Bisiklet

Bisiklet


Bisiklet, pedallarla hareket ettirilen iki tekerlekli bir taşıt aracıdır Fransızca'dan dilimize geçmiş olan adı da "iki tekerlekli" anlamına gelir Bugünün bisikletleri eşit büyüklükteki iki tekerlek ile bu tekerlekleri birleştiren, çelik borulardan yapılmış bir ana çerçeveden oluşur Binici, kadro denen bu çerçevenin üzerindeki sele'ye oturur, bisikleti yönlendiren gidon'u tutar ve ayaklarıyla pedariara basar Binicinin pedallara uyguladığı itme kuvveti, pedal kolları, zincir ve iki zincir dişlisi aracılığıyla arka tekerleğe iletilir Pedala her basışta


iki kez dönen arka tekerlek hareket ettirici, ön tekerlek ise yönlendiricidir Ön tekerlek bir çatalın arasına yerleştirilmiş, bu çatal da bir mille kadronun önündeki dikey boruya yataklarımış olduğu için serbestçe sağa sola dönebilir İki yanında el tutacak yeri olan gidon da çatalın üzerindeki bu boruya bağlı olduğundan, binici gidonu istediği yöne çevirerek, çatal mili aracılığıyla çatalı ve ön tekerleği yönlendirebilir Bisikletlerin kadrosu genellikle çeliktendir; ama bazı hafif modellerin yapımında alüminyum alaşımları kulllanılır


Bir bisiklette aranan en önemli özellik "çevik" olmasıdır Pedalları zor çevrilen ve insana kurşundan yapılmış gibi ağır gelen bir bisiklet hem binicisini yorar, hem de yol almaz Oysa hafif ve "çevik" bir bisiklette insan saatlerce yorulmadan pedal çevirebilir Bunun için kadronun iki karşıt özelliği bir arada bulundurması gerekir: Kadro bağlarıtilan hem kolayca yerinden oynamayacak kadar sert ve bükülmez, hem de hareket serbestliği sağlayacak kadar esnek olmalıdır

Binicinin bütün gücüyle pedalları aşağıya doğru bastırabilmesi için kadronun sert ve esnemez olması çok önemlidir Eğer pedala her basışta kadro sağa sola yalpalarsa, binici yeniden pedala basmadan önce kadroyu doğrultmak zorunda kalacağından

enerjisinin bir bölümü boşa gider Bisiklet yarışçilannın neredeyse bütün ağırlıklarıyla gidon ve pedallara yüklenip, seleye çok az ağırlık bindirmelerinin nedeni budur Yarışçılar ayrıca selenin dar ve sert olmasına özen gösterirler; böylece, bacaklarını bir piston gibi aşağı yukarı hareket ettirirken, bu hareketin bir bölümünü sele yaylarına aktararak enerjilerini boşa tüketmemiş olurlar


Eğer kadro yeterince esnek olmazsa, bu kez de yoldaki bütün tümsek ve çukurların yaratacağı sarsıntı doğrudan seleye ve gidona yansıyarak biniciyi rahatsız eder Bu sakıncayı önlemek için, kadronun yapıldığı çeliğin herhangi bir darbeyle biçim değişikliğine uğrasa bile hemen eski biçimine dönecek kadar esnek olması gerekir Bu esneklik, tren tekerleklerinifı ağırlığı altında "bükülen" demiryolu raylarının, ağırlık kalkar kalkmaz yeniden eski biçimine dönmesi gibidir


Bisikletlerde güç ve hareket aktarımını sağlayan dişli düzeneği, bacak gücünden en etkili biçimde Yararlanmak üzere tasarımlanır Bu tasarımın ilkesini en iyi açıklayabilecek örnek merdiven çıkarken tükettiğimiz güçtür Eğer basamakları ikişer ikişer çıkarsak, bacaklarımız ile merdiven arasındaki açıklık ya da bisikletteki karşılığıyla dişlinin
büyüklüğü iki katına çıkmış olur; dolayısıyla vücudumuzu, basamakları birer birer çıkarken kaldıracağımız yüksekliğin iki katına taşımamız gerekir Böylece yapilan iş iki katına çıkar; oysa basamakları birer birer çıktığımızda tırmanmak için tüketeceğimiz güç azalacağından merdiveni daha hızlı çıkabiliriz


Bu ilke gereğince, bisikletin ana zincir dişlisi (ayna dişli) arka tekerlekteki küçük pinyon dişli ile aynı büyüklükte olursa, pedal tam bir devir yaptığında arka tekerlek de bir kez döner Eğer ayna dişlinin büyüklüğü pinyon dişlinin iki katı olursa, o zaman pedal bir turu tamamlayıncaya kadar arka tekerlek iki kez dönecektir Bugünün bisikletlerinde uyguların dişli çark düzeninin temeli de budur


Bir bisikletteki dişli düzeneğinin hareket aktarma verimi, ayna dişlideki diş sayısını arka tekerleğin çapıyla çarpıp, bulunan sayıyı pinyon dişlideki diş sayısına bölerek hesaplanır
Bütün makineler gibi bisiklet de sürekli bakım ister En önemli nokta, dişli çarkları, zinciri ve kadrodaki bağlarıtı yerlerini zaman < zaman yağlamayı unutmamaktır Eğer lastiklerinizin uzun ömürlü olmasını istiyorsanız, hiçbir zaman iyice şişirmeden bırakmayın Ama bisikletinizi uzun süre kullarımayacaksanız, en iyisi lastiklerin havasını boşaltarak bisikleti bir yere asmaktır Bunu yapmazsanız, bisikletin bütün ağırlığı sönük lastikler üzerine biner ve lastikler kısa sürede aşınır