Burkina Faso-Afrika'nın Batısında Bir ülke

Burkina Faso-Afrika'nın batısında bir ülke

1984'e kadar Yukarı Volta olarak bilinen Burkina Faso, Afrika'nın batısında, denize kıyısı olmayan bir ülkedir Kuzey ve batıda Mali, güneyde Fildişi Kıyısı, Gana ve Togo, doğuda Benin ve Nijer ile çevrilidir Burkina Faso güneye doğru hafif eğimi olan geniş bir yayladır Bu yaylayı Volta Irmağı'nın kolları akaçlar Ülkenin çalılıklarla kaplı kuzey bölgesi kuraktır Uzun otlar ve bodur ağaç kümelerinin yer aldığı güney bölgesinde tropikal iklim egemendir Yılın büyük bir bölümünün kuru ve sıcak geçtiği bu bölge haziranekim ayları arasında yağış alır Ülkede yaşayan başlıca hayvanlar yaban sığırı, fil, suaygırı, timsah, aslan, antilop ve maymundur Ayrıca çok çeşitli kuş türlerine rastlanır

Ülke halkının çoğunluğunu Mosiler oluşturur Mosiler More dilini konuşur More dilinde, Burkina Faso "dürüst insanların yurdu" anlamına gelmektedir Ülkede resmi dil ise Fransızca'dır Nüfusun yarısı atalara tapınmaya dayanan kabile dinlerine bağlıdır; buna yakın bir bölümü Müslüman, yaklaşık sekizde biri de Hıristiyan'dır
Büyük bir bölümü çiftçilikle geçinen halk sığır, koyun ve keçi besler Ülkede yetişen başlıca ürünler darı, mısır, pirinç ve dış ülkelere de satılan yerfıstığıdır Ülke topraklarının sadece yüzde 10'u ekime elverişlidir Irmaklardan bol tatlısu balığı çıkar Ayrıca balık üretme çiftlikleri balıkçılığa önem kazandırmıştır Ülkede yetiştirilen sığırların eti ve derisi Fildişi Kıyısı'na ve Gana'ya satılmaktadır

Burkina Faso'da altın, boksit ve manganez gibi değerli maden yatakları vardır; ama bunların işletilebilmesi için büyük yatırımlar gerekmektedir Ülkenin ikinci büyük kenti olan Bobo Diulasso'da yağ ve şeker fabrikaları kurulmuştur Burkina Faso'da gelişmiş bir karayolu ağı vardır; ayrıca başkent Uagadugu ve ikinci büyük kenti olan Bobo Diulasso, demiryoluyla Fildişi Kıyısı'nın başkenti Abidjan'a bağlanırlar Her iki kentin de bir havali manı ve radyo istasyonu, Uagadugu'da bir de televizyon istasyonu bulunmaktadır Hastaneler, sağlık merkezleri ve uzak köylere götürülen gezici sağlık hizmetleri Afrika'nın bu bölgesinde yaygın olan uyku hastalığına ve cüzama karşı etkili olmuştur

14 yüzyılda Mosiler'in Uagadugu yakınlarında kurdukları krallık 1896'da Fransa'nın denetimi altına girdi Ülke 1947'de, Yukarı Volta adıyla Fransız Birliği'nin denizaşırı topraklarından biri oldu 1960'ta bağımsızlığına kavuşan Burkina Faso, Mali ile sınır anlaşmazlıkları, kuraklık ve kaynak azlığı gibi sorunlar nedeniyle önemli bir gelişme sağlayamadı
Genç bir nüfus yapısı olan Burkina Faso' da, yaşı 15'in altında olanların nüfusa oranı yüzde 50'ye yakındır

Burkani Faso’ya ilişkin bilgiler

RESMİ ADI: Burkina Faso

YÖNETİM BİÇİMİ: Bağımsız cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 274200 km2

NÜFUS (1991): 9261000

BAŞKENT: Uagadugu

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1985): Uagadugu (441514), Bobo Diulasso (228668), Kudugu (51926), Uahiguya (38902), Banfora (35319)

