Sevk İrsaliyesi

Fatura bulunsun veya bulunmasın mal harekatının mutlaka sevk irsaliyesine bağlanması mecburiyeti getirilmiştir
Satılan malın teslim tarihinden sonra veya teslimi anında düzenlenmiş olsa dahi faturada malın teslim tarihi ve irsaliye numarası yer alacak ve ayrıca sevk irsaliyesi de düzenlenecektir
Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve taşıtta bulundurulması şarttır
Malın bir mükellefin birden çok iş yerleri ve şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de malı gönderen tarafından sevk irsaliyesine bağlanması gereklidir
Sevk irsaliyelerinde, fiyat ve bedel hariç olmak üzere faturadaki bilgiler bulunur İrsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtilir
Ancak nihai tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara aldıkları malları kendilerinin taşıması veya taşıttırması halinde bu mallara ait fatura veya perakende satış fişinin bulunması şartıyla sevk irsaliyesi aranmayacaktır
Aynı müessesenin muhtelif şube veya kısımlarından her biriayrı ayrı irsaliye kullandığı takdirde bu irsaliyelere şube veya kısımlarına göre şube veya kısmın, isimlerinin yazılması veya özel işaretlerle seri tefriki yapılması zorunludur
İrsaliyelerin tükenmez kalemle, daktilo ile veya bilgisayarla doldurularak en az bir asıl iki örnek olarak düzenlenecek ve örneklere kaçıncı örnek olduğunun matbu olarak işaret edilmesi gerekir İşaretleme 1,2,3, gibi rakam verilerek veya A,B,C, gibi harflendirilerek yapılabilir
Bu uygulama 01011991 den itibaren başlamıştır
En az üç nüsha olarak düzenlenecek sevk irsaliyesinin iki nüshası mutlaka emtiayı taşıyan taşıtta bulundurulacaktır Yoklama ve denetimlerde iki nüshası da ibraz edilecek, yoklama veya denetim elemanı bir nüshasına adını, soyadını ve unvanını yazarak mühürledikten sonra ilgiliye verecek, diğeri ise Maliye bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü vergi istihbarat şubesinde defterdarlıkça gönderilecektir
En az üç nüsha olarak düzenlenmeyen sevk irsaliyesi hiç düzenlenmemiş sayılacaktır
İrsaliyelerde gönderilen malın nevi ve miktarı ile satıcının veya malı sevk edenin; adı, soyadı, varsa ticaret unvanı, adresi bağlı bulunduğu vergi dairesi ve hesap numarasının (mükellefin diğer işyerine veya satılmak üzere bir alıcıya gönderildiği hallerde malın kime ve nereye gönderildiğinin) bulunması ve bunların satıcı tarafından imzalanması icap etmektedir
Öte yandan, alım-satımın çeşitli şekillerine göre irsaliye ile ilgili olarak yapılacak işlemler aşağıda ayrı ayrı açıklanmıştır:

a)Alıcıların kimler olacağı ve ne miktarda mal alacakları belli olmayan ve alıcılara
iş yerlerinde teslim edilmek üzere, satıcı tarafından kendi nakil vasıtası ile mal gönderilmesi halinde; nakil vasıtasına yüklenen tüm mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve düzenlenen sevk irsaliyesinin müşterinin adı ve adresi bölümüne muhtelif müşteriler ibaresi ile nakil vasıtasının plaka numarası ve sürücünün veya araçta bulunan yetkili kimsenin adının yazılması mümkündür Bu tür sevk irsaliyesi ile alıcılara gönderilen ve alıcının talep ettiği miktarda teslim edilen malların faturaları malın teslimi anında düzenlenecek ve bu faturalara sevk irsaliyesinin numarası kayıt edilecektir Ayrıca, her satış için sevk irsaliyesi düzenlenmeyecek, ancak, faturaya işyerinde teslim edildiğine ilişkin şerh verilecektir
Bu şekilde düzenlenmiş sevk irsaliyesi ile sevk edilen mallar için on günlük süre beklenilmeksizin faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi zorunludur Perakende satışlarda ise perakende satış fişinin malın teslimi anında düzenlenmesi esastır
Bir işyeri ve deposu bulunmadan pazar takibi veya köy-köy kendi namına taşıtıyla emtia satan kimselerin yukarıda belirtildiği şekilde sevk irsaliyesi düzenlemeleri ve taşıtlarında bulundurmaları, malın teslimi anında ise fatura veya perakende satış fişi düzenlemeleri gerekmektedir
Diğer taraftan, faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi şartıyla önceden tek bir sevk irsaliyesi düzenlenebilmesi imkanı tanınan mükelleflerin, faturayı anında düzenlemeyip daha sonra on günlük süre içinde düzenlemek istemeleri halinde, belirtilen kolaylıktan yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır Bu takdirde genel esaslara göre malın sevki anında her alıcı için ayrı birer sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir

b)Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek
amacıyla satın aldıkları (Kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, yemek, ekmek gibi) ufak hacimli ve değeri 560 YTL yi aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları halinde bu mallara ait faturanın taşıma esnasında taşıtta bulundurulması ve faturanın üzerine “Bu mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmemiştir” şerhinin verilmesi şartıyla ayrıca sevk irsaliyesi aranmayacaktır

c)Satılan mallara ilişkin faturaların malın tesliminden önce düzenlendiği ve malın
daha sonra sevk edildiği durumlarda, faturayı düzenleyenler faturada malın daha sonra sevk edileceğini belirteceklerdir Faturada bulunması gereken malın teslim tarihi ve irsaliye numarası ise malın tesliminden sonra alıcı ve satıcı kendilerinde kalan sevk irsaliyesinden faydalanarak faturaya şerh verecekler, fatura ve sevk irsaliyesi arasındaki uyumu sağlayacaklardır

d)Bazı mükelleflerin başka mükelleflere teslim edilmek üzere üçüncü şahıslara
talimat verecek mal sevk ettirmesi durumunda sevk irsaliyesi aşağıdaki örnekte açıklandığı şekilde düzenlenecektir

Örnek: Toptancı (a) müşterisi olan perakendeci (c) ye teslim edilmek üzere imalatçı (b) ye talimat vererek kendi adına mal sevkıyatı yapılmasını istemektedir Bu örnekte (c) ye karşı ases satıcı (a) dır(b) ise (a) ya karşı satıcı durumundadır Ancak, malı (a) yerine (c) ye teslim etmektedir
Buna göre malın alçıcı (c) ye teslim edilmek üzere (b) tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı durumda (b), bir nüshası kendinde kalacak ve diğer nüshası (c) ye gönderilecek şekilde sevk irsaliyesi düzenleyecek ayrıca kendinde kalan nüshasının bir fotokopisini de (a) ya gönderecektir Sevk irsaliyesinin müşteriler bölümüne ise “(a) adını (c) ye teslim edilmek üzere” ibaresini yazacaktır
Daha sonra, (b) tarafından (a) ya ve (a) tarafından da (c) ye düzenlenecek satış faturalarına, (b) tarafından düzenlenmiş sevk irsaliyesinin tarih ve numarası yazılmak suretiyle, malın alım-satımına ilişkin belgeler düzenlenmiş olacaktır

e)Mükelleflerin, yarı mamul veya mamul mallarını, bazı işlemler yapılmak üzere,
diğer mükelleflere göndermeleri ve bu mükelleflerden malları geri getirmeleri durumunda götürülen ve geri getirilen mallar için gidiş ve geliş taşımaları sırasında ayrı ayrı sevk irsaliyesi düzenlemeleri zorunludur
Malların göturülmesinde düzenlenecek sevk irsaliyelerinin müşteriler bölümüne işlemi yapacak kimsenin adı ve soyadı, varsa ticaret ünvanı, vergi dairesi ve hesap numarası ile, yapılacak işin türü (örneğin; “boyatılmak, tamir ettirilmek, parça değiştirmek üzere” şeklinde bir ibare) yazılacak, işlem gördükten sonra malın tekrar taşınmasında düzenlenecek sevk irsaliyelerinin müşteriler bölümüne ise, işlem türü ile işlemi yapana ilişkin bilgiler yazılacaktır
Söz konusu malların işlemi yapacak mükellefler tarafındın taşınması veya taşıttırılması halinde sevk irsaliyesinin, yukarıda belirtilen esaslara göre bu kimseler tarafından düzenleneceği tabiidir

f)Numune üzerine veya tecrübe ve muayene şartıyla satım yapılmak üzere mal
sevkıyatı yapılması halinde sevk edilen mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur Bu tür sevkıyatlarda, malı satıcı taşıyor veya alıcı tarafından düzenlenecektir Kabule bağlı olan ve bunun için yazılı bir sözleşme bulunan bu tür satışlarda, fatura düzenlenmesindeki on günlük sürenin kabul tarihinden itibaren başlayacağı tabiidir

g)Fatura, sevk irsaliyesi, perakende satış vesikaları (perakende satış fişi, ödeme
kaydedici cihaz satış fişi, giriş ve yolcu taşıma bileti), gider pusulası, müstahsil makbuzu ile serbest meslek makbuzunu yalnız birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler ve serbest meslek erbabının düzenlemesi mecburi olup bunları dışında kalan ve kazançları götürü usulde tespit olunan tüccarlar ile götürü usulde vergilendirilen serbest meslek erbabı ve vergiden muaf esnaf arasındaki mal hareketi sevk irsaliyesi yönünden aşağıdaki esaslara göre belgelendirilecektir
Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden, götürü usulde vergilendirilen mükellefler ve vergiden muaf esnaf tarafından satın alınan malın alıcı tarafından taşınmasında sevk irsaliyesi aranmayacak, ancak fatura malın satıldığı anda satıcı tarafından düzenlenecektir Satıcı tarafından satış anında düzenlenecek faturaya alıcı tarafından taşındığı şerhi konulacak ve taşımalar sırasında yetkililerce istenildiğinde ibraz edilecektir
Götürü usulde vergilendirilen mükellef veya vergiden muaf esnaftan, gerçek usulde vergilendirilen mükellefler tarafından satın alınan malın alıcı tarafından taşınmasında ise sevk irsaliyesi alıcı tarafından düzenlenecektir
Diğer taraftan, hamule senedi ve konşimentoların, taşıma ücretini ve taşıma irsaliyesinde bulunması gereken diğer bilgileri ihtiva etmesi halinde bunları taşıma irsaliyesi olarak da kabulü maliye bakanlığınca uygun görülmüştür

Bir mükelllefe ait,merkez,şube,ambar gibi birden fazla işyerinin bulunması ve bu yerlerden diğerlerine mal naklinde sevk irsaliyesi düzenlemek gerekmektedirBu taşımalarda müşteri adı yerine " Dahili Sevkiyat " tabiri kullanılmalı ve malın nereden nereye götürüldüğü belirtirlemelidir


SMMM Şengül Velioğlu