Çan Kay Şek

Çan Kay Şek





Çan Kay Şek


Çan Kayşek (İngilizcedeki kullanımı: Chiang Kai-shek, Çince: 蔣介石 / 蒋介石 Pinyin: Jiǎng Jièshí; Wade-Giles: Chiang Chieh-Shih, d Ekim 31 1887 – ö Nisan 5 1975), Çin Cumhuriyeti'nin asker ve siyasetçidir Aslı adı 蔣中正 / 蒋中正 Çan Çongçeng (Jiǎng Zhōngzhèng); soy kütüğünde 蔣周泰 Jiǎng Zhōutài), çocukluk adı: 蔣瑞元 (Jiǎng Ruìyuán), okul adı: 蔣志清 (Jiǎng Zhìqīng), Japonya'da kaldığı dönemde kullandığı Japonca soyadı: 中村 Nakamura'dır


Çin'de Sun Yat-sen'in 1925 yılındaki ölümünden sonra Kuomintang'ın (Çin Milliyetçi Partisi: ÇMP) başına geçen askerî ve siyasi bir liderdir Kuzey Seferi'nde kumandan olarak Çin'i mahalli diktatörlere karşı birleştirerek 1928 yılında Çin Cumhuriyeti'nin lideri olmuştur Çan, Çin-Japon Savaşı'nda Çin içerisindeki önemi zayıflamış uluslararası şöhreti ise artmıştır Çin İç Savaşı'nda (1927–1949), Çan Çin komünistlerini kökünden yok etmek istese de bunda başarısız olup hükümetini Tayvan'a taşımak zorunda kalmıştır Burada hayatını Çin Cumhuriyeti'nin Başkanı ve ÇMP'nin genel direktörü olarak sürdürmüştür


Çocukluk Yılları


Kuzey Seferi döneminde (8 Temmuz 1926)



Japonya'dayken kendisini desteklemiş Mitsuru Tōyama ve Tsuyoshi Inukai'yi tekrar ziyaret ettiğinde (1929)



Şi'an olayında kendisini yakarayan Çang Hsueh Liang (sağ) ile, (Aralık 1936)



Wuhan Devlet Üniversitesinde teftiş ederken (Aralık 1937)



Çan, eşi Song Meiling ve tuğgeneral Josepf Warren Stilwell (Maymyo, Burma, 19 Nisan 1942)



Başkumandan Çan Kay Şek, Franklin D Roosevelt, ve Winston Churchill ile 1943'te Kahire Konferansı'nda iken



Çan, eşi Song Meiling ile Tayvan ziyaretinde (21 Ekim 1946)



Çan ve eşi Song Meiling (1955)



Çan'ın Jingmen müstahkem bölgesi ziyareti (1956, II Tayvan Boğazı Krizinden önce)


Çan, Çin'de Xikou adlı bir kasabada doğdu, ama gerçek memleketi olan Heqiao adlı kasaba Çin için önemli bir yerdir[kaynak belirtilmeli]

Öğrenim

1905'de Ningbo (寧波)'daki Çiançin okulu (箭金學堂; Jiànjīn Xuétáng) ve 1906'da Şiançeng (県城)'deki Lonçin okulu (龍津學堂; lóngjīn xuétáng)'da okuduktan sonra Tokyo'ya giderek Seika Gakkō (精華学校)'ya girmeye çalıştıysa kışın Çin'e geri dönmüştür 1907'de Baoding'deki Kara Kuvvetleri Subay Okulu (保定陸軍軍官學校; Bǎodìng lùjūn jūnguān xuéjiào)'na girerek Japonya'da okuyacak öğrenci seçilmiş ve 1908'de Japonya Harp Okulunun hazırlık okulu olan Tokyo Shinbu Kakkō (東京振武学校)'ya kaydedilmiştir Aynı yıl Chen Qimei (陳其美) bastasıyla Tongmenghui (中國同盟會)'ne üye olmuştur 1910'da karargâhı Takada (高田)'da bulunan Japon İmparatorluğu Kara Kuvvetleri 13 Tümen 19 Topçu Alayı (陸軍第十三師團野砲兵第十九聯隊)'na subay adayı olarak atanmıştır






Çan'ın liderliği

Sun Yat-sen'in 1925 yılında ölmesi ile ÇMP'de bir liderlik boşluğu oluştu Bu boşluğu doldurmak için ÇMP'nin sağ kanadını temsil eden Çan ve Sun Yat-sen sağ kolu olan ve ÇMP'nin sol kanadını temsil eden Wang Jingwei mücadele etti Çan, sivil hiyerarşi içerisinde Wang'a göre aşağıda olması ve Wang'ın Sun'u Milli Hükümet'in başkanı olarak seçtirme başarısına rağmen, akıllı politik manevralarında başarılı olmuştur Çan 1925 yılında Milliyetçi Devrimci Ordu güçlerinin başına geçerek, Haziran 1926'daki Kuzey Seferi'ni yönetti Bu sefer sayesinde Çin'in kuzeyindeki mahalli diktatörler temizlenerek bütün Çin ÇMP altında birleşti


Çin İç Savaşı

Japonların geri çekilmesinden sonra iki grupta iktidar için görüşmelere başladılar Fakat, sonuç alınamayınca İç Savaş 1946'da tekrar başladı 3 yıl süren (1946-1949) sonunda Çan Kay Şek ve yandaşları savaşı kaybederek Tayvan'a kaçtılar Çan Kay Şek sağlam kalan kendisine bağlı birkaçbin adamıyla 1949'da Tayvan'ı işgal etti ve burada kendi yönetimini ilan etti






Tayvan'daki Başkanlık Yılları

Çan hükümetini 1 Mart, 1950 yılında Tayvan, Taipei'ye taşıdı Burada Çin Cumhuriyeti Başkanlığı görevine devam etti Başkanlığını ilki 20 Mayıs 1954 olmak üzere 1960, 1966 ve 1972 yıllarında yapılan seçimlerde seçimi kazanarak sürdürdü Soğuk Savaşın da devam etmesi nedeniyle Çin Cumhuriyeti Başkanlığı görevi Batı ülkelerince de tanındı ve uluslararası organizasyonlara bu başkanlık sıfatıyla katılması kabul edildi Fakat, Birleşmiş Milletler Çin'in resmi hükümeti olarak Mao Cumhurbaşkanlığındaki Çin Halk Cumhuriyeti'ni tanıdı