BAŞLICA ÜRÜNLER: Süpürgedarısı, darı, şekerkamışı,
köklerinden yararlanılan bitkiler, mısır

BAŞLICA İHRACAT ÜRÜNLERİ: Pamuk, yerfıstığı ÖNEMLİ KENTLER: Uagadugu, Bobo Diulasso, Kudugu

EĞİTİM: Zorunlu değil; okul çağındaki çocukların yaklaşık yüzde 20'si okula gitmektedir

Bağımsızlığını kazandığı 1960'tan bu yana beş askeri darbenin gerçekleştirildiği Burkina Faso'da demokrasiye geçişte sancılı bir süreç yaşanıyor 1982'deki darbenin ardından 1983'te başbakan olan Yüzbaşı Thomas Sankara aynı yıl bir darbe yaparak Ulusal Devrim Konseyi' ni oluşturdu ve başkanlığını üstlendi Sankara 1987'de, Yüzbaşı Blaise Compaorâ'nın önderlik ettiği bir darbeyle devrildi

1989'da Compaorâ'ya karşı girişilen başarısız darbeden sonra yedi kişinin idam edilmesi uluslararası düzeyde tepkilerle karşılaştı Compaorâ çok partili seçimlerin 1991'de yapılacağını açıklamak zorunda kaldı ve geçici bir hükümet kurulmasına izin verdi Haziran 1991'de yapılan halkoylamasmdan sonra 24 siyasal parti yasallaştı Compaorâ bir ulusal konferans toplanması talebini kabul etmediği için,aralıkta yapılan seçimleri muhalefet büyük ölçüde boykot etti Olaylı geçen seçimleri, tek aday olan Compaorâ kazandı Seçimlerin ardından, boykotu yönlendiren iki muhalefet önderi öldürüldü

DEVLETİN ADI: Burkina Faso

BAŞŞEHRİ: Ouagadougou

NÜFUSU: 9261000

YÜZÖLÇÜMÜ: 274200 km2

RESMİ DİLİ: Fransızca


DİNİ: İslâm, Putperestlik

PARA BİRİMİ: Frank

Batı Afrika'da bağımsız bir cumhuriyet 9° 25' ve 15°07' kuzey enlemleri ile 2°24' doğu ve 5°31' batı boylamları arasında yer alan Burkina Faso, kuzeyde ve batıda Mali, kuzeybatıda Nijer, güneyde Fildişi Kıyısı, Gara, Togo ve Berin ile çevrilidir


Târihi


Burkina Faso târihi MS 11 yüzyılda Mossi kabîlesinin ülkeye girmesiyle başlar Bu kabîle ülkede dört büyük krallık kurdu Bunlardan ilki Tehkodogo idi Diğerleri ise merkezî yayladaki Uagadugu, kuzeydeki Yatenga ve doğudaki Fada N'Gourma krallıklarıydı


1400 ve 1500 yılları arasında Mossi kabîlesi, güneyde Gana'dan kuzeydeki Timbuktu şehrine kadar olan toprakları hâkimiyeti altında tuttu Fakat 16 asrın ikinci yarısında Songhai imparatorluğu bunları yaylalara attı


1893'te Mossi ülkesinin kuzeyini ele geçiren Fransa, 1896'da ülkeyi tamâmen kontrolü altına aldı 1919'da Yukarı Volta kolonisi kuruldu Buradan Fransız Batı Afrikasının diğer kısımlarında mecburen çalıştırılmak üzere işçi gönderildi 1932'de Yukarı Volta kolonisi komşu sömürgeler arasında paylaştırıldı Bunun asıl sebebi Fildişi Kıyısı'nda zorla çalıştırılmak üzere Mossi halkından işçi temin etmekti

Fransa 1947'de Yukarı Volta'yı yeniden ayrı bir ülke hâline getirdi 1950'lerde bağımsızlık hareketleri başladı Bu hareketler 5 Ağustos 1960'ta Yukarı Volta'nın bağımsızlığını kazanmasıyla sona erdi 1958'de hazırlanan bir anayasa küçük değişiklikler yapılarak 1960 Kasım'ında yürürlüğe kondu


1966'da hükümet ve sendikalar arasındaki anlaşmazlığın ardından ordu yönetimi ele aldı ve 1960 Anayasası askıya alındı Aralık 1970'te yeni bir anayasa hazırlanarak halk oylamasına sunuldu ve kabul edildi Bu anayasa 1971'de yürürlüğe konuldu 1970'li yıllarda meydana gelen kuraklıklar ülke ekonomisine büyük ölçüde tesir ederek açlık getirdi


1982'de yapılan bir darbe sonucunda yönetimi ele geçiren Yüzbaşı Blaise Compaoré 1992 senesinde genel seçimlere gitti Seçmenlerin büyük kısmının sandık başına gitmemesine karşılık Compaoré başkanı olduğu Halk Cephesi seçimleri kazandı 1984'te Yukarı Volta ismini Burkina Faso olarak değiştirdi


Fizikî Yapı


Burkina Faso topraklarının çoğu Volta Nehrinin üç ana kolu (Beyaz Volta, Kırmızı Volta ve Kara Volta) arasında yer alan alçak bir yayla hâlindedir Ülke nehirlerinin çoğu güneyde Gana'daki Volta Nehrine karışır Ülkenin doğusunda ve güneybatısında alçak dağ silsileleri yükselir Burkina Faso'nun en yüksek noktası olan Tenekourou 749 metre yüksekliğinde olup, güneybatıda yer alır Ülkenin en alçak noktası deniz seviyesinden 198 metre yüksektir


İklim


Bütün yıl boyunca sıcak olan Burkina Faso'da, biri yağışlı, diğeri kurak olmak üzere iki mevsim vardır Takriben mayıs ayı sonundan ekime kadar bol miktarda yağmur düşer Yıllık yağış ortalamaları kuzeyden güneye doğru artmakta olup, 400 ilâ 800 mm arasında değişir Kurak mevsim kasımda başlar mayısta son bulur Bu mevsimde kuraklığa ek olarak Sahra'dan kavurucu rüzgârlar eser Ortalama sıcaklıklar 25°C ilâ 30°C derece arasındadır

Tabiî Kaynakları

Burkina Faso toprakları kuzeyde bozkır ve fundalıklarla kaplıdır Güneyde ise yüksek otlar ve ağaç kümeleri ile kaplı çok sayıda yuvarlak tepeler bulunur Ülkede eskiden çok sayıda bulunan vahşi hayvanlar artık günümüzde azdır Ülkede mevcut olan belli başlı vahşi hayvanlar:yaban sığırı, çakal, sırtlan, aslan, leopar, yaban domuzu, ceylan, antilop, su aygırı, fil, maymun ve timsahtır Başlıca yeraltı zenginlikleri olarak Burkina Faso'da manganez, altın ve elmas vardır


Nüfus ve Sosyal Hayat


9261000 nüfûsu ile Burkina Faso Batı Afrika'da en fazla nüfus yoğunluğuna sâhip ülkelerden biri olup, km2ye 24 kişi düşer Ülkenin en büyük nüfus merkezleri 200000 nüfusu ile en sür'atli büyüyen Ouagadougau şehri ile 150000 nüfuslu Bobo Dioulasso'dur

Burkina Fasolular Batı Afrika etnik gruplarının yarısının karışımıdır Fulse, Kibsi, Kipirsi, Kurumba ve Nioniosse çok öncelerden beri Burkina Faso'da yaşayan ülkenin asıl yerlileridir Bu esas yerli halklara Ninisi (toprağın çocukları) denir Mali sınırına yakın kuzeybatıda Marka, Samo, Samogho ve Diula grupları yaşar Gana ve Fildişi Kıyısı sınırları boyunca Lobi etnik grubu bulunur Kara ve Kırmızı Volta arasındaki ve güneydeki Gana halkları ile karışanlar ortak olarak Gurunsi adını alırlar Kuzeydoğuda Fulbe Peul ve Tuarep halkları bulunur Kırmızı ve Beyaz Volta arasındaki topraklara hâkim olan Mossi, Burkina Faso'nun en çok tanınan halkıdır Mossi kültürünü paylaşan şahıslar ülkenin en kalabalık grubunu meydana getirir Her etnik grup kendine has dile veya lehçeye sâhiptir Mossi dili olan More diğerlerinden daha fazla konuşulur More, Nijer-Kongo dili âilesinin Voltaic alt grubuna âittir Ülkenin resmî dili Fransızcadır


Burkina Fasoluların yarısı (% 50) Putperest, beşte biri (% 20) Müslüman, % 8'i Katolik, kalanı diğer dinlere mensuptur
Burkina Faso dünyânın en fakir ülkelerinden biri olduğundan, pek çoğu her yıl Fildişi Kıyısı ve Gana'ya çalışmaya gider Nüfus artışı % 2,5 civârında seyretmektedir Kötü beslenme, parazit taşıyıcılar, uyku hastalığı, cüzzam ve diğer tropikal hastalıklar ülkenin başlıca sağlık meseleleridir
Burkina Faso'da eğitim Fransız sistemine göredir Fakat yavaş yavaş değişmektedir Her ne kadar eğitim ücretsiz ve mecbûrî ise de 15 yaşından küçük okul çağındaki çocukların % 10'dan azı okula devâm etmekte ve nüfusun % 13'ü okuma-yazma bilmektedir


Siyâsî Hayat


Burkina Faso cumhûriyetle idâre edilen bir ülke olup, 10 idârî bölgeye ayrılmıştır Cumhurbaşkanı ve Millet Meclisi üyeleri beş yılda bir seçilir Ülke 1983'ten 1992'ye kadar Ulusal Devrim Konseyince yönetildi Konseyin ve sonra kurulan Halk Cephesi Partisinin başkanı olan Yüzbaşı Compaoré 1992 seçimlerini kazanarak devlet başkanı oldu Ülke, Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği teşkilâtlarına üyedir


Ekonomi


Burkina Faso ekonomisi, yiyecek bitkileri tarımına ve hayvancılığa dayanırToprakların % 15'inden azı ekilidir Verim düşüktür Kuraklık, bitki hastalıkları, böcekler, kemiriciler ve iptidâî tarım teknikleri üretimi düşük tutmaktadır Sığır, keçi, koyun ve tavuk, yetiştirilen belli başlı hayvanlardır
Akdarı, sorghum (süpürge darısı), fasulye, Hint yerelması, manyok, mısır, yerfıstığı, pamuk, susam ve Batı Afrika'ya has tohumundan yağ çıkarılan ağaçlar en önemli bitkilerdir Pamuk, yerfıstığı ve susam ihraç edilmektedir Çiftlik hayvanları ve hayvan derileri ihracat gelirlerinin önemli bir kısmını meydana getirir


Sanâyi tesislerinin çoğu Banfora, Bobo, Dioulasso, Boromo, Koudougou ve Ouagadougou arasındaki demiryolu boyunca bulunur Sabun, nebâti yağlar, şeker, pamuk ve kösele ürünleri îmâlâtın çoğunluğunu teşkil eder Elektrik enerjisinin çoğu termal olarak üretilir Fakat bir çok hidroelektrik projeleri Komod ve Kara Volta üzerinde tasarı hâlindedir


Makina, eczâ ürünleri, petrol, giyim eşyâsı ve yiyecek ithali çoğunlukla Fransa, Fildişi Kıyısı, ABD ve Almanya'dan yapılır İhrâcâtı Fransa, Fildişi Kıyısı, Gana ve Birleşik Krallığa (İngiltere)dır Ülke sürekli olarak ticâret açığı verir Dışarıda çalışan işçilerin gönderdiği paralar önemli bir döviz kaynağıdır
Ülkenin 14500 km civârındaki demiryolu ağı Fransızca konuşan Batı Afrika ülkeleri arasında en uzunudur Karayolları çoğu kasabaları ve şehirleri birbirine irtibatlar Milletlerarası Hava alanı iki büyük şehir olan Ouagadougou ve Bobo Dioulasso yakınındadır