Büyük Okyanus

Büyük okyanus



Büyük okyanus, dünyadaki okyanusların en büyük ve en derin olanıdır Çevresindeki denizler dışında 165 milyon km2'lik alanı ile Atlas Okyanusu'nun iki katıdır ve dünyadaki tüm karaların toplam yüzölçümünden daha büyüktür Büyük Okyanus ve ona bağlı denizler dünya yüzeyinin üçte birinden daha fazla yer kaplar En geniş yeri olan PanamaMindanao Adası arası, 17220 km ile dünya çevresinin hemen hemen yarısıdır Kuzey Kutup dairesindeki Bering Boğazı'ndan, Antarktika'daki Adare Burnu'na kadar olan uzaklık 15450 kilometredir

Büyük Okyanus'u çevreleyen denizler arasında Bering, Ohotsk, Japon, Sarı, Doğu Çin, Güney Çin, Mercan, Tasman denizleri ile California Körfezi bulunur Endonezya ile Filipinler arasında da birçok başka küçük deniz vardır

Büyük Okyanus'a ya da çevre denizlerine dökülen önemli ırmaklar Yangtze, Amur, Huang He (Sarı Irmak),' Mekong, Yukon, Colorado ve Columbia'dır
Büyük Okyanus'un kuzeyinde sombalığı, bir çeşit yassı dip balığı olan halibut, uskumru ve sardalye gibi balıklar çıkar ve burada ticari balıkçılık önemlidir Orkinos da Oregon'dan Orta Amerika dolaylarına kadar olan sularda avlanır Büyük Okyanus'un tropik sularında ise kabuklular, yengeç, karides, teke ve istiridye vardır

Rüzgâr ve Akıntılar

Okyanusun yüzeyinde hava koşulları enleme göre değişir Ekvator çevresindeki kuşak belli belirsiz rüzgâr alır Bu bölgeye durgunluk alanları da denir Kuzeye ve güneye doğru gidildikçe alize rüzgârının estiği kuşaklar başlar Alizeler genellikle ılık ve yumuşak rüzgârlardır, ama tayfun denilen şiddetli fırtınalar da gene bu kuşaktan başlar Tayfunların Atlas Okyanusu'ndaki adı kasırgadır Ekvatorun 40° kuzey ve güney enlemlerinde batı rüzgârları kuşağı başlar Bu kuşakta, yumuşak havayı fırtınalar ve kabarmış bir deniz izler Büyük okyanus daha yüksek enlemlerde de pek sakin değildir (Ayrıca bak RÜZGÂR)

Büyük Okyanus'ta yüzey akıntıları ve derin su akıntıları olmak üzere iki tür akıntı vardır Alize rüzgârları yüzey sularını batıya doğru taşıyarak, Kuzey ve Güney Ekvator akıntılarını oluşturur Kuzey Ekvator Akıntısı'nm bir bölümü Filipinler'den kuzeye yönelen ve Japonya'nın doğusundan geçen Kuroşio sıcak su akıntısı ile onun bir kolu olan ve kuzeye doğru çıkan Tsuşima'dır California Akıntısı ise, çok geniş bir akıntı olduğu için yavaş hareket eder Güney Ekvator Akıntısı Solomon Adalan'ndan Avustralya'nın doğusuna iner Kuzeye ayrılan kolu Peru (Humbolt) Akıntısı'nı oluşturur Yüzey akıntıları saatte 36 km hızla ilerlerken, hem üzerlerindeki havanın ısısını, hem de çevrelerindeki karanın iklimini etkiler

Büyük Okyanus'un kuzeyinde akıntılar saat yönünde hareket eder, güneyde ise hareket ters yöndedir Ekvatordan uzaklaşan sıcak akıntılar, derin su akıntıları olan Kuzey Kutbu akıntılarıyla karşılaşınca soğur Böylece, ekvatora dönen akıntılar genellikle soğumuş olur (bak DENİZ AKINTILARI)

Adalar ve Okyanus Tabanı

Büyük Okyanus'ta binlerce ada vardır Japon Adaları, Filipinler, Mariana Adaları, Yeni Gine, Solomonlar, Yeni Hebridler ve Fiji Adaları ile Yeni Zelanda gibi kıta kıyılarına yakın adaların, daha önce Asya ve Avustralya kıtalarından depremler sonucu çatlayıp kayarak ayrılan parçalar oldukları sanılmaktadır Adaların biçiminin ayrıldıkları kıtalardaki girintilere uygunluğu bu savı doğrulamaktadır Bu nedenle Büyük Okyanus'un batısındaki adaların çoğuna Kıta Adaları denir Büyük Okyanus'un doğusunda da benzer bir kıta kayması olduğu sanılmaktadır


Büyük Okyanus'un açıklarında yer alan çok sayıda tropik adanın bazıları okyanus tabanında yükselen sıradağların doruklarıdır Bazıları da yanardağların püskürtmesi ya da mercan kümeleşmeleri sonucu oluşmuştur Bu adalara Okyanus Adaları denir Başlıca okyanus adaları arasında Hawaii, Marshall, Karolin, Cook, Tuamotu ve Markiz adaları sayılabilir Bazıları yaklaşık 5500 metre derinlikten yükselir Mercanadaları, mercan polipleri denilen küçük deniz hayvanlarının iskeletlerinden oluşur Mercan, sualtı dağlarının yüzeyinde birikir (bak Mercanada; Mercan RESİFİ) Büyük Okyanus'un doğusunda deniz tabanı hemen her yerinde

yaklaşık5500 metre derinliktedir Bu nedenle bu bölgede ada sayısı azdır Büyük Okyanus'un batısı ise büyük ölçüde engebelidir Bu bölgedeki yükseltiler Büyük Okyanus'un adalarını oluşturur 7500 metreyi geçen derinlikteki çukurluklar dünya yüzeyinin en alçak yerleridir Bunlardan biri olan Mariana Çukuru'nun derinliği Guam Adaları yakınlarında 11034 metreyi bulur Okyanusla ilgili şaşırtıcı bir gerçek, dünyanın etkin yanardağlarının beşte dördünün Büyük Okyanus'ta ya da çevresindeki karalarda bulunmasıdır Yanardağların etkin olduğu bu topraklar aynı zamanda depremlerin de en yoğun görüldüğü bölgelerdir

Avrupalılar en son Büyük Okyanus'u keşfettiler 1513'te İspanyol kâşifi Balboa Panama kıstağını geçti ve o zamanki adıyla "Büyük Güney Denizi"ne ulaştı {bak Balboa, Vasco Nünez DE) Bu keşif, Macellan'ın 152021 yıllarında Büyük Okyanus'u geçmesine öncülük etti Macellan Büyük Okyanus'a, "sakin, durgun" anlamında pacifico adını verdi {bak Macellan)

Büyük Okyanus'un en büyük kâşifi İngiliz kaptan Cook'dur Cook, 176879 arasında üç Büyük Okyanus gezisi yönetti 1779'da ölümüne kadar çizdiği haritalarda Büyük Okyanus'taki adaların çoğunun yerini doğru olarak gösterdi {bak COOK, JAMES)