Hall Olayı

**Şengül Şirin** · 06-19-2009

HALL OLAYI

1879 yılında amerikan fizikçisi Hall, akım taşıyan bir metal levhaya akım yönüne dik doğrultuda bir manyetik alan uygulandığında levhanın diğer iki kenarı arasında bir potansiyel farkı meydana geldiğini gözledibu olaya Hall Olayı veya Hall Etkisi denmiştir (MEB;1988:160)

Yük taşıyıcılarının işaretlerini açıkça gösteren oldukça az sayıda elektriksel olay vardır Deneylerin çoğu, bir yönde akan pozitif yüklere veya ters yönde akan negatif yüklerle aynı ölçüde açıklanabilir Şekil 27 de bir üreteç, metalden oluşan ince, tekdüze iletken şeridin uçlarına bağlanmıştır m ve n noktaları aynı potansiyeldedir

Ancak, b de olduğu gibi şeridin geniş yüzeyine dik olarak bir manyetik alan uygulandığında, m ve n noktaları arasında bir potansiyel farkı oluşur Bu potansiyel farkının oluşması şöyle açıklanabilir Şeritten geçen yüklerin pozitif olduklarını varsayalım Sağ-el kuralı sola doğru hareket eden pozitif yükler üzerine etkiyen kuvvetin aşağı doğru olduğunu gösterecektir

Fakat, burada negatif yükler göz önüne alındığından, bu negatif yüklere m ye yönelen bir kuvvet uygulanacaktır Bundan dolayı, m noktası negatif olarak yüklenmiş hale gelir O halde yük taşıyıcılarının işaretini tespit edebilmek için kesin bir ölçüte sahibiz Bu olayı, 1879 yılında Edwin Hall keşfetmiş ve buna Hall Olayı denilmiştir Bu keşif sayesinde, günümüzdeki bilim adamları, katı-hal elektroniğinde kullanabilecekleri, yeni geliştirilmiş elektronik malzemelerin yük taşıyıcılarının işaretlerini söyleyebilmektedir Hal Olayı, bir iletkendeki yük taşıyıcılarının ortalama hızlarını hesaplayabilmek için de kullanılabilir Uygulanan gerilime karşı kazanılan bu ortalama hıza, yükün sürüklenme hızı denir

Bu hızı hesaplamak için, yük taşıyıcıları (+ veya -) m tarafında toplanırken karşı kenarda da n, yük noksanı oluşur ve bundan dolayı m ve n kenarları arasında bir elektrik alanı ve dolayısıyla gerilim yaratılır Bu çapraz gerilime Hall Gerilimi VH denir

Değeri, yük taşıyıcılarına etkiyen elektrik ve manyetik kuvvetler arasında ulaşılan dengeyle bulunur Bu denge, şeklinde yazılırsa elde edilir Budara v yüklerin sürüklenme hızı, d şeridin genişliğidir B, d ve VH ölçülerek v hesaplanabilir (Bueche,Jerde;2000:587)

06-19-2009	#1
Şengül Şirin	Hall Olayı HALL OLAYI 1879 yılında amerikan fizikçisi Hall, akım taşıyan bir metal levhaya akım yönüne dik doğrultuda bir manyetik alan uygulandığında levhanın diğer iki kenarı arasında bir potansiyel farkı meydana geldiğini gözledibu olaya Hall Olayı veya Hall Etkisi denmiştir (MEB;1988:160) Yük taşıyıcılarının işaretlerini açıkça gösteren oldukça az sayıda elektriksel olay vardır Deneylerin çoğu, bir yönde akan pozitif yüklere veya ters yönde akan negatif yüklerle aynı ölçüde açıklanabilir Şekil 27 de bir üreteç, metalden oluşan ince, tekdüze iletken şeridin uçlarına bağlanmıştır m ve n noktaları aynı potansiyeldedir Ancak, b de olduğu gibi şeridin geniş yüzeyine dik olarak bir manyetik alan uygulandığında, m ve n noktaları arasında bir potansiyel farkı oluşur Bu potansiyel farkının oluşması şöyle açıklanabilir Şeritten geçen yüklerin pozitif olduklarını varsayalım Sağ-el kuralı sola doğru hareket eden pozitif yükler üzerine etkiyen kuvvetin aşağı doğru olduğunu gösterecektir Fakat, burada negatif yükler göz önüne alındığından, bu negatif yüklere m ye yönelen bir kuvvet uygulanacaktır Bundan dolayı, m noktası negatif olarak yüklenmiş hale gelir O halde yük taşıyıcılarının işaretini tespit edebilmek için kesin bir ölçüte sahibiz Bu olayı, 1879 yılında Edwin Hall keşfetmiş ve buna Hall Olayı denilmiştir Bu keşif sayesinde, günümüzdeki bilim adamları, katı-hal elektroniğinde kullanabilecekleri, yeni geliştirilmiş elektronik malzemelerin yük taşıyıcılarının işaretlerini söyleyebilmektedir Hal Olayı, bir iletkendeki yük taşıyıcılarının ortalama hızlarını hesaplayabilmek için de kullanılabilir Uygulanan gerilime karşı kazanılan bu ortalama hıza, yükün sürüklenme hızı denir Bu hızı hesaplamak için, yük taşıyıcıları (+ veya -) m tarafında toplanırken karşı kenarda da n, yük noksanı oluşur ve bundan dolayı m ve n kenarları arasında bir elektrik alanı ve dolayısıyla gerilim yaratılır Bu çapraz gerilime Hall Gerilimi VH denir Değeri, yük taşıyıcılarına etkiyen elektrik ve manyetik kuvvetler arasında ulaşılan dengeyle bulunur Bu denge, şeklinde yazılırsa elde edilir Budara v yüklerin sürüklenme hızı, d şeridin genişliğidir B, d ve VH ölçülerek v hesaplanabilir (Bueche,Jerde;2000:587) __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır