Kan Gruplarının Uyumu - Hangi Kan Gurupları Uyumludur Hangileri Uyumsuzdur?

Kan gruplarının uyumu - Hangi Kan Gurupları Uyumludur Hangileri Uyumsuzdur?
Kan gruplarının uyumu - Hangi Kan Gurupları Uyumludur Hangileri Uyumsuzdur?
Kan Grupları
Kırmızı kan hücrelerinin üzerlerinde bulunan ve diğer kanlarda “antijen” özelliği gösteren maddelere göre insan kanlarının gösterdiği farktan doğan sınıflar

Yirminci yüzyıldan önceki kan nakli denemeleri vahim ve düş kırıklığına sebeb olacak sonuçlar vermişti 1900 yıllarında Karl Landsteiner kanın dört ana grupta olduğunu, bu grupların kişiden kişiye farklı bulunduğunu gösterdi Bu gruplama ABO sistemi olarak bilinir Landsteiner’in buluşu kan naklinde emniyetlilik yolunu açtı 1940 yılında yine Landsteiner ve çalışma arkadaşı Amerikalı Patolog Alexander SWiener, kan gruplamada yeni bir sistem keşfettiler Rhesus türü maymunlarda yapılan çalışmalarla ortaya çıkarılmasından dolayı bu sisteme “Rh sistemi” denildi

ABO sistemi: Bu sisteme göre her kişi dört kan grubundan birine girer Gruplar A, B, AB ve 0’dır Ayırma işi, kırmızı kan hücreleri ve plazmada bulunan özel proteinlere göredir Plazmadaki proteinler “aglutininler”, alyuvarların üzerindekiler ise “aglutiojenler” olarak adlandırılırlar A ve B diye adlandırılan iki cins aglutinojen, a (alfa) ve b (beta) olarak adlandırılan iki cins aglutinin vardır A grubu bir kişi alyuvarlarında A aglutinojenini ve plazmasında b aglutinini taşır Bu kişinin kanı B aglutinojeni ve a aglutinini taşıyan B grubu bir kişiye verilirse alcının kanındaki a aglutininleri verenin A aglutinojeniyle birleşir ve çöker Bu çökme vücûdun her yanında olur ve hayatla bağdaşmaz Verilen kan oldukça az miktardaysa ortaya çıkan az miktar çökelti, çeşitli damarları tıkayarak birçok organlarda hasar yapar

AB grubundaki kişiler A ve B aglutinojenlerine sâhiptirler Ancak bunların plazmasında aglutinin bulunmaz 0 grubunda ise hiç aglutinojen olmayıp a ve b aglutininleri vardır Tabloda kan gruplarına göre aglutinojen ve aglutininler gösterilmiştir

Alyuvarlardaki Plazmadaki

Kan Grubu Aglutinojen Aglutinin

AAb (Anti A)

BBa (Anti B)

ABAB(-)

0(-) (Yok)a,b (Anti A ve B)

Tabloda görüldüğü gibi grupların adlandırılması aglutinojenlerine göre olmaktadır Aglutinini olmayan AB grubuna “genel alıcı” grup, aglutinojeni olmayan 0 grubuna da “genel verici” grup isimleri verilmiştir Tabloya bakarsak: Bir kan naklinde aynı harfli aglutinojen ve aglutinin karşılaşınca, çökelme (aglütine durumu) olacağı anlaşılır

Rh sistemi: Rhesus proteini veya diğer adıyla Rh faktörü, kırmızı kan hücreleri üzerinde bulunan bir özel proteindir Rh faktörüne göre iki tür kan ayrılır, Rh (+) ve Rh (-); yâni Rh proteinine sâhip veya sâhib olmayan kanlar Rh (+) kişiye Rh (-) kan verilmesi hiçbir reaksiyon ortaya çıkarmaz Rh (-) kişiye Rh (+) kan verilince ilk nakilde bir olay ortaya çıkmaz Ancak bu sırada alıcının kanının serumunda verilen kanın Rh faktörüne karşı ortaya çıkan Anti Rh antikorları teşekkül eder Aynı durum Rh (+) baba ile Rh (-) anneden doğan Rh (+) çocukta da söz konusudur Çünkü Rh negatif olan annenin serumunda çocuğun Rh (+) antijenine karşı anti Rh antikorlar meydana gelir Bu antikorlar müteakip hamileliklerde annenin kanıyla fetüsa geçtiğinde doğum sırasında veya hemen sonra hemolitik anemi ve buna bağlı ölümle biten durumlar ortaya çıkar İkinci Rh (+) kan vermede birinci nakilde vücûdun meydana getirdiği anti Rh antikorları verici kanıyla reaksiyona girer ve damar içinde çökelme ortaya çıkar Âcil kan değişimi uygulanmazsa bu durum hayatla bağdaşmaz

Çocuğun kan grubu ana-babasına benzemeyebilir: Çocuğun kan grubu, baba veya anasınınkine benzer Bâzan her ikisine de benzer veya her ikisine de benzemez Eğer çocuğun kan grubu, ana-babasının kan grubundan başka türlü olmasaydı, yeryüzünde yalnız iki çeşit kan grubu bulunurdu Çünkü bütün insanlar, bir erkekle bir kadından meydana gelmişlerdir

Âdem aleyhiselâmın kan grubu (A), hazret-i Havva vâlidemizin kan grubu (B) ise; (A) grubunda, (B) grubunda ve (AB) grubunda çocukları olacağı gibi, 0 (Sıfır) grubunda da çocukları olabilir Çünkü A ve B’nin yarısı 0 (Sıfır) genini taşır Hamilelik, lohusalık, narkoz, radyoterapi ve arsenikli ilâçlar bâzan kan grubunu değiştirir Bir insanın kan grubu değişince anasının da, babasının da kan grubuna benzemeyebilir Bu bakımdan aynı ana-babadan meydana gelen çocukların kan grupları iki çeşit değildir Kan grupları sistemler şeklinde incelenmektedir Meselâ ABO, Rh sistemi gibi başka kan grubu sistemleri de bilinmektedir Daha başka bilinmeyenlerin de bulunduğu söylenmektedir Her kan grubu sistemi, diğer sistemlerden müstakil olarak çalışmaktadırTıbbî tatbikatta, yâni hastalık ve tedâviyi ilgilendiren kan grubu uyuşmazlıklarında herkesin bildiği yukarıdaki ABO ve Rh sistemleri önemlidir

ABO sistemindeki kan gruplarından;

1 Sıfır (0) grubunda, kişiler 0 ve 0 genlerini taşır ve homozigottur (iki geni aynı)

2 A grubundakinin genleri, A ve 0’dır (heterozigot, yâni iki geni farklı) veya A ve A’dır (homozigot)

3 B grubundakilerin genleri, ya B ve B’dir (Homozigot) veya B ve 0’dır (heterozigot)

4 AB grubundakinin genleri ise, A ve B’dir (heterozigot)

Mesela, A grubundaki heterozigot bir erkeğin toplam spermlerinin yarısı A, yarısı da 0 genini taşır B grubundaki heterozigot bir dişinin yumurta sayısının yarısı B, yarısı da 0 genini taşır Bu vasfa hâiz kimseler, evlendiklerinde aşağıdaki şemada görüldüğü gibi, ABO sisteminin dört grubunda da, yâni A, B, AB, 0 gruplarında da çocukları olabilir

Bunu açıklayalım:

1 Birinin A genini taşıyan yumurta veya sperm, diğerinin 0 genini taşıyan üreme elemanı ile bir embriyon yaparsa bundan A grubunda çocuk olur

2 B geni 0 ile birleşince B grubunda,

3 A geni B geni ile birleşince AB grubunda,

4 0 geni 0 geni ile birleşince 0 grubunda çocuk veya çocuklar olur Rh sisteminde de Rh (+) olan bir kimse, heterozigot ise, yâni genlerinden biri (+), diğeri (-) ise, kan grubu Rh (-) olan biri ile evlenince, çocukların kan grubu Rh (+) da olabilir, Rh (-) de olabilir Yukarıdaki sistemde genlerin A, B ve (+) genleri, 0 ve (-) genlere karşı baskın (dominant) olup, onların özelliklerini örter

Diğer kan grubu sistemlerinde de durum böyledir

Ülkemizde ve dünyada yaygın olarak kullanılmakta olan kan grup sistemleri, ABO ve Rh sistemleridir ABO grup sistemine göre kan grupları, A, B, AB ve O grubu diye dörde ayrılırken, Rh sistemine göre ise, RhD Pozitif ve RhD Negatif diye ikiye ayrılır Her iki sistem birlikte kullanıldığından, ortaya sekiz farklı kan grubu çıkar Ancak