Alabalık

Alabalık





Sombalığıyla yakın akraba olan alabalık (Salmo trutta) eti çok beğenilen, bu yüzden de en çok avlanan tatlı su balıklarından biridir Alabalık ile sombalığı arasındaki başlıca fark, alabalığın üstçenesindeki sapan kemiğinin gözün arkasına kadar uzanması ve kuyruk yüzgecinin sombalığınınki gibi derin bir oyukla yarılmamış olmasıdır {Ayrıca bak SOMBALIĞi)


Alabalığın, biri göç eden, öbürü etmeyen başlıca iki çeşidi vardır Göçmen alabalık büyümesini akarsularda tamamladıktan sonra denize doğru göç eder ve yumurta dökmek için yeniden akarsulara döner Üreme dönemleri dışında denizde yaşadıkları için bu alabalıklara deniz alası denir Göç etmeyen alabalıklar ise bütün yaşamlarını akarsu ve göllerde geçirir Yaşadıkları ortama göre bunlara da dere alası, göl alası, hatta dağlık bölgelerdeki akarsularda yaşıyorlarsa dağ alası gibi ayrı ayrı adlar verilir
Alabalığın anayurdu Avrupa ve Batı Asya'dır Türkiye'de de özellikle Abant Gölü'nde, Uludağ'daki derelerde, Sapanca Gölü'nde ve Ege Bölgesi'ndeki akarsularda, Araş Irmağı'nda, Çıldır Gölü'nde ve Karadeniz'e dökülen akarsularda bu balığın dört alttürü yaşar Soylarının tükenmesini önlemek için üreme mevsiminde avlanma yasağı konduğu


gibi, Ege ve Akdeniz kıyılarındaki dere yataklarında, ayrıca bazı göl ve göletlerde tarla balıkçılığı yöntemiyle de özel olarak alabalık üretilir Alabalık çok çevik ve hareketli bir balık olduğundan yalnız eti için değil spor amacıyla da çok avlanır Kamışla yapılan alabalık avı güç, ama sevilen bir spor etkinliği olarak bütün dünyada yaygınlaşmıştır
Üreme mevsimi gelince, dişi alabalık kuyruğuyla kumları oyarak akarsuyun dibinde küçük bir çukur kazar ve yumurtalarını bu çukura bırakır Erkek balık da sütsü bir sıvı içindeki spermalarını aynı çukura boşaltarak yumurtaları döller İster göç etsin, ister


etmesin bütün alabalıkların üreme yöntemi aynıdır; deniz alası bile yumurta dökeceği zaman akarsu ağızlarına girer Burada yumurtadan çıkan yavru deniz alaları, iki yıl ya da daha uzun bir süre akarsuda yaşayarak denize açılabilecek kadar büyümeyi bekler Bu süre içinde rengi ve görünümü aynı yaştaki sombalıklarına çok benzer Daha sonra dişiler gümüşsü, erkekler kızılımsı bir renk alır ve akarsuyun ağzından denize doğru açılır; ama hiçbir zaman sombalığı kadar uzağa gitmez Yaklaşık altı ay sonra bir bölümü yeniden akarsulara döner ve orada birkaç hafta kalır Bu süre içinde dişilerin


yarısından azı yumurta bırakır, sonra hep birlikte yeniden denize açılırlar İlk yolculukta yumurtlamamış olanlar bir süre sonra gene akarsu ağızlarına girerek yumurta döker Geri kalanlar ise bir ya da birkaç yıl denizde yaşadıktan sonra akarsulara girer ve ilk yavrularını verir Deniz alası, sombalığından farklı olarak, bütün yaşamı boyunca iki ya da üç kez yumurta döker ve akarsularda geçirdiği bu üreme mevsiminde normal beslenmesini sürdürür Oldukça iri olan deniz alalarının 10 kg ağırlığındaki örneklerine rastlanmıştır


Dere ve göl alalarının yavruları iki, üç yıllık oluncaya kadar deniz alasının yavrularına ayırt edilemeyecek kadar benzer Ama erişkin duruma geldiğinde, genellikle kahverengi ya da yeşil renkte olan gövdesi çok sayıda koyu renk benekle donanır Oysa deniz alasının erişkinleri hem daha açık renkte, hem de çok az beneklidir Bununla birlikte, dere ve göl alaları için ortak bir renk ve boyuttan söz etmek çok güçtür

