Elektrik Enerjisi Nedir? Elektirik Hangi Alanlarda Kullanılır? Elektrik Enerjileri

Elektrik Enerjisi Nedir? Elektirik Hangi Alanlarda Kullanılır? Elektrik Enerjileri
Elektrik Enerjisi Nedir? Elektirik Hangi Alanlarda Kullanılır? Elektrik Enerjileri
Elektrik Enerjisi

- Elektrik enerjisinin diier enerji türlerine dönüitürülmesi kolaydir

- Diier enerji türlerine göre çok uzaklara taiinmasi ve kullanilmasi son derece rahattir

- Verimi yüksektir Bir enerji, istenen baika bir enerji türüne dönüitürülürken, ekseriya istenmeyen baika enerji türleri de ortaya çikar Bunlarin arasinda özellikle isi enerjisinin büyük olmasi dikkati çeker istenmeyen bu isi enerjisi, yararlanilamadiii için yitirilir ve verimi düiürür iite elektrik enerjisinin isidan baika bir enerjiye dönüitürülmesinde oluian isi enerjisi az olduiu için verimi yüksektir

- Elektrik enerjisi sayisiz bir çok parçaya ayrilarak kullanilabilir Örneiin: Bir elektrik santralinda kazanilan elektrik enerjisi, enerji taiima hatlariyla büyük kentlere götürülmekte ve orada sayisiz konut ve ii yerlerine daiitilarak kullanilmaktadir

- Elektrik enerjisi bulunduiu yerin ekonomik, sosyal ve kültürel düzeylerini hizla yükseltir ve kendisine karii duyulan gereksinmenin artmasina gene kendisi neden olur

- Elektrik enerjisi toplumlarin ekonomik, sosyal ve kültürel yönlerden kalkinmasini sailayan ve çaidai uygarliiin en önemli araçlarindan biri durumundadir

- Son 50 yil içinde bai döndürücü bir hizla ilerleyen teknolojideki geliiimler ve hatta bir ev kadininin eli altina bir makinanin verilmesi (örneiin çamaiir makinesi) elektrik enerjisi sayesinde olanakli olmuitur

Elektrik enerjisinin belirtilen bu ve bunlara benzer avantajlari ve iyi yönleri yanisira sakincali yönleri de vardir Bunlarin baiinda elektrik enerjisinin depo edilemeyen bir enerji türü olmasi gelir Nitekim elektrik enerjisi üretildiii anda kullanilmak zorunluluiundadir Bundan dolayi üretim ile tüketim arasinda devamli bir dengenin bulunmasi gerekir Ayrica üretim sisteminde bir ariza ortaya çiktiiinda, bu sisteme baili sayisiz abonede hizmetlerin durmasina ya da aksamasina neden olur Bu nedenle, elektrik enerjisinin üretiminde sürekli bir devamliliiin sailanmasi ve elde büyük ölçüde yedek sistemlerin bulundurulmasi zorunludur

Elektrik enerjisinin bir baika sakincasi da üretimine paralel olarak taiima ve daiitimi için özel düzenlere kesinlikle gereksinme duymasidir Oysaki, örneiin: bir dokuma fabrikasi ürünlerini tüketiciye götürmek için özel yollara ve taiitlara gereksinme duymaz Bu görevi herkesin yararlandiii bir yoldan ve bir kamyon ile yapabilir Buna kariin elektrik enerjisinin taiima ve daiitilmasi için projeye ayrica yatirimlarin (örneiin: direkler, teller, izolatörler) katilmasi zorunlu olmaktadir

ELEKTRiK ENERJiSiNiN iLETiMi (TAiINMASI) VE DAiITILMASI

Genellikle birbirinden uzak olan elektrik üretim santrallariyla tüketim merkezleri arasindaki bailanti, iletiiim iebekesi ve enterkonnekte sistemlerle sailanir Elektrik depolanamadiiindan, üretildiiinde hemen kullaniciya ulaitirilmasi gerekir Bu da üretim ve tüketimin her an dengede tutulmasi demektir Öte yandan tüketim miktari bölgelere, mevsimlere ve hatta günün saatlerine göre büyük deiiiiklikler gösterebilir

Enterkonnekte sistemler, üretimi tüketim düzeyindeki deiiiimlere uyarlamayi sailar Elektriiin iletimiyse, gerilimin gücüne baili olarak taiima iletim siiasi deiiien elektrik hatlari araciliiiyla gerçekleitirilir Gerilim arttiiinda iletim iileminde ciddi tasarruflar sailanir: enerji kaybi gerilim düzeyiyle ters orantili olduiu için enerjiden, hat miktari azaldiii için yerden, iebekedeki bakim masraflari azaldiii için de harcamalardan tasarruf edilir Mesela, 1000 MW'lik bir nükleer santralin ürettiii elektriii boialtmak için, 380000V'luk bir hat kullanilir; oysa ayni iii görmek için 154000V'luk alti hat veya 66000V'luk 30 hat gerekir

Enterkonnekte sistemler çok daiinik bölgelerin üretim imkanlarini birleitirerek, ayni malzeme güvenliii bakimindan gerekli olan güç miktarinin azalmasini sailar Arizalar meydana geldiiinde, yerinde deiiitirilmesi gereken parçalar o an için elde bulunmayabilir Bu durumda enterkonnekte sistem yardima koiar; elektrik daiitim istasyonlarinda gerilimin akii yönü ayarlanarak aninda ve en az harcamayla üretim ile tüketim arasindaki denge sailanir iebekenin yönetimi için gerekli emirler ve bilgiler özel iletiiim hatlari, özel telsizler kullanilarak sailanir

iebeke ve Gerilimler

Gerilim ne kadar yüksek olursa, bir hattin iletebileceii elektrik miktari da o kadar yüksek olur Üretim santrallarindan çikan çok büyük miktarlardaki akimi iletebilen hatlar Türkiye' de 380000V veya 154000V düzeyindedir Uzak mesafeler arasina kurulan büyük iletiiim iebekeleri ve enterkonnekte sistemler bu tip hatlardan oluiur Bu iebekeler, bütün üretim santrallarini birbirine bailar Elektrik, gerilimi düiürüldükten sonra bölgesel iebekelere iletilir ve bu iebekeler yardimiyla ayrilarak daiitim merkezlerine gönderilir

iletim iebekesi bölgesel, ulusal veya uluslar arasi ölçekte de olsa, yönetim ve organizasyon nedenleriyle iletim iilemi Türkiye' de 34500V veya bunun üzerindeki bir gerilim düzeyinde gerçekleitirilir En çok kullanilan 380000V, 154000V, 66000V veya 24500V'tur 34500V'un altindaki gerilimlere ortalama gerilimler olan 20000V ve 15000V veya alçak gerilim olan 380 veya 220V'luk "daiitim gerilimleri" denir

Petrokimya, metalürji (özellikle alüminyum), demir-çelik fabrikalari ve elektrikli ulaiim hatlari (tren, tramvay) çok büyük tüketicidir Orta gerilim iebekeleri orta ve küçük sanayi iiletmeleri ile büyük maiazalar veya yöresel yönetimler, hastaneler, okullar gibi merkezleri besler Son olarak, milyonlarca yerel kullanici, alçak gerilimli elektrik akimiyla beslenir

Elektrik Daiitim Merkezleri ve Daiitim Bailantilari

Elektrik üretim merkezleriyle tüketicileri arasindaki bailanti, elektrik iletim iebekesiyle aninda sailanir Elektriiin daiitimi, üretim ve iletim merkezlerindeki karmaiik bir programlama sistemiyle gerçekleitirilir Daiitim Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) tarafindan hazirlanarak uygulanmakta olan bir plana göre Türkiye çapinda yapilir Bu amaçla haberleime ve telekomünikasyon araçlarindan, otomasyondan ve önceden hazirlanan istatistik verilerine dayali öngörülerden yararlanilir Bu öngörülerde, ele alinan günün birkaç yil öncesine kadar iebeke ve tüketim durumu dikkate alinir

Eskiden yilda bir kere yapilan tahminler, zamanla haftalik, günlük hale gelmii ve tüketimin daha da yakindan izlenmesi imkani sailanmiitir Daiitim ve iletimde meteorolojik koiullar da çok önemlidir; kapali bir hava veya güneili bir hava büyük sicaklik farkliliklarina yol açar ve bu da milyonlarca konutun isitma ve aydinlatilmasinda rol oynar Elektrik akiminin iletimi ve daiitimi iebekeye baili daiitim merkezlerince (transformatör istasyonlari) sirayla yapilir

iebeke daiitim merkezlerinin iki ayri iilevi vardir: hem hatlarin birbirine bailanmasini sailar (enterkoneksiyon), hem de dönüitürme iilevi üstlenir (transformatör) Transformatör istasyonlari transformatörler (dönüitürücü), disjonktörler ve ayiricilarla donanmiitir

Transformatörler, duruma göre elektrik akiminin gerilimini yükseltir veya alçaltir; dolayisiyla, iletim ve daiitima en uygun gerilimi seçerek elektriiin taiinmasinda büyük önem taiir Disjonktörler gerilim hattinda herhangi bir aksaklik olduiunda akimi otomatik olarak kesmeye yarar Hattin iebekeden ayrilmasi gerektiiinde devreye sokulabilir

Ayiricilar da ayni rolü üstlenir, ama hatta akim olmadiii zaman çaliiir ve hatti iebekeden tamamen ayirmakta kullanilir Bir daiitim merkezinin birçok farkli öiesi çoiunlukla açiktadir; bazi kentlerde bir dizi öie yeraltinda veya bina içlerinde olabilir Bunlar basinçli gaz zarfi içinde tutulur Atmosferle pek temas etmediiinden, bundan kaynaklanan kirlenmelere uiramaz Merkezler biraz uzaktaki bir kumanda istasyonundan yönetilir

Elektriiin Ülke Çapinda Daiitimi

Türkiye'de elektrik daiitimindan genelde Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) sorumludur; bazi bölgelerde bu iii özel iirketler üstlenmiitir Daiitim kuruluiu tüketim ihtiyacina göre iebekeler kurmak, bunlari yönetmek ve yenilemek, tüketicileri iebekeye bailayan bailantilari yapmak, daiitilan elektriiin sürekliliiini sailamak ve miktarini sabit kilmakla yükümlüdür iletim sistemi araciliiiyla yüksek gerilimde taiinan elektrik, alçak gerilime düiürülerek bir daiitim merkezine, yani transformatör istasyonuna ulaitirilir Kirsal bölgelerde bu iebekeler açiktadir; yerleiim bölgelerindeyse çoiunlukla yeraltina döienmiitir

Orta gerilim/alçak gerilim merkezlerinin bailayici elemani, farkli gerilimdeki iki iebekeyi birbirine bailayan ve kisaca trafo denen transformatördür Alçak gerilimli daiitim sistemi tüketicilere üç fazli ve bir toprakli (nötr) elektrik sailar; elektrik iki gerilim düzeyinden oluiur Bunlardan giderek yayginlaiani fazlar arasi 380V ve faz-toprak arasi 220V gerilimidir Fazlar arasi 200V ve faz-nötr arasi 127V olani giderek azalmaktadir