Cami

Cami

Cami;Müslümanlar'ın içinde ibadet ettikleri kutsal bir yapıdır Camiler topluca namaz kılmak amacıyla yapılmış olmalarına karşılık buralarda tek tek ibadet edilebilir, Kuran ve mevlit de okunur Arapça "toplama", "yığma" anlamına gelen "cem" sözcüğünden türemiş olan cami sözcüğü, Türkiye dışındaki Müslüman ülkelerde pek kullanılmaz Bu ülkelerde "secde edilecek, namaz kılınacak yer" anlamına gelen mescit sözcüğü kullanılır Kuranve hadislerde de cami sözcüğü değil,

mescit sözcüğü geçer Bayram, cuma, teravih ve cenaze namazları camilerde topluca kılınır Öbür namazlar için böyle bir zorunluluk yoktur Osmanlılar cuma namazının kılınmadığı minbersiz yapıya mescit, cuma namazı kılınan minberli yapıya ise "mescidü'1cami" demişlerdir Zamanla mescit sözcüğünün düşmesiyle cami sözcüğü tek başına kullanılmaya başlanmıştır Ülkemizde daha çok mahalle ya da köylerdeki küçük camiler için mescit sözcüğü kullanılır Kentlerdeki büyük ve önemli camilere "ulucami", padişahların, sultanların yaptırdığı camilere ise "sultanlar camisi" anlamına gelen "selatin camisi" denir


Cami yapımında mimarlık açısından İslam dininden kaynaklanan birtakım kurallara uyulur Bu nedenle cami, yapı olarak bazı belirgin özellikler gösterir Namaz sırasında kıble yönüne dönüldüğü için cami de yapısı bakımından bir bütün olarak aynı yöne dönüktür Her camide kıble yönündeki (Türkiye'de güney) duvarın ortasında, namaz sırasında cemaatin (topluluğun) önünde bulunan imamın durduğu mihrap yer alır Genellikle duvarın içinde, üstü kemer biçiminde bir girinti olarak yapılan mihrabın sağında, cuma günlerinde hutbe okumak ya da topluluğa konuşma yapmak için merdivenle çıkılan yüksek bir kürsü olan minber vardır Birkaç basamakla çıkılan vaaz yeri ise mihrabın sağında kalır


Camilerde topluluğun namaz kıldığı büyük bölüme şahın adı verilir Kadınlar için kadınlar mahfili denilen ayrı bir bölüm vardır Osmanlı İmparatorluğu zamanında büyük camilerde hükümdar için hünkâr mahfili adı verilen ayrı bir bölüm bulunurdu Gene büyük camilerde müezzin mahfilleri vardır Namaz kılınırken topluluğun aynı anda hareket etmesini sağlamak amacıyla müezzinler burada hazır bulunarak imamın tekbirini yinelerler Gecikenlerin ya da içerisi dolduğu zaman dışarıda kalanların namaz kıldığı ve caminin giriş cephesi boyunca uzanan bölüm ise "son cemaat" yeri adını alır Burada da içerdeki imamın tekbirini yineleyen müezzinler için mükebbire denilen balkon biçiminde bölümler vardır

Müslümanlar "Allahın evi" olarak kabul ettikleri camiye aptessiz girmezler Ayrıca camiye özenli ve temiz giyinerek gitmeyi, gidildiğinde iki rekât saygı namazı kılmayı, din dışı konular konuşmamayı, belli bir düzende oturmayı gelenekleştirmişlerdir Caminin içinde genellikle fazla eşya yoktur Zemini çoğunlukla taş, taşın üzeri halı, hasır ve kilimlerle örtülüdür Ayrıca şamdanlar, kandiller, kuran rahleleri, ayakkabı konulan "pabuçluklar" başlıca cami eşyalarıdır

Camilerin dış görünüş bakımından özellikleri de birbiriyle benzerlikler gösterir Hemen her camide bir ya da daha fazla minare bulunur Gökyüzüne doğru uzanan, genellikle silindir biçiminde yapılan minarelerde, ezan okumak için yapılan daire biçimindeki, korkuluklu çıkıntılara şerefe denir Bir minarede birden fazla şerefe bulunabilir Müezzin minarenin içinde kıvrılarak yükselen merdivenle şerefeye çıkar ve dört bir yana duyurmak için dolanarak ezan okur Günümüzde ise minarenin uygun yerine yerleştirilen hoparlörler aracılığıyla ezan duyurulmaktadır Ramazan, kandil, bayram gecelerinde ve önemli günlerin gecelerinde minarelerde kandiller yanar; şerefeler ışıklandırılır Ayrıca böyle gecelerde iki minare arasına gerilen ipler ya da teller üzerine kandil ya da elektrik ampulleriyle yazılar yazılır, şekiller çizilir Mahya denen bu ışıklı gösterinin Osmanlı Devleti döneminde ortaya çıktığı bilinmektedir


Camilerin üzeri genellikle kubbe biçiminde süslü ve güzel çatılarla örtülüdür Her caminin hemen dışında ya da çok yakınında, namaz kılmaya gelenlerin aptes aldıkları çeşmeler bulunur Bu bölüme de şadırvan denir Cami avlusunda cenaze namazının kılındığı musalla denilen yer, tabutun üzerine konduğu musalla taşı, helalar, imam ve müezzinlerin kaldığı oda ya da evler vardır


İlk camiler yalnızca namaz kılınan yerler değildi Aynı zamanda Müslümanlar'ın buluşup toplumsal sorunları tartıştığı, önemli kararlar alınan, mahkeme olarak kullanılanyerlerdi Ayrıca camilerde eğitim yapılır, konuklar barındırılırdı Daha sonra bu tür işleri gören kurumlar ortaya çıkınca, camiler yalnızca namaz kılınan, ibadet edilen yerler oldu Ama bu yeni kurumların yapılarının cami çevresinde toplanması uygun görüldü Sıbyan mektepleri (küçük çocuk okulları), medreseler, yoksullara yemek dağıtılan imaret, hamam, hastane gibi çeşitli toplumsal yardım ve eğitim kurumlarından oluşan bu yapı topluluğuna da külliye denildi


ilk cami Hicret sırasında Hz Muhammed' in Medine yakınlarındaki Küba'da yaptırdığı Küba Mescidi'dir Daha sonra Hz Muhammed Medine'de Mescidi Nebi adı verilen camiyi yaptırmıştır Gerek Hz Muhammed, gerek Dört Halife döneminde her türlü gösteriş ve harcamadan kaçınma düşüncesiyle büyük, görkemli camiler yapılmamıştır Ama halifeliğin Emeviler'e geçmesi ve başkentin Medine' den Şam'a taşınmasıyla büyük bir değişim yaşandı Yeni başkentte kiliseler ve eskiçağ tapınakları yanında sönük kalmayacak camilerin yapımına girişildi


Çoğu Emeviler döneminde yapılan ilk büyük camiler geniş bir alanı kaplamaktaydı Eski camiler zamanımıza kadar ulaşamadığından ya da özgün biçimleri değişmiş olduğundan, İslam sanatının ilk cami örneği olarak Şam'daki Emeviye (Ümeyye) Camisi kabul edilir Bu dönemde Kudüs'te yapılan Mescidi Aksa da günümüze kadar ulaşan önemli yapılardandır İslamiyet'i benimseyen her ulus, öteki İslam ülkelerindeki camileri Örnek alarak kendi mimarlık anlayışına uygun camiler yapmıştır Bu da mimarlık yönünden camiye zenginlik kazandırmıştır

Cami mimarlığı Anadolu'da da özellikler kazanarak gelişti 11 ve 12 yüzyıldan kalma çok ayaklı cami yapılarının en önemlileri günümüze de ulaşmıştır Sivas, Kayseri ulucamileri, Konya Alaeddin Camisi bunlardandır 12 yüzyılda yapılmış, özgün mimari özelliği olan camilerden biri de Divriği Ulucamisi'dir Bu camide mihrap önünde kubbeli bir bölüm vardır Kubbeli bölümün tepesi içeriye ışık girmesi için açık bırakılmıştır {bak ANADOLU Selçuklu Devletî)

Kubbeli camiler Osmanlı döneminde de yeni özellikler kazanmıştır Bu türün ilkönemli örnekleri Bursa'da Orhan, Muradiye, Yıldırım ve Yeşil camileridir Edirne'deki, II Murad döneminden kalma Üç Şerefeli Cami cami mimarlığında yeni aşamalara ilk örnek oldu Bir yandan anıtsal bir yapı olan Üç Şerefeli Cami'nin mimari özellikleri, öte yandan mimarlık açısından esin kaynağı olan Ayasofya'nın özellikleri cami yapımını etkiledi Böylece günümüzde de hayranlık uyandıran, her biri olağanüstü güzel camiler ortaya çıktı İstanbul'daki Fatih, Bayezid, Süleymaniye camileri, Edirne'deki Selimiye Camisi bunlardandır

18 ve 19 yüzyıllarda Avrupa mimarisinin etkisiyle cami yapımında değişiklikler oldu ve yeni biçimde camiler yapıldı İstanbul'daki Nusretiye Camisi, Beylerbeyi, Ortaköy ve Dolmabahçe camileri bu türün en güzel örnekleridir

20 yüzyılda yapılan camiler, geleneksel özellikler taşımakla birlikte çağdaş teknolojinin olanaklarından da yararlanarak yapılmıştır İstanbul'daki Şişli Camisi ve Ankara'daki Kocatepe Camisi bu tür camilerdendir