Alaska

Alaska

ABD'nin yüzölçümü en büyük, nüfusu en az olan eyaletidir Gerçekten de Türkiye'nin neredeyse iki katı büyüklüğündeki bu eyalette ancak Kütahya ilimizdeki kadar insan yaşar Alaska sözcüğü, bu eyaletin yerli halklarından olan Aleutlar'ın dilinde "büyük
ülke" anlamına gelir

Bu adı hak edecek kadar geniş bir alana yayılmış olan Alaska yüzey biçimleri açısından da büyük bir çeşitlilik gösterir Kuzey Amerika'nın en yüksek dağlarını ve çok geniş düzlükleri içeren, kutup bölgesi çöllerinin yanı sıra geniş buzul alanlarıyla kaplı olan bu topraklarda 3 milyondan çok göl ve 12 ırmak sistemi bulunur Doğa güzellikleri ve yabani hayvan türleri açısından benzersizdir ABD'nin en batı ve en kuzey eyaleti olan Alaska'nın üçte biri Kuzey Kutup Dairesi içinde kalır Bu nedenle yaz aylarında gece yansı güneşini gören Alaskalılar, sonbaharın bitiminden ilkbahara kadar da gece gündüz süren uzun bir karanlığa gömülürler

Doğal Yapı

Alaska, Kanada'nın batısından Bering ve Kuzey Buz denizlerine doğru uzanan büyük bir yarımadayı kaplar Yarımadanın güneybatısındaki Aleut Adaları ile güneydoğuda İngiliz Kolumbiyası'na kadar uzanan 800 kilometrelik kıyı şeridi de bu eyaletin sınırları içindedir
Alaska'nın doğal yapısı kuzeyden güneye doğru dört bölgeye ayrılır: Kutup bölgesi (arktik) düzlükleri, Brooks Dağlan, iç yaylalar ve Alaska Dağları Brooks Dağları, Kuzey

ALASKA'YA İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 1530693 km2
NÜFUS: 521000 (1985)
DAĞLAR: Alaska Dağlan; Aleut Dağları; Brooks Dağları; Kıyı Dağları; St Elias ve VVrangell Dağları En yüksek doruklar: McKinley (6194 metre); St Elias (5489 metre); Foraker (5300 metre); Bona (5000 metre); Blackburn (4996 metre)
BAŞLICA KENTLER: Anchorage (174431); Fairbanks (22645); Juneau (başkent, 19528)

Amerika'nın en önemli sıradağlarından biri olan Kayalık Dağlar'm Alaska'daki uzantısıdır Doğu'dan batıya yaklaşık 950 km boyunca uzanan bu dağlar üzerindeki bazı dorukların yüksekliği 2400 metreyi aşar Eyalet topraklarının altıda birini kaplayan kutup bölgesi düzlükleri ile Brooks Dağlan Kuzey Kutup dairesi içinde kaldığından eyaletin en soğuk bölgeleridir Bu bölgedeki sıcaklık ortalaması yılın on ayında donma noktasının altına düşer

Doğudan batıya doğru uzanan iç yaylalar eyaletin en geniş bölümünü oluşturur Tam ortasında Yukon Irmağı havzasının yer aldığı bu bölgede milyonlarca hektarlık orman alanı vardır Kara ikliminin egemen olduğu bu iç yaylalarda yazlar çok sıcak geçerken, kışın sıcaklığın — 59°C'ye kadar düştüğü olur Nüfus açısından Alaska'nın ikinci büyük kenti olan Fairbanks bu bölgededir

Alaska Dağlan, Büyük Okyanus kıyılarına paralel olarak uzanan Kıyı Dağlan ile Kayalık Dağlar'm kuzeybatı uzantısıdır Bu ikinci dağlık bölge eyaletin güney kıyıları boyunca uzanır ve batıda Aleut Adaları'nı, doğuda başkent Juneau'nun bulunduğu kıyı şeridini kapsar Deprem olasılığının çok yüksek olduğu bu bölgede iki düzineden fazla volkanik dağ vardır İklimi serin ve yağışlıdır Oysa aynı bölgenin Asya kıtasından gelen rüzgârlara ve Japon akıntısına açık olan Alaska Körfezi kıyılarında ılıman iklim yaşanır Eyaletin en kalabalık kenti olan Anchorage da bu yörede kurulmuştur