Değişik ortamlarda yaşayan bu alabalıkların renkleri ve boyutları birbirinden çok farklıdır; hatta aynı akarsuyun aşağı çığırında yaşayan bir dere alası ile yukarı çığırında yaşayan birbirine hiç benzemeyebilir Bazı dağlardaki akarsularda çok fazla alabalık yaşar, ama bu sularda yeterince besin bulunmadığı için dağ alalarının uzunluğu genellikle 25 santimetreyi aşmaz Bol besin bulunan akarsularda ise alabalıkların ağırlığı 3,5 kilograma ulaşır; hatta bazı yörelerde 8 kilogramı bulan alabalıklara rastlanmıştır


Alabalığın bir başka türü de Kuzey Amerika ile Meksika'nın batı kıyılarından denize dökülen akarsularda yaşar Çok güzel renklerle bezenmiş olduğu için gökkuşağı alabalık (Salmo gairdneri) denen bu türün de, tıpkı alabalık gibi üreme mevsimi dışında denize açılan ve yumurta dökmek için akarsulara dönen göçmen bir çeşidi vardır Buna da çelikbaş denir


Sombalıkları ve alabalıklarla aynı familyadan (Salmonidae) olan ve kuzey yarıküredeki göllerde yaşayıp üremek için akarsulara giren bazı balıklara da yanlışlıkla alabalık denmiştir Oysa bu balıklar, üreme davranışları ve biçimsel özellikleriyle alabalıklara çok benzedikleri halde gerçek alabalıklar gibi Salmo değil Salvelinus cinsindendir

ALABALIK

Tatlı-su balıklarının en lezzetlisidir Soğuk, duru sularda yaşar, üzeri yaldızlı gibidir-, renk renk noktalarla süslüdür Eti çok kez beyazdır; bazı cinslerinin eti ise kırmızıdır İçinde yaşadığı su nekadar soğuk ve duru olursa, alabalığın rengi ile tadı da o kadar güzel olur Boyu 20-35 sm, ağırlığı ise 250-500 gram arasında değişir Ender olarak iki kilo kadar gelenleri de vardır Sırtı yeşil, karnı sarı, ya da gümüş rengindedir Alabalık som ailesinden bir balıktır Ekim-şubat ayları arasında, dere ağızlarındaki sığ kumluklara yumurtalarını bırakır Çok obur bir balıktır Çok kez kurt, solucan, ya da ufak balıkları yiyerek geçinir Hattâ, suya yakın uçuşan sinekleri de zıplayarak yakaladığı olur Başka cins balıkların yumurtalarını, yavrularını, kendi cinsinin küçüklerini bile yer Derisi yılanbalığının derisi kadar sert ve katıdır Yalnız, yüksek dağlardaki göllerde, özellikle krater göllerinde yaşayan türlerinden bazılarının derileri oldukça ince, yumuşaktır

Yurdumuzda Bulunan Alabalıklar

Altı cins alabalık vardır Bunların ilk dört cinsi, yurdumuzda da bulunur

1— Asıl Alabalık: Başı, gözleri büyükçe, bumu oldukça geniştirAğzında birkaç sivri dişi vardır Kuyruk kanadı az çatallıdır; üzeri pullarla kaplıdır, öbür alabalıklara oranla, boyu daha kısa, vücudu daha basıktır

2— Göl Alası: İri, silindir biçiminde, uzunca bir vücudu vardır üSt çenesi alt çenesine
Birçok türleri olan alabalığın “asıl alabalık” denilen cinsi
oranla kısadır Eti öbür alabahklarınkinden farklıdır Rengi de turuncuya çalar Abant’ ta, daha başka göllerimizde bulunur

3— Deniz Alası: Som balığına çok benzediği için, Avrupa’nın kimi yerlerinde adına Gümüşlü Som da denir Başı ile solungaçları küçük, pulları incedir Çok kez kırmızı renktedir Karadeniz kıyılarında varsa da, sayıları pek azdır

4— Dağ Alası: Ormanlık yüksek dağlardan akan soğuk, duru sularda yaşar Yurdumuzda Uludağ’daki Nilüfer Irmağı’nda bulunur
Avrupa’da, Amerika’da yaşayan öbür iki çeşit alabalık ise şunlardır:Gökkuşağı Alası ile Çeşme Alası