Güneş'in Boyutları Ve Yapısı

Güneş'in Boyutları ve Yapısı



Güneş, çevresinde dolanan bütün büyük ve küçük gezegenlerin, kuyrukluyıldızların, meteorların ve öbür gökcisimlerinin oluşturduğu Güneş sisteminin merkezinde yer alır {bak Güneş SİSTEMİ) Dünya da Güneş'in çevresinde dolanan dokuz büyük gezegenden biridir ve Güneş'ten ortalama 149600000 km uzaktadır {bak DÜNYA;Gezegen) Güneş sistemindeki gezegenler ve öbür gökcisimleri yalnızca Güneş'in ışığını yansıttıkları için parlak görünür; gerçekte hiçbirinin kendi ışığı yoktur ve gezegenlerin en büyüğü olan Jüpiter bile Güneş'in yanında küçük kalır


Güneş'in çapı yaklaşık 1392000 kilometredir; bu da Jüpiter'in çapının neredeyse 10 katı, Dünya'nın çapının ise hemen hemen 109 katı eder Güneş'in hacmi Dünya'nın hacminin yaklaşık 1300000 katı, buna karşılık kütlesi (tahminlere göre 1,99 x 103" kg) Dünya'nınkinin ancak 333000 katı düzeyindedir Demek ki Güneş'teki ortalama madde yoğunluğu Dünya'daki ortalama madde yoğunluğunun hemen hemen dörtte biri kadardır Ama bu madde bütün hacme eşit dağılmadığı için, Güneş'in merkezi Dünya'dan en az 30 kat, sudan 150 kat daha yoğundur

Güneş'in yüzeyindeki kütleçekim kuweti Dünya'daki yerçekiminin 28 katından fazla olduğu için, Dünya'da tartıldığında 70 kg gelen bir insan Güneş'e gidip tartılabilse yaklaşık 2000 kg gelirdi Ama hiç kuşkusuz Güneş'te ne insan, ne de başka bir canlı yaşayabilir; çünkü yüzeyindeki sıcaklık 6000°C'ye yakındır Merkezindeki sıcaklık ise 15000000°C'yi bulur

Astronomlar inceleyebildikleri bütün yıldızları renklerine ve büyüklüklerine göre sınıflandırmışlardır {bakYILDIZ) Bu sınıflandırmaya göre yıldızların ışığı mavimsi beyazdan kırmızıya, boyutları da seyreltik atmosferli üstdevlerden son derece yoğun kütleli nötron yıldızlarına kadar uzanır Bu sınıflandırmanın hemen hemen tam orta basamaklarında yer alan Güneş, sarı ışıklı bir cüce yıldızdır ve ömrünün neredeyse yarısını tamamlamıştır


Güneş çok sıcak bir gaz küresidir O sıcaklıkta hiçbir madde katı ya da sıvı halde bulunamayacağı için bütünüyle gazlardan oluşur Yıldızların çoğunda olduğu gibi Güneş'in yapısında da büyük ölçüde hidrojen, önemli miktarda helyum ve çok az oranda başka kimyasal elementler vardır Ama bu elementlerin hepsi, hatta demir gibi metaller bile buharlaşarak gaz haline gelmiştir


Güneş konusundaki bilgilerin başlıca kaynağı yeryüzüne ulaşan ışığıdır Astronomlar güneş ışığını ayrıntılı olarak inceleyebilmek için, teleskoplara takılan özel fotoğraf makinelerinin çektiği görüntülerden yararlanırlar Ayrıca Güneş'in yüzeyinden uzaya radyo dalgaları, X ışınları, gamma ışınları ve kozmik


ışınlar (bak IŞINIM), iç katmanlarından da nötrino denen çok hafif ve hızlı parçacıklar yayılır Bu parçacıkların varlığını saptamak çok güçtür; ama Güneş'in iç yapısına ilişkin doğrudan bilgi edinebileceğimiz tek kaynak da bu parçacıklardır
Güneş'in ısı ve ışık olarak yaydığı enerji, merkezinin hemen çevresinde sürüp giden nükleer tepkimelerden kaynaklar: Bu tepkimelerde, hidrojen çekirdekleri birleşerek helyum çekirdeklerine dönüşürken büyük bir enerji açığa çıkar {bak Nükleer Enerji)


Güneş büyük olasılıkla 5 milyar yıldır bu yoldan uzaya enerji yaymaktadır ve astronomların görüşüne göre yaklaşık 5 milyar yıl daha enerjisi tükenmeyecektir Astronomlar Güneş'in ancak bu kadar ömrü olduğunu düşünüyorlar Çünkü Güneş'imiz giderek ısınıyor Bu tırmanışın sonuna doğru yaklaşırken, sıcaklığı bugünküne göre yaklaşık yüzde 20 oranında artacak ve sonunda hızla genleşerek bir kırmızı deve dönüşecektir Bu da Güneş'in "ölümü"nün başlangıcı olacaktır


Güneş'in yapısındaki çeşitli elementlerin varlığı güneş tayfının incelenmesiyle saptanmıştır {bak Tayf) Çok ayrıntılı ve özenli bir incelemeyle, güneş tayfında parlak renklerin yanı sıra binlerce karanlık çizginin bulunduğu görülebilir Bazı dalga boylarındaki ışınların atmosfer gazlarınca soğurulmasından ileri gelen bu koyu renk çizgilere Fraunhofer çizgileri denir Çünkü bu çizgilerin varlığını 19 yüzyılda Alman fizikçi Joseph von Fraunhofer ortaya koymuştur Laboratuvarda yapılan deneylerde, gaz halindeki çeşitli elementlerin tayfında da aynı çizgiler görülebilir Böylece astronomlar, güneş tayfmdaki Fraunhofer çizgilerinin yerini deney sonuçlarıyla karşılaştırarak Güneş'in atmosferinde hangi elementlerin bulunduğunu söyleyebilirler Nitekim helyum elementi ilk kez güneş tayfında saptanmış, yeryüzündeki varlığı sonradan anlaşılmıştır Bu incelemelerden çıkarılan sonuçlara göre Güneş, aralarında demir ve nikel gibi metaller de bulunmak üzere 63 kadar elementi içerir