Boğazköy’ün Tarihi

Boğazköy’ün tarihi


Çorum'a bağlı Boğazkale ilçe merkezinin eski adıdır İÖ 1650'de kuruları Hitit Kralhğı'nm başkenti Hattuşaş'ın kalıntilan Boğazköy'ün yakınındadır Bu kalıntilan ilk kez 1834'te Fransız Charles Texier buldu 190712 arasında yapilan kazılarda çok sayıda Çİviyazılı tablet ortaya çıkarıldı


Alman Arkeoloji Enstitüsü'nce sürdürülen Boğazköy kazilannda ortaya çıkarilan en eski yerleşim kalıntısı İÖ 3000'in ilk yarısına tarihlenmektedir Bu dönemin izleanne kentin Büyükkale bölümünde rastlarımıştır Hititler'in kente en geç İÖ 1700'de yerleşmiş olduğu, Hammurabi döneminden kalma bir tabletten anlaşılmaktadır Bu tablette kentin adı Hattuşaş olarak geçmektedir Hititler, kendilerinden önce burada yaşayan Hattiler'in kente verdikleri Hattuş adını Hattuşaş yaparak dilleanne uydurmuşlardı


Çok geniş bir alana yayılmış olan Boğazköy kalıntilannı Büyükkale, Yukarı Kent, Aşağı Kent ve Yazılıkaya oluşturur Kentin en yüksek kesimi olan Büyükkale, Akropol niteliğindedir Surlarla çevrili bir içkale görünümündeki Büyükkale kentin yönetim merkeziydi Kral ve yakınları, aralannda büyük avlular bulunan bir ya da iki katlı bağımsız yapılardan oluşan Büyükkale'deki sarayda oturuyordu

Sarayın en önemli bölümü, kazılarda 3000'in' üzerinde çiviyazılı tabletin bulunduğu yerdir Arşiv ya da kitaplık olduğu sanılan bu yer birbirine paralel beş uzun salondan oluşan iki katlı bir yapıdır Boğazköy'de bulunan tabletler arasında dünyanın ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşmasının bir örneği de vardır Bu antlaşma Kadeş Savaşı sonrasında Hitit Kralı III Hattuşili ile Mısır Firavun'u II Ramses arasında İÖ 1280'de yapılmıştı


Büyükkale'nin kuzeybatısında Hititler'in fırtına tanrısı Teşup'a adanmış Büyük Tapınak yer alır İÖ 14 yüzyıla tarihlenen bu anıtsal tapınak 160 x 135 metre boyutlarındadır Ortada yer alan asıl tapınağın çevresinde çiviyazılı tabletlerin bulunduğu odalar, atölyeler ve büyük küplerin bulunduğu depolar yer almaktadır Bu yönüyle tapınak çeşitli işlevleri olan bir yapılar bütünüdür


Şuppiluliuma zamanında İÖ 14 yüzyıl ortalarında geniş bir alana yayilan kentin surları güçlendirildi Bazı yerleri sağlam kalmış olan surların uzunluğu 6 kilometreyi bulur Doğu ve batıdaki iki dere boyunca uzanan kent surlarının güney bölümü iki sıralıdır Dış sur iç sura göre alçaktır ve moloz taştan örülmüştür Surun iç ve dış duvarlarında dikdörtgen biçimli burçlar bulunur İç surun kalınlığı, en geniş yerinde 7 metreyi aşar Surun her iki

yüzü taşla örülmüş duvarlardan oluşur Bölme duvarlarıyla birbirine bağlanarak sağlamlaştınları bu iki duvar arasındaki boşluk taş ve toprakla doldurulmuştur "Sandık duvar" denen tarzda yapılmış olan ve üstü kerpiçle örülen iç surun yüksekliği 15 metreye ulaşmaktadır Bu surların altında, kenti dışarıya bağlayan ve bir kuşatma sırasında gizlice girip çıkmayı sağlayan 71 metre uzunluğunda bir tünel bulunmaktadır


Boğazköy'ün güney surlarında, orta bölümdeki kapıya Yerkapı denir Yerkapı, iki yanındaki büyük sfenks heykellerinden ötürü Sfenksli Kapı olarak da anılır Bu kapının doğusunda Kral Kapısı, batısında ise Aslarılı Kapı vardır Kral Kapısı'nm üstü Hitit mimarlığının özelliği olan sivri uçlu kemerle çevrilidir Aslarılı Kapı'nın üstü ise günümüze ulaşamamıştır Kapının iki yanındaki duvarlarda, büyük boyutlu Hitit heykelciliğinin değerli bir örneği olan iki asları heykeli bulunur Ağızları açık duran bu ürkütücü görünüşlü aslarılar eskiçağ inanışına göre kötü ruhları kente sokmamak için kapıya konmuşlardır


Güney surlarının içinde dört Hitit tapınak yapısı daha bulunmaktadır Ama Hititler'in Hattuşaş'taki en ilginç tapınağı, günümüzde Yazıhkaya diye bilinen açık hava tapmağıdır Yazıhkaya Hattuşaş'ın 2 km kuzeydoğusunda yer alır Bütün Hitit tanrilannı gösteren kabartmalann olduğu kayalık bir alanda bulunan Yazıhkaya'yı bütün ayrıntilanyla görebilmek için en iyi zaman öğle saatleridir


Yazılıkaya'daki 63 Hitit tann ve tanrıçasının kabartmalannın bulunduğu ve kayalardan oluşan doğal duvarlarla çevrili Büyük Galeri denen bölümü III Hattuşili döneminde, İÖ 12751250 yılları arasında yapılmıştır Büyük Galeri'nin batı duvarında tann, doğu duvarında tanrıça, Küçük Galeri'de kral kabartmalan vardır Yazıhkaya açık hava tapmağının önü çeşitli dönemlerde yapilan anıtsal giriş yapılarıyla kapatılmıştır


Hattuşaş'taki tablet, çanak çömlek, küçük heykel buluntuları Ankara'daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi ile İstanbul, Çorum ve Boğazköy müzelerinde sergilenmektedir 1986'da bulunan tunç bir tablet bugün için dünyadaki ilk madeni tablet olma özelliğindedir Boğazköy ve Alacahöyük'ü kapsayan alan 1917'de milli park ilan edilmiştir (bak Alacahöyük)
Hattuşaş'taki kalıntılar bize Hitit uygarlığının günümüzden yaklaşık 3500 yıl önce ulaştığı düzeyi göstermektedir (Ayrıca bakHİTİTLER)