Dicle ırmağı

Dicle ırmağı



Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Elazığ ilinin güney kesimindeki Maden Dağları'nda doğduktan sonra Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ne girer Dicle'nin Türkiye topraklarındaki uzunluğu 523 kilometredir Türkiye ve Irak topraklarında aktıktan sonra Fırat Irmağı'yla birleşerek Basra Körfezi'ne dökülen Dicle'nin toplam uzunluğu 1900 kilometredir


Başlangıçta aktığı dar vadilerde Maden Suyu adıyla anılan akarsu, önce güneydoğuya, sonra da güneye yönelerek Diyarbakır Havzası'na girer Diyarbakır kenti yakınında, kendi adıyla anılan 164 metre uzunluğunda bir köprünün altından geçer 8 yüzyılda yapıldığı sanılan köprü Anadolu'da bilinen en eski İslam yapılarından biridir

Daha sonra keskin bir dirsek yapan Dicle batıdoğu doğrultusunda akmaya başlar Bu kesimde ırmağa kuzeyden Ambar, Batman, Garzan ve Botan çayları katılır Botan Çayı kavşağından sonra güneye dönen Dicle, Cizre'nin güneyinde doğudan gelen Habur Çayı'nın kendisine katıldığı noktaya kadar Türkiye ile Suriye arasında doğal sınır çizer Daha sonra çok kısa bir mesafede Suriye ile Irak arasında da doğal sınır oluşturan ırmak, Irak topraklarına girer

Irak'ta Dicle Irmağı kıyısında kurulmuş olan başlıca kentler Musul ve Bağdat'tır Irmağa Irak topraklarında katılan başlıca kollar ise Türkiye'den gelen Büyük Zap ile İran'dan gelen Küçük Zap ve Diyale akarsularıdır Bağdat yakınlarında birbirine iyice yaklaşan Dicle ile Fırat, güneydoğudaki Kurna kentinde birleşir

Birleştikten sonra çok genişleyen ve önemli bir suyolu niteliği kazanan akarsu, Şattü'1Arap adıyla anılır Şattü'1Arap, Basra kentinin güneydoğusunda, İran ile Irak arasında sekiz yıl kadar süren savaşa neden olan topraklardan geçerek Basra Körfezi'ne dökülür Şattü'1Arap, çevresindeki petrol üretim tesisleri ile rafinerilerden tankerlere yükleme ve daha sonra da taşıma kolaylığı sağlar

Dicle Irmağı Türkiye topraklarında akarken, batısındaki Fırat Irmağı gibi Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin kıraç topraklarını sular Bu kesimdeki bereketli toprakların sulanarak tarımsal üretimi artırmak ve ayrıca elektrik enerjisi elde etmek amacıyla girişilen Güneydoğu Anadolu Projesi'ni (GAP) gerçekleştirme çalışmaları sürdürülmektedir
Türkiye dışında Dicle ve Fırat ırmakları arasında kalan toprakların güneyi tarıma elverişliyken kuzeyi çöllerle kaplıdır

Arapça elCezire, Yunanca Mezopotamya (bak MEZOPOTAMYA) adlarıyla anılan bu topraklar tarihin ilk uygarlıklarına beşiklik etmiştir Musul kenti yakınlarındaki Ninive ya da Ninova adıyla anılan ilkçağ yerleşmesi Dicle Irmağı' nın doğu kesimindedir Bu toprakların bir başka önemi de, sahip olduğu zengin petrol yataklarından gelir

Eskiçağlarda Dicle Irmağı'nda, şişirilmiş tulumların üzerine yerleştirilen ve kelek adı verilen taşıtlarla ulaşım yapılırdı Günümüzde bu tür ulaşım pek yapılmamakta ancak orta büyüklükte gemiler Bağdat'a kadar gidebilmektedir