Mevsimler Nasıl Oluşur? Mevsimlerin Oluşumu Nasıldır?Mevsim Oluşumu Hakkında Bilgiler

Mevsimler Nasıl Oluşur? Mevsimlerin Oluşumu Nasıldır?Mevsim Oluşumu Hakkında Bilgiler
Mevsimler Nasıl Oluşur? Mevsimlerin Oluşumu Nasıldır?Mevsim Oluşumu Hakkında Bilgiler

MEVSİMLER
Mevsimler bir yılın farklı astronomik ve iklimsel özelliklere sahip olan bölümleridir Orta iklimli paralellerde İlkbahar, Yaz, Sonbahar ve Kış'a ayrılırlar Kutuplarda ve Kutuplara yakın paralellerde bir yıl sadece Yaz- ve Kış mevsimi diye ikiye ayrılır Kutuplarda ayrıca 6 ay gece ve 6 ay gündüz olur
Mevsimlerin sebebi

Mevsimler Dünyanın kendi dönüşünün, güneşin etrafında döndüğü yörünge ile aynı hizada dönmemesinden kaynaklanırlar Böylece yeryüzünden gök'e bakıldığında güneş dünyanın her yerinde farklı bir yükseklikte gökyüzünden geçer
"Kuzey-kışı"-döneminde dünyanın Güney küresi güneşe doğru yöneliktir ve Kuzey küresi daha az Güneş ışığı alır "Güney-kışı"-döneminde ise dünyanın Kuzey küresi güneşe yöneliktir ve kuzeyde sıcak mevsimler başlar Yani dünyanın Kuzey küresinde Yaz başladığı zaman Güney küresinde (örneğin Güney-Afrika ya da Avustralya’da) kış başlar



Dünya, kendi ekseni etrafında dönerken, bir yandan da güneş ekseni etrafında döner Dünyamız güneş etrafında hareket ederken elips şeklinde bir yol izler Buna Dünya'nın güneş etrafındaki YÖRÜNGESİ denir
Dünya, Güneş etrafındaki 1 dönme hareketini 365 gün 6 günde tamamlar Bu süreye 1 yıl denir Dünya'nın Güneş etrafındaki hareketi esnasında, dönme ekseni yörünge düzlemine dik değildir Yaklaşık olarak 23,5 derece eğiktir Bunun sonucu olarak gece ve gündüz süreleri eşit kalmaz
Ayrıca; Dünya ekseninin 23,5 derece olması ve elips şeklinde bir yol izlemesi sonucu güneş ışıkları her zaman aynı eğimle ve aynı uzaklıkla yeryüzüne gelmez Dünya'mızın Güneş'ten aldığı ısı ve ışık enerjisi değişir Bunun sonucu

Mevsimlerin Oluşumu

Mevsimler güneşin gün dönümü ve gece gündüz eşitliği noktaları arasından geçişleri arasındaki sürelerdir Mev-simlerin oluşmasının temel sebebi eksen eğikliği ve Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketidir Her iki yarım kürede de mevsimler birbirinin tersi olarak yaşanır KYK yazı yaşarken GYK kışı yaşamaktadır Aynı şekilde birinde sonbaharı yaşanırken diğeri de ilkbahar yaşanır
Dünya’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketine bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar Bu günler mevsim başlangıcı olduğu için Gündönümü adı da verilir 21 Mart ve 23 Eylül Ekinoks tarihleri 21 Aralık ve 21 Haziran Solstis tarihleridir
Eğer eksen eğikliği olmasaydı Dünya güneş etrafında do-lanırken güneş ışınlarının yere düşme açısı değişmeyecek sıcaklık değişimleri gerçekleşmeyecek böylece mevsimler de oluşmayacaktı
Gündönüm (solstis) tarihleri gündüz sürelerinin uzamaya veya kısalmaya döndüğü tarihlerdir Ekinoks tarihleri ise güneş ışınlarının ekvatora dik düştüğü ve bütün dünyada gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu tarihlerdir
21 MART (İLKBAHAR EKİNOKSU)
Dünya’nın yörünge üzerindeki konumu nedeniyle eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora dik gelir
1 Güneş ışınları ekvatora dik düşer
2 Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır
3 Güneş her iki kutuptan da görünür KKN’nda güneş doğmaya; GKN’nda güneş batmaya başlar
4 Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar Güney Yarım Küre’de sonbahar başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi kutup noktalarından teğet geçer
6 Kuzey Yarım Küre’de gündüzler gecelerden; Güney Yarım Küre’de geceler gündüzlerden daha uzun olur
7 Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güneş aynı anda doğup aynı anda batar
8 Gölge boyu ekvatorda 0 Ekvatorla 45° enlemi arasında cismin boyu gölgenin boyundan büyük 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit 45°-90° enlemleri arasında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur
21 HAZİRAN (YAZ SOLSTİSİ)
Dünya’nın yörünge üzerindeki konumu ve eksen eğikliği nedeniyle KYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Yengeç Dönencesine dik gelir
1 Güneş ışınları Yengeç Dönencesine dik düşer
2 Ekvatordan güneye gidildikçe geceler uzar gündüzler kısalır
3 Ekvatordan kuzeye gidildikçe gündüzler uzar geceler kısalır
4 Kuzey Yarım Küre’de yaz Güney Yarım Küre’de kış başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer
6 Kuzey Kutup Dairesi’nin tamamı güneşi görürken Güney Kutup Dairesi’nin tamamı karanlıkta kalır
7 Güneş KYK’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek GYK’nde en alçak konumuna gelir
8 Gölge boyu KYK’nde en kısa GYK’nde en uzun durumdadır
9 KYK’de en uzun gündüz en kısa gece; GYK’de en kısa gündüz en uzun gece yaşanır
10 Bu tarihten sonra KYK’de gündüzler kısalmaya geceler uzamaya; GYK’de gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar
11 Bu tarihten sonra KYK’de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; GYK’de büyümeye başlar
23 EYLÜL (SONBAHAR EKİNOKSU)
Dünya’nın yörünge üzerindeki konumu nedeniyle eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar ve güneş ışınları ekvatora dik gelir
1 Güneş ışınları ekvatora dik düşer
2 Bütün dünyada gece ve gündüz eşitliği yaşanır
3 Güneş her iki kutuptan da görünür KKN’nda güneş batmaya; GKN’nda güneş doğmaya başlar
4 Kuzey Yarım Küre’de sonbahar Güney Yarım Küre’de ilkbahar başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi kutup noktalarından teğet geçer
6 Kuzey Yarım Küre’de geceler gündüzlerden; Güney Yarım Küre’de gündüzler gecelerden daha uzun olur
7 Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güneş aynı anda doğup aynı anda batar
8 Gölge boyu ekvatorda 0 Ekvatorla 45° enlemi arasında cismin boyu gölgenin boyundan büyük 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna eşit 45°-90° enlemleri arasında ise gölge boyu cismin boyundan uzundur
21 ARALIK (KIŞ SOLSTİSİ)
Dünya’nın yörünge üzerindeki konumu ve eksen eğikliği nedeniyle GYK güneşe dönüktür ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik gelir
1 Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer
2 Ekvatordan kuzeye gidildikçe geceler uzar gündüzler kısalır
3 Ekvatordan güneye gidildikçe gündüzler uzar geceler kısalır
4 Kuzey Yarım Küre’de kış Güney Yarım Küre’de yaz başlangıcıdır
5 Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer
6 Güney Kutup Dairesi’nin tamamı güneşi görürken Kuzey Kutup Dairesi’nin tamamı karanlıkta kalır
7 Güneş GYK’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek KYK’nde en alçak konumuna gelir
8 Gölge boyu GYK’nde en kısa KYK’nde en uzun durumdadır
9 GYK’de en uzun gündüz en kısa gece; KYK’de en kısa gündüz en uzun gece yaşanır
10 Bu tarihten sonra GYK’de gündüzler kısalmaya geceler uzamaya; KYK’de gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar
11 Bu tarihten sonra GYK’de güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye; KYK’de büyümeye başlar
NOT 1: 21 Mart-23 Eylül tarihleri arasında Kuzey Kutup Noktası 6 ay gündüz Güney Kutup Noktasında ise 6 ay gece yaşanır 21 Eylül-Mart23 tarihleri arasında Kuzey Kutup Noktası 6 ay gece Güney Kutup Noktasında ise 6 ay gündüz yaşanır
NOT 2: Güneş ışınları dönenceler arasındaki her noktaya yıl içerisinde iki defa dik düşerken dönencelere bir defa dik düşer
Güneş Işınlarının Geliş Açısının Hesaplanması:
1 Güneş ışınlarının hangi enleme dik düştüğü bilinecek
2 Düşme açısı sorulan yerin enlemi ile güneş ışınlarının dik düştüğü nokta arasındaki enlem farkı bulunacak
3 Bulunan enlem farkı 90° den çıkarılacak
Örnek: Güney Yarım Küre’de gündüzlerin kısalmaya başladığı tarihte Türkiye’nin en kuzeyine güneş ışınları kaç derecelik açı ile düşer
Çözüm: Bu tarih 21 Aralıktır ve güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik düşer
42 + 23 = 65 ? 90 – 65 = 25
21 Aralık tarihinde Türkiye’nin en kuzeyi olan 42° kuzey enlemine güneş ışınları 25° lik bir açıyla düşerler
Gece – Gündüz Durumu:
1 Eğer Dünya’nın günlük hareketi olmasa sürekli bir yüzünde gündüz bir yüzünde gece yaşanırdı
2 Dünya’nın yıllık hareketi ve eksen eğikliği nedeniyle gece gündüz sürekli uzayıp kısalır
? Ekvatorda yıl boyunca 12 saat gece 12 saat gündüz yaşanır
? Türkiye’de gece gündüz arasındaki fark 16 saate 8 saat olarak yazla kış arasında değişir
? 66° 33’ enleminde 24 saat gece ve 24 saat gündüz yaşanır
? 90° enleminde ise 6 ay gece ve 6 ay gündüz yaşanır
3 Dünya’nın eksen eğikliği olmasaydı sürekli 12 sat gece 12 saat gündüz yaşanırdı
4 21 Aralıkta Kuzey Kutup Noktası’na gidildikçe gündüzler kısalır Güney Kutup Noktası’na gidildikçe gündüzler uzar 21 Haziran tarihinde ise tam tersi yaşanır
5 Dünya’nın dönüş hızının kutuplara doğru gittikçe yavaşlamasından dolayı Güneş’in doğma ve batma süreleri kutuplara doğru gittikçe uzar