Mareşal Tito, İran Şahı Rıza Pehlevi ve eşi Prenses Süreyya, Ürdün Kralı Hüseyin, huzurunda resitaller verdiği devlet konuklarındandır


İlk defa 1953 yılında, Türkiye ile İtalya arasında imzalanan Kültür Anlaşması çerçevesinde bir radyo konseri vermek için Roma'ya gitti Bu konserin başarısı üzerine Napoli Yaz Festivali'nde sahnelenen Cavelleria Rusticana Operası'nda başrol üstlenmek fırsatını elde etti Bir sonraki sezon Napoli'nin ünlü San Carlo Operası'nda Eugenio Onegin ve Madam Butterfly operalarında başrol oynama teklifi aldı Leyla Gencer'in uluslararası platformdaki opera serüveni böylece başladı, Madam Butterfly operasındaki başarısı ile Napolillerin sevgisini kazanan Gencer, Napolili Türk olarak anılmaya başladı Bu başarı bir sonraki sezon San Carlo Operası'nda sahnelenen La Traviata'daki Violetta rolü ile sürmüştü Sanatçı "La Traviata"'yı Palermo, Trieste, Ankara, Torino, Varşova, Poznan, Lodzi Krakov'da, Viyana Devlet Operası'nda Herbert von Karajan yönetiminde, San Francisco ve Philadelphia'da, Moskova ve Leningrad'da seslendirdi 1956'da San Francisco operasında San Francesca da Rimini operasında son anda oynayamayacağını bildiren ünlü soprano Renata Tebaldi'nin yerine başrolü seslendirdi Eserin San Francisco ve Los Angeles temsillerinden sonra San Francisco operası ile kontrat imzaladı

1957 sezonunda San Fransicso Operası'nda sahnelenen "La Traviata" operasında başrolü Leyla Gencer, Lucia di Lammermoor operasında ise dünyaca ünlü soprano Maria Callas üstlenmişti Callas'ın gelmemesi üzerine Lucia rolünü de Gencer üstlendi ve büyük başarı kazandı O günden başlayarak ABD'de sayısız opera temsili, restial, konser gerçekleştirdi
26 Ocak 1957 gecesi Leyla Gencer, kendisine koyduğu Milano'nun ünlü La Scala Tiyatrosu'nda sahneye çıkma hedefine ilk defa ulaştı Fransız besteci Francis Poulenc'in Carmelit'lerin Diyaloğu eserinin dünyadaki ilk temsilinde başrolü (Lidoine-başrahibe) oynadı Scala'daki ilk sahneye çıkışından sonra Gencer, 18 Şubat 1957'de tüm zamanların en büyük orkestra şefi kabul edilen ve kısa bir süre önce ABD'de hayatını kaybeden Arturo Toscanini için Milano'nun Dumo Katedrali'nde düzenlenen görkemli cenaze töreninde Verdi'nin Requiem'i seslendirilirken soprano partisini başarıyla söyledi Bu başarının ardında La Scala Operası'nın Köln Operası'nın açılışı nedeniyle düzenlediği turnede Verdi'nin Kaderin gücü adlı eserinde başrol oynadı 1958'de Pizzetti'nin dünyada ilk gösterimi gerçekleşen Katedral'de Cinayet adlı eserinde başrahibe rolünü, ardından Boito'nun az bilinen Mefistofele operasında Margherita rolünü üstlendi


Gencer, 1958 yılında kontratı feshedilinceye kadar yurtdışındaki operalarda Ankara Devlet Operası Sanatçısı sıfatıyla rol aldı 1958'de görevine son verildikten bir süre sonra Milano'ya yerleşti 1958'de İtalyan Radyosu'nda Donizetti'nin "Anna Bolena" operası Leyla Gencer'in yorumuyla yayımlanmıştı (Bu yayım, 1980'de plak olarak piyasaya çıktı) Bu yorumun başarısı üzerine ünlü orkestra şefi Vittorio Gui şefliğini yaptığı 3 ayrı eserde, 3 ayrı kentte (Palermo, Floransa Roma Operaları) başrol teklif etti Gencer böylece 1959 yılı Floransa Festivali'nin açılışında Verdi'nin 1849'dan beri hiç sahnelenmemiş Legnano Savaşı adlı eserinde başrolü oynadı Bunu, Palermo'da Verdi'nin "Macbecth" Operası, Roma'da Mozart'ın "Don Giovanni" Operası'nı seslendirdi


Gencer, 1960'larda mesleğinin doruğuna çıktı Hiç bilinmeyen operaları seslendirmeyi sürdürdü 1963'te Verdi'nin unutulmuş operası "Kudüs"te başrol Elena'yı oynadı Bunu Donizetti'nin hiç bilinmeyen operası "Robert Devereux"daki Kraliçe Elizabeth rolü ve Bellini'nin 130 yıldır sahnelenmeyen "Beatrice di Tanda" operası takip etti


1985 yılında sahneye veda eden sanatçı, 1983-1988 yılları arasında As Li Co’nun genel sanat yönetmenliğini yürüttü, 1997-1998 arasında La Scala korosunun genç sanatçılar okulunda yöneticilik yaptı, vefatına kadar La Scala Tiyatrosu'nda opera sanatçıları için kurulan akademinin sanat yönetmenliğini yapmaktaydı Gencer, aynı zamanda opera yorumu üzerine dersler vermeye devam ediyordu Uluslararası yarışmalarda seçiciler kurulu üyelikleri yapan, festivallere, seminer ve konferanslara katılan Leyla Gencer, İstanbul’da kendi adını taşıyan “Uluslararası Şan Yarışması”nın kurucusudur Yarışma, 1996 yılından beri düzenlenmektedir
Leyla Gencer, 1988 yılında "Devlet Sanatçısı" unvanıyla onurlandırıldı
2004 yılında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından 1000 yılın Türkleri özel koleksiyonunda adına 15000000 TL değerinde 0999 ayar gümüş hatıra para basıldı

Vefatı



Leyla Gencer adına basılan para


10 Mayıs 2008'de Milano'daki evinde kalp ve solunum yetmezliğine bağlı olarak hayatını kaybetti Leyla Gencer’in cenazesi 12 Mayıs günü Milano’da La Scala Operası’nın Santa Babila Kilisesi‘nde düzenlenen kalabalık bir törenden sonra vasiyeti doğrultusunda krematoryuma götürülerek yakıldı Leyla Gencer’in külleri daha sonra İstanbul’a getirildi Kendi vasiyeti gereği küller, 16 Mayıs günü Dolmabahçe Sarayı ile Dolmabahçe Camii arasındaki yapılan bir törenden sonra Dolmabahçe açıklarında Boğaz sularına döküldü[1] Törende, Mozart'ın Requiem'inden "Lacrimosa" ile Ahmed Adnan Saygun'un "Yunus Emre Oratoryosu"'nun 5, 12 ve 13 bölümleri İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestra ve Korosu tarafından seslendirildi[2]
İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın yeni yapılmakta olan merkezinde sanatçının vasiyeti üzerine bir “Leyla Gencer Müzesi” oluşturulacak

Diskografi

• Bellini: Norma / 1966, de Fabritiis, Gencer, Cossotto, et al
• Bellini: Norma / 1965, Gavazzeni, Gencer, Simionato, et al
• Bellini: Beatrice di Tenda1964 / Gui, Gencer, Zanasi, et al
• Bellini: I Puritani 1961 / Quadri, Gencer, Raimondi, et al
• Pacini: Saffo 1967 / Gencer, Del Bianco, Mattiucci
• Cherubini: Medea 1968/ Gencer, Bottion, et al
• Mayr: Medea in Corinto 1976/ Ferro, Gencer, Johns
• Gluck: Alceste 1967/ Gui, Gencer, Picchi
• Chopin: Polish Songs; Liszt / Leyla Gencer, Nikita Magaloff
• Donizetti: Anna Bolena 1958/ Gavazzeni, Gencer, Simionato, et al
• Donizetti: Anna Bolena 1965/ Gavazzeni, Gencer, Cava, et al
• Donizetti: Caterina Cornaro 1972 / Cillario, Gencer, Aragall
• Donizetti: Les Martyrs / 1975 Camozzo, Gencer, Bruson, et al
• Donizetti: Les Martyrs / 1978 Gelmetti, Gencer, Bruson, et al
• Donizetti: Lucrezia Borgia / 1970 Gracis, Gencer, Raimondi et al
• Donizetti: Lucrezia Borgia / 1966 Franci, Gencer, Aragall, Petri et al
• Donizetti: Maria Stuarda / 1967 Molinari-Pradelli, Gencer, Verret, Tagliavini et al
• Donizetti: Messa di Requiem / Gavazzeni, Teatro La Fenice
• Donizetti: Roberto Devereux 1964 / Gencer, Cappuccilli, et al
• Donizetti: Belisario 1969 / Gavazzeni, Gencer, Taddei et al
• Mozart: Don Giovanni 1960/ Molinari-Pradelli, Gencer, Petri, Bruscantini, Stich-Randall et al
• Mozart: Don Giovanni 1962/ Solti, Gencer, Jurinac, Freni
• Ponchielli: La Gioconda 1971 / de Fabritiis, Gencer, Raimondi
• Zandonai: Francesca da Rimini 1961 / Capuana, Gencer, Cioni et al
• Rossini: Elisabetta, Regina d'Inghilterra 1971/ Sanzogno, Gencer, Grilli
• Verdi: I due Foscari" 1957/ Serafin, Gencer, Guelfi
• Verdi: Battaglia di Legnano 1959/ Gencer, Limarilli
• Verdi: Rigoletto 1961/ Quadri, Gencer, McNeil, Raimondi
• Verdi: Gerusalemme 1963/ Gavazzeni, Gencer, Aragall, Guelfi
• Verdi: I Vespri Siciliani 1965/ Gavazzeni, Gencer, et al
• Verdi: Macbeth 1960/ Gui, Gencer, Taddei, Picchi et al
• Verdi: Macbeth 1968/ Gavazzeni, Gencer, Guelfi, Corradi, et al
• Verdi: Attila 1972/ Silipigni, Gencer, Hines
• Verdi: Ernani 1972/ Gavazzeni, Gencer, Bergonzi
• Verdi: Simon Boccanegra 1961/ Gavazzeni, Gobbi, Gencer
• Verdi: Il Trovatore 1957/Previtali, Gencer, Del Monaco, Barbieri, Bastianini
• Verdi: Un ballo in maschera (Maskeli Balo) 1961/ Gencer, Bergonzi
• Verdi: Aida 1956/ Capuana, Gencer, Bergonzi, Cossotto
• Verdi: La Forza del Destino (Kaderin Gücü) 1957/ Serafin, Gencer, Di Stefano
• Verdi: La Forza del Destino 1965/ Molinari Pradelli, Gencer, Bergonzi