Nüfus

Alaska'da nüfusun dağılımı çok eşitsizdir Eyalet nüfusunun hemen hemen yansı Anchorage ve Fairbanks gibi iki büyük kentin çevresinde toplanmıştır Bu bölgenin yerli
halkı olan Eskimolar, Alaska Yerlileri ve Aleutlar bugünkü nüfusun ancak yüzde 16'smı oluşturur Eskimolar Bering ve Kuzey Buz Denizi kıyılan ile Yukon Irmağı deltasında, Alaska Yerlileri Aleut Adaları ile İngiliz Kolumbiyası arasındaki bölgede, Alaska'ya adını veren Aleutlar ise Aleut Adalan'nda, Alaska Yarımadası'nda ve Kodiak Adası'nda yaşarlar Aleutlar ile Eskimolar yakın akrabadır, ama dilleri ayndır

Doğal Zenginlikler ve Ekonomi

Büyük bölümüne insan eli değmemiş olan Alaska, dünyada yabani yaşamın bozulmadan kaldığı ender yerlerden biridir Kara ve deniz hayvanlannın büyük bir çeşitlilik göstermesi de buna bağlanır Bu geniş kuzey ülkesinde kutup ayısı, boz ayı, etçil kara memelilerinin en irisi olan Kodiak ayısı, rengeyiği ve bizon gibi büyük yabani hayvanlann yanı sıra fok, susamuru, mink, kunduz, sansar, vaşak ve misk gibi değerli kürk hayvanları da yaşar


Alaska'da geniş altın, nikel, kalay, kurşun, çinko, bakır ve molibden yatakları bulunur Ama ulaşım olanaklarının yetersizliği ve eyaletin büyük bölümündeki elverişsiz hava koşullan nedeniyle, petrol dışındaki yeraltı zenginlikleri tam anlamıyla değerlendirilememektedir 1957'de ilk petrol yatağının bulunmasından sonra aralıksız çıkarılan ve gemilerle ABD'nin öbür eyaletlerine taşınan petrol Alaska'nın önemli bir gelir kaynağıdır Petrolden elde edilen kazanç nedeniyle gelir vergisi kaldınlmış ve herkese yıllık kâr payı ödenmeye başlanmıştır


Petrolün yanı sıra doğal gaz, mink ve tilki gibi kürk hayvanları üretimi, başta sombalığı olmak üzere ringa, yengeç, karides ve istiridye gibi su ürünleri ticareti ile ormancılık Alaska'nın ekonomisinde önemli yer tutar Eyalet topraklannm yüzde 32'sini kaplayan ormanlardan her yıl milyonlarca metre küp kereste ve önemli miktarda kâğıt hamuru elde edilir Bununla birlikte, tıpkı madenler gibi ormanlar da ulaşım güçlükleri nedeniyle yeterince değerlendirilememektedir


Alaska'nın çok büyük bir alana yayılmış olması ve elverişsiz iklim koşullan karayolu taşımacılığının gelişmesini engelleyen başlıca etkenlerdir Bu yüzden, bir tanm ülkesi olmadığı için gıda gereksiniminin yüzde 90'ını öbür eyaletlerden karşılayan Alaska'da ulaşımın bütün ağırlığı uçak taşımacılığına dayanır

Tarih

Rus Çan Büyük Petro adına kuzeyde bir keşif gezisine çıkan Danimarkalı kâşif Vitus Bering 1741'de Alaska'yı keşfettiğinde, bu topraklarda yalnızca Alaska Yerlileri, Eskimolar ve Aleutlar yaşıyordu Alaska Yerlileri'nin, bugün Bering Boğazı olarak bilinen geçidi aşarak günümüzden 2040 bin yıl önce bu kuzey ülkesine yerleşmiş göçmenlerin soyundan geldiği sanılmaktadır Eskimolar ile Aleutlar ise büyük olasılıkla 38 bin yıl önce Alaska'ya ulaşan Kuzey Kutbu halklarının torunlarıdır Alaska'nın keşfinden 40 yıl kadar sonra, bölgedeki kürk hayvanlarının çekiciliğine kapılan Rus kürk tüccarları 1784'te bu topraklarda ilk yerleşmeleri kurdular 1867'de ABD Alaska'yı Rusya'dan satın aldı ve o tarihten 92 yıl sonra, 1959'da ABD Senatosu Alaska' nın 49 eyalet olmasını onayladı


1964 Mart'ında Anchorage ve çevresini yerle bir eden deprem Alaska tarihinin en önemli olaylarından biridir Ekim 1988'de üç balinanın buzlar arasına sıkışmasıyla Alaska bir kez daha dünya kamuoyunun dikkatini çekti Sonuçta balinalardan biri öldü ama, ABD, SSCB ve Eskimolar'm günlerce süren ortak çabalarıyla iki balina sağ salim denize açılabildi