Baykuş

Baykuş



Dünyanın hemen her yanma dağılmış olan baykuşların değişik büyüklüklerde 136 türü vardır Bu türlerin en küçüğü 15 cm uzunluğundaki cin baykuşu, en büyüğü ise 75 cm uzunluğundaki puhudur Bu yırtıcı gece kuşları alacakaranlıkta ortaya çıktığından, ancak belli belirsiz bir karaltı olarak seçilebilir Gene de tıknaz gövdeleri, kancalı gagalan ve yuvarlak kafalanyla kolayca tanınan kuşlardır Çevresinde tüylerden birer halka bulunan ve gözbebekleri fazla hareketli olmadığı için dimdik ileriye bakan çok iri, yuvarlak gözleri bu kuşlara bilge bir görünüm kazandırır Bu yüzden Eski Yunanlılar baykuşu bilgelik tanrıçası Athena'ya adanmış kutsal bir kuş sayarlardı

Baykuşlar başka hayvanları ustaca avlayan ve parçalamadan yutan yırtıcı kuşlardır Ama atmaca, kartal, akbaba gibi gündüz yırtıcilannın tersine hem geceleri avlanır (gece yırtıcilan), hem de avlarını gözleriyle değil işitme duyularıyla bulurlar Üstelik kanatlarındaki telekler kadife gibi yumuşacık tüylerle kaplı olduğundan, gündüz yırtıcilan gibi gürültülü kanat sesleri çıkarmadan avlarına sessizce yaklaşabilirler

Baykuşların besin kaynakları yaşadıkları bölgeye göre değişirse de, başlıca yiyecekleri fare, keme, sıçan, tavşan, böcek ve küçük kuşlardır Balık baykuşları ise daha çok, tabanları tırtıllı olan pençeleriyle yakaladıkları balıkları yerler Baykuşların hemen hepsi avlarını bütün olarak yutar ve kemik, kıl gibi sindirilemeyen bölümleri yemekten bir süre sonra küçük topaklar halinde kusarlar

Baykuşların çoğu düzenli bir yuva kurmaz; kuluçkaya yatma davranışları da öbür kuşlarınkinden farklıdır Öbür kuşlar genellikle bütün yumurtalarını yumurtladıktan sonra kuluçkaya yattıkları halde, baykuşlar tek bir yumurta yumurtlayıp üzerinde biriki gün kuluçkaya yatar ve ancak ondan sonra ikinci yumurtayı yumurtlarlar Bu yüzden yuvadaki en yaşlı yavru birkaç günlükken en genci yumurtadan yeni çıkmış olabilir Bütün baykuşların yumurtalan yuvarlak ve beyazdır

Baykuşların görme duyuları çok keskindir Zayıf ışıkta bile çok iyi görür ve nesneleri üçboyutlu olarak algılarlar Üstelik, sanıldığının tersine gözleri kuvvetli ışıkta körleşmez Gözlerinin çok hareketli olmamasına karşılık boyunları çok esnektir; başlarını 270 derece sağasola çevirebilir ve 180 derece geriye yatırabilirler

Baykuşların işitme duyusu da son derece gelişmiştir Türlerin çoğunda yüzü bir peçe gibi çevreleyen tüyler büyük olasılıkla sesleri toplayarak gözlerin iki yanında yer alan kulak delikleanne doğru yansıtır Aynca baykuşların Çoğunda, örneğin orman baykuşunda kulakların yapısı hayvanın, seslerin hangi yönden ve ne kadar uzaktaki bir kaynaktan geldiğini saptayabilmesine olanak verir

Baykuşlar gece hayvanı oldukları için genellikle gece avlanırlar Ama Kuzey ve Güney Amerika'nın otlaklarında yaşayan kazıcı baykuş, kuzey yarıkürede yaşayan kır baykuşu ve balık baykuşları gündüz de avlanır

Baykuşların genellikle çok uzaktan işitilebilen yinelemeli bir ötüşü vardır Örneğin puhu, derinden gelen boğuk bir "huuhuu" sesiyle öter Öbür türler de ya gıcırtılı sesler çıkarır, ya acı çığlıklar atarlar Kemiricilerin toprakta açtığı oyuklarda yaşayan oyuk baykuşu, yuvası tehlikeye girdiğinde çıngırıklı yilanınkine benzer bir sesle öter Çıngıraklı yilan da kemirici yuvalannda yaşayan bir yuva asalağı olduğu için bu ses baykuşun düşmanını ürkütüp kaçırır


Türkiye'de, alaca baykuş, balık baykuşu, ishakkuşu, kır baykuşu, kukumav, orman baykuşu, peçeli baykuş ve puhu adıyla anılan sekiz baykuş türü yaşar Yalnız, bir süre öncesine kadar Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının çevresindeki ağaçlık alanlarda üreyen balık baykuşunun (Ketupa zeylonensis) soyunun tükendiği sanılmaktadır
Özellikle yapraklı ve karışık ormanlarda yaşayan alaca baykuş (Strix aluco) yaklaşık 38 cm uzunluğundadır Peçeli olan, ama kulak püskülleri bulunmayan bu türün gövde tüyleri enine ve boyuna çizgilerle alacalanmıştır


İshakkuşu (Otus scops)oldukça uzun kulak püskülleri olan, 19 cm uzunluğunda küçükbir türdür Ağaçlıklı açık alanlarda, yerleşim bölgelerinin yakınında ve bahçelerde yaşar Tüyleri değişik tonlarda kahverengi ve boz desenlidir
En yaygın baykuş türlerinden biri olan kır baykuşu (Asio flammeus) adından da anlaşılacağı gibi açıklık kırları sever; gündüzleri de görülebilir Kulak püskülleri küçük ve belirsizdir Uzunluğu yaklaşık 40 cm, tüyleri sırtında kahverengi üzerine beyaz benekli, alt bölümleri soluk renktedir


Kukumav (Athene noctua) 2022 cm uzunluğunda, kulak püskülleri olmayan bir baykuş türüdür Yuvasını duvar ve ağaç kovuklarında yapar, ama genellikle açıkta tüner ve bir gündüz yırtıcısı gibi gün boyu dolaşıp avlanırken görülebilir
Yaklaşık 30 cm uzunluğunda olan orman baykuşu (Asio otus) uzun kulak püskülleriyle tanınır Gövdesinin üst bölümleri kahverengimsi, benekli ve yol yol çizgilidir Karnında ise beyaz üzerine koyu renk çizgiler vardır


Peçeli baykuşun (Tyto alba) kulak püskülleri yoktur ama peçe tüyleri çok belirgindir Tüylerinin rengi beyazdan boza, açık sarıdan kahverengimsi turuncuya kadar değişir Peçe ve karın tüyleri genellikle daha açık renktedir Gözleri öbür baykuşlarınkinden dahaküçük ve koyu renkli olan bu kuş ağaç kovuklarına, yapılara, kulelere ve atmaca, şahin gibi yırtıcı kuşların bıraktığı yuvalara yerleşir Peçeli baykuşların, Türkiye'de yaşayan bu türden başka Eskidünya'da dağılmış birkaç türü daha vardır


70 cm uzunluğunda, en iri baykuş türü olan puhunun (Bubo bubo) en belirgin özellikleri uzun kulak püskülleri ve turuncu renkli kocaman gözleridir Erkeğinden biraz daha iri olan dişi puhunun kanat açıklığı 2 metreyi bulur Kaya yarıklarında ve ağaç kovuklarında yuvalanıp üreyen puhu, alacakaranlıkta dallara tüneyerek av arar İngiltere, Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya'da puhuyla aynı cinsten birkaç baykuş türü daha yaşar