Çölde Yaşam

Çölde Yaşam




Çölde yaşamak kolay değildir Suyun azlığı, kışların kuru ve soğuk geçmesi canlıların yaşamını olumsuz yönde etkiler İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler şu ya da bu biçimde güç yaşam koşullarına uyum sağlarlar (bak Uyum) Kimi çöl bitkilerinin çok derinlere inen kökleri vardır Pek yaprağı bulunmayan bu gibi bitkiler böylece buharlaşmaya karşı korunmuş olurlar Yapraklarında koruyucu bir mum katmanı bulunan ya da yapraklan kapanan bitkiler de su yitirmez Kaktüsgillerden bitkiler uzun süre su depolayabilir (bak Kaktüs)





Kurak dönemler boyunca tohum ya da soğan biçiminde kalan pek çok bitki, hafif bir sağanak sonrasında bile, bir ya da iki gün içinde yeni tohumlar üretmek için hızla çiçek açarak canlanır Bu tohumlar bir sonraki yağışta büyümeye başlar Çöl hayvanları su içmeden çok uzun zaman





dayanabilirler Örneğin çöl antilobu pek seyrek su içer Çöl hayvanları içinde sürüngenler, böcekler, yarasalar, kemiriciler ve az sayıda kuş türü vardır Araptavşanı gibi kemiriciler, sakangur gibi sürüngenler, bazı kınkanatlılar çölde rahatlıkla dolaşırlar Deve en donanımlı çöl hayvanlarından biridir Tabanları yastık gibi yumuşak ve yayvandır





Az besinle yetinir Çok acıktığı zaman kullanmak için hörgücünde yağ depolar Susuzluğa dayanıklıdır Kum fırtınalarına karşı iki sıra koruyucu kirpiği, tüylü kulak delikleri ve gerektiği zaman örtülen burun delikleri vardır (bak AraptavşanI; Deve; Sakangur) Kuzey Amerika'da yaşayan çöl tilkisinin kocaman kulaklarının vücut ısısını dışarı atmaya yaradığı söylenir Çöl hayvanlarının çoğu gündüz inlerinde kalır; geceleri avlanır


Çölde yaşayan insanlar için en yaşamsal nesne sudur Sulama yapılabilen yerlerde yerleşik topluluklara rastlanır (bak Sulama) Çöl insanlarının çoğu ise hayvancılıkla geçinen göçebelerdir Yaşamları deve, koyun ve keçi sürülerini bir otlaktan öbürüne gütmekle geçer Toprak yüzeyinde ya da yüzeye yakın katmanlarda bazı bitkilerin yeşermesine yetecek kadar su bulunan bölgelere vaha denir


Vahalarda en çok rastlanan bitki türleri hurma ağaçları, çeşitli meyve ağaçları, soğan ve havuç gibi sebzelerdir Arpa ya da buğday yetiştirilen birkaç hektarlık vahaların yanı sıra, bir kenti kapsayacak kadar büyük olanları da vardır Suriye'nin başkenti Şam böyle bir vaha kentidir (bak Vaha)


Bazı çöllerin yüzeylerinde ya da yüzeye yakın katmanlarında zengin maden yatakları bulunur Örneğin, Avustralya çöllerinden altın elde edilmekte, Arabistan Yarımadası'nın doğusundaki çöllerde ve Sahra Çölü'nde petrol kuyuları bulunmaktadır Şili'deki çöl bölgesinde ise nitrat yatakları vardır
Çöllerde yağıştan sonra bataklıklar ya da göller oluşur Eğer yağış yeraltı sularıyla da destekleniyorsa tatlı su gölleri ortaya çıkabilir




Ama çöllerdeki göllerin çoğunun dışarıya akışı olmadığından tuzluluk oranı yüksektir Suyun sürekli buharlaşması da tuzluluk oranını artıran bir etkendir Örneğin, ABD'nin Utah eyaleti topraklarında yer alan Büyük Tuz Gölü böyle oluşmuştur Ne var ki, çöllerdeki yeraltı sularından yararlanarak gerçekleştirilen sulamayla, toprak verimli bir duruma getirilebilir Bu topraklarda yetişen bitkiler ve özellikle ağaçlar, kökleriyle toprak dokusunu pekiştirerek toprak aşınmasına karşı etkili bir önlem oluştururlar (bak AŞINMA)