Bağlama Ailesi-mızraplı çalgılar

Bağlama ailesi-mızraplı çalgılar




Türk halk müziğinde kullanılan mızraplı çalgılardan oluşur Bağlama kendisine benzeyen cura, divan sazı bozuk, çöğür, bulgari, iki telli, tanbura meydan sazı gibi çalgılarla birlikte bağlama ailesi içinde yer alır
Orta Asya kökenli bir çalgı olan kopuz bağlamanın atası sayılır Kopuz zamanla biçim değiştirmiş, bağlama dediğimiz çalgı ortaya çıkmıştır Anadolu'da daha da geliştirilen bağlama tekne ve sap olmak üzere iki ana parçadan oluşur Tekne bölümü karadut dut, kestane, gürgen gibi ağaçlardan oyularak yapılır

Yarım armut biçiminde yapılan teknenin üstüne çok ince bir tahtadan yapılmış göğüs geçirilir Tekne, gittikçe incelen uç bölümünde ıhlamur, ardıç gibi hafif ve dayanıklı ağaçlardan yapılan sapa bağlanır Tekneile göğsün birleştiği alt bölüme, alt eşik adı verilen ve tellerin bağlandığı küçük bir yükselti eklenir Buraya bağlanan teller göğüs üzerinde, orta eşik adı verilen ve istendiği zaman yerinden oynatılabilen bir yükseltinin üzerinden geçer Sap üzerine Türk halk müziğinin ses sistemine uygun ama yörelere göre az çok farklılık gösteren perdeler bağlanır





Sapın ucunda, 15° kadar geriye yatık olan burguluk bulunur Burguluk üzerine açılan deliklere takılan burgulara da tellerin öteki ucu bağlanır Burgular telleri gererek ya da gevşeterek akort etmeye yarar Sapın burgulukla birleştiği yerde tellerin burgulara düzenli bir biçimde dağılmasını sağlayan sabit bir üst eşik bulunur Bağlamanın genellikle üç çift teli vardır Az da olsa üçer üçer kümelenmiş dokuz telden oluşanları da yapılmaktadır Üst ve alt telleri çelikten, orta teller ise pirinçten yapılır

Bir bağlama, alt eşikten burguluğun ucuna kadar genellikle 95100 cm uzunlukta olur Kiraz ağacı kabuğundan ya da plastikten yapılan küçük bir mızrap (ya da tezene) ile çalınan bağlamanın üst telleri mi, orta telleri re alt telleri ise la sesine akort edilir Yörelere ve çalınacak parçaya göre bu akort daha değişik de olabilir Bağlama ailesinde bağlamaya çok benzeyen iki çalgı daha vardır Bunlardan en küçüğü cura adını alır Boyu 5560 cm uzunlukta olan cura, perde sayısının azlığı ve sesinin inceliği ile ayırt edilir Divan sazı ise bağlamadan biraz daha büyüktür Genellikle uzun havaların açışında çalınır




Bağlama ailesinden meydan sazı divan sazından daha büyüktür Tel sayısının çokluğu yüzünden on iki telli olarak da adlandırılır Sesinin kalınlığı ve gürlüğü, perde sayısının çokluğuyla ayırt edilir Sesinin gürlüğü nedeniyle açık alanlarda ya da geniş yerlerde çalınabilir Çöğür tarihsel olarak kopuzla bağlama arasında bir geçiş sazıdır Günümüzde kullanılmayan, unutulmuş bir çalgıdır

Eski kaynaklardan bu çalgının divan sazına yakın büyüklükte, 15 perdeli ve altı ya da dokuz telli olduğu anlaşılmaktadır İki telli, Anadolu ve Balkanlar'da da kullanılan, bağlamadan biraz küçük eski bir çalgıdır İki telli olduğu için bu adla anılmıştır Tanbura ise bağlamadan biraz küçük altı telli bir çalgıdır




Kullanılışı kolay olduğu için yaygınlık kazanmıştır Boy, tel sayısı ve perde düzeni bakımından bağlamaya çok benzeyen bozuk da bu ailenin üyelerindendir Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaygınlık kazanmıştır Yunanistan'da bozuki adıyla tanınmış ve benimsenmiştir Daha çok Toros yörükleri arasında çalınan bulgari de cura büyüklüğünde bir
çalgıdır Genel olarak dört tellidir, iki telli olanları da vardır