Durağan, Durağan Tarihi , Tarihi Eserleri, Ekonomisi, Nüfusu

Durağan Tarihi :



Durağan'ın uzun bir geçmişi olup, tarihi yönünden epeyce eskidirEski İstanbul, Amasya, Diyarbakır, Trabzon ve Çorum yolları buradan geçerdiEski çağlarda bugünkü modern limanlar olmadığından, tabi limanlar gemilere sığınak olurduBu yüzden Sinop'un tabii limanına giden yollar, Durağan-Boyabat üzerinden geçerdi

Sinop'u Anadolu'nun iç kısımlarına bağlayan yolların ilçeden geçmesi, Durağan'ın önemini artırmış ve tarihi bir kasaba durumuna getirmiştirİlçe adının kasabada bulunan bir handan almaktadırKasabanın ilk kurulduğu yer , ilçenin 5 Km kuzeyinde "Sakızören" denen yerdir Burada bulunan kaynak suyun yanında bir süre kalınmış, kaynak suyun kuruması ile halk Gökırmak'ın kıyısına inerek bugünkü yerine yerleşmiştirBu yer değişikliğin önemli diğer sebepleri de, halkın yol kenarına ve Han' ın yanına yerleşme istekleridir(1) Han, 1265 yılında Pervane oğulları zamanında, pervane Muiüddin Süleyman tarafından yaptırılmıştır(2)

Han, uğrak ve durak (dinlenme) yeri olarak kullanılmıştır Bu durum yıllarca sürmüş, yolcu ve halk dilinde buna hana DURAKHAN denilmiştirBöylece yeni kasabanın adı, bu hana izafeten DURAKHAN , zaman içinde halk dilinde DURAĞAN şeklini alarak resmi kayıtlara geçmiştir

Han (Kervansaray) , Durağan kasabası içinde eski camii (İsmail Bey Cami-i) yanındadırKitabesi caminin ön cephesinde duvara raptedilmiş iken, 1989 yılında başlanan ve 1992 yılında tamamlanan Durakhan' ın restore çalışmaları sırasında bu kitabe İsmail Bey Camiinden alınarak hanın giriş kapısı üzerine yerleştirilmiştir

Selçuklu ordularının buraya karargah kurmaları ve çevre savaşları ile ilgili hazırlık yapmaları buranın önemini artırmıştır

Terelek Kaya Mezarları



Köklen Köyü Kemerbahçe Mahallesi sınırları içinde bulunmaktadır Çok yüksek bir yerde olup, bulunduğu Gökırmak Vadisi'ne hakimdir Bu yapının, bazı kaynaklarda Hititlere bazılarında ise Paflagonyalılar'a ait olduğu belirtilmektedir Mezarın MÖ 7 yyda yapıldığı sanılmaktadır

Ambar Kaya Mezarı :


Durağan-Vezirköprü karayolu üzerinde Karadeğin Köyü yakınında olup, ilçe merkezine 5 km mesafededir MÖ6yy da yapıldığı sanılmaktadır

İsmail Bey Camii



Kentin en büyük ve en eski camiidir Osmanlılar zamanında 1867 yılında yapılan cami Durağan Kervansarayı'nın hemen yanındadır 1943 yılında depremden zarar görmüş ve adı İsmail olan bir usta tarafından onarılmıştır Bu tarihten sonra cami, İsmail Bey Camii diye anılmıştır Caminin kapısı, minberi ve kürsüsü ağaç kabartma ve oyma tekniğiyle yapılmış ve çok süslüdür




Durakhan (Kervansaray):



Sinop ili Durağan ilçesinde, İsmail Bey Camisi’nin (Eski Cami) yanında bulunan Durakhan kitabesinden öğrenildiğine göre, Selçuklu veziri Müinüddin Süleyman Pervane tarafından 1246 yılında yaptırılmıştır İç Anadolu ile Karadeniz bölgeleri arasındaki ticaret yolu üzerindeki han, yöre halkı ve yolcular tarafından Durakhan olarak anılmıştır Bu nedenle de bulunduğu ilçenin adı Durakhan olmuş, zamanla halk dilinde Durakhan Durağan’a dönüşmüştür

Hanın kitabesi yerinden düştükten sonra korunması için İsmail Ağa Camisi’nin duvarına konulmuştur Bu kitabeden Bekir Başoğlu Boyabat isimli kitabında söz ermektedir





Kitabe:
”Emre bi imareti hazin - i Han İl menrure fi eyyami Devlet -iz Sultan
El a'zam Şehinşah ile muazzam itibar üd-dünya ve'ddin Ebül Fatih Teyhüsrev
El isfehar i-muazzam Melik-i Mülük İl-Ümera vel-vüzera emin üd Devleti ve'ddin avn ül-islam
Perdvenetü A'zam Süleyman ibnü Ali a'lellahü şenehü nazara ehell ül abdi aakarühüm güher başübnü Abdillahfi zilhicce sene erbaun , sittine ve sittemiye”

Arapça olarak yazılmış olan bu kitabenin mealen anlamını Bekir Başoğlu şöyle açıklamıştır:

“İslam’ın ve Müslümanların dinin ve devletin yardımcısı vezir, emir ve meliklerin meliki dünyanın ve dinin itibarı Fatih'ler babası Ulu Sultan Keyhüsrev'in emriyle bu Kervansarayı h644 (1246) yılında büyük Pervane Süleyman bin Ali yaptırmıştır İnşaatı kulların fakiri Kühürbaş Bin Abdullah nezaret etmiştir”

Han moloz taş ve kesme taştan kireç harçlı olarak yapılmıştır Dikdörtgen planlı han 2250x1400 m ölçüsünde bir iç avlusu bunun çevresinde de 13 odadan, aşevi, hamam ve mescitten meydana gelmiştir Selçuklu sanatının özelliklerini yansıtan han, açık avlulu han örneklerindendir Hanın girişi üzerinde geometrik bezemeler ve kitabesi bulunmaktadır Bu kitabe İsmail Bey Camisi’nin duvarına sonradan konulmuş ve hanın 1989-1992 yılları arasında restorasyonun yapıldığı sırada da bu kitabe tekrar eski yerine konulmuştur

Girişin iki yanında diğer han odalarından farklı iki oda bulunmaktadır Bu odalar hanın güvenliğini sağlayanlar ile hana girişi kontrol edenlere aitti Avludaki han odaları ve arkasına yaslandığı hanın duvarları oldukça kalındır Aynı zamanda buraya içerisinin aydınlatılması ve havalandırılması için mazgal pencereler açılmıştır Hücreler beşik tonoz örtülüdür Bunlardan ilk bölümdeki odalar hana konaklamak için gelenlerin dinlendikleri yerlerdir İkinci bölüm hanın sağ tarafında yer alır Bu bölümün ne amaçla kullanıldığı kesinlik kazanamamakla beraber ibadethane olarak kullanıldığı da iddia edilmiştir

Durakhan döneminin en sağlıklı işlevi olan yapılarından birisidir Sağdaki bölümde hanın hamamı, mutfağı da bulunmaktadır Bu hamamdan yalnızca bir duvar kalıntısı günümüze gelebilmiştir

Durağan,Karadeniz Bölgesinde ,Sinop iline bağlı ilçe ve ilçe merkezi kasabaYüzölçümü 1103 km2 olan Durağan ilçesi doğu ve güneyde Samsun ili,güneybatıda Saraydüzü,batı ve kuzeybatıda Boyabat,kuzeyde de Dikmen ilçeleriyle çevrilidir

İlçe topraklarının kuzeyini ve doğusunu Küre ( İsfendiyar) Dağlarının uzantıları engebelendirir1455 myüksekliğindeki Soyuktepe,ilçe sınırları içindedirOrmanlarla kaplı Küre Dağlarının güneyinde ise Gökırmak vadisi uzanırKızılırmak'ın en önemli kollarından biri olan Gökırmak'a ,Küre Dağlarından doğan çok sayıda akarsu katılırGökırmak'ın Durağan'ın hemen doğusunda karıştığı Kızılırmak,ilçenin Samsun iliyle güneydeki doğal sınırını çizerGünümüzde bu kesimde yer alan Altınkaya Baraj Gölünün küçük ir bölümü Durağan ilçesi sınırları içinde kalır

Durağan,Sinop'un başta gelen tarım alanlarından biridirDağlık kesimlerde hayvancılık,Gökırmak vadisinde ise bitkisel üretim yapılırBuğday,arpa,mısır pirinç,şeker pancarı ve armut üretimi önem taşırKoyun ,kıl keçisi,Ankara keçisi,sığır beslenirarıcılık yapılırYörenin tarımsal potansiyeli yüksek olmakla birlikte,ulaşım güçlükleri pazar ilişkilerinin yaygınlaşmaşmasını yavaşlatmaktadırİlçede çok çeşitli küçük sanayi etkinlikleri vardırÇeltik ve tuğla-kiremit fabrikalarının yanı sıra,halı ve kilim dokuma atölyeleri de bulunur

Durağan ,oldukça eski bir yerleşme alanıdırYörede İÖ 7yüzyıla tarihlenen kaya mezarları bulunmuşturDurağan,İÖ 300'lerde Pontus Krallığı'na bağlıydıİÖ 70'te Romalılara geçtiBunu Bizans egemenliği izlediPervaneoğulları ve Candaroğulları beyliklerinin yönetiminde kaldıktan sonra 1420'lerde Osmanlı topraklarına katıldı

İlçedeki tek Selçuklu yapısı Durak Han'dır1266 tarihli yazıtı bulunan yapı,yıkıntı durumundadırAdı bu handan türeyen kasaba gelişmemiş ve küçük bir yerleşimdirKasaba,İl merkezi Sinap7a 113 kmuzaklıktadır

Durağan Belediyesi,1954'te kurulmuşturNüfus (1990) ilçe,34131 ,kasaba,7432

Kaynak;AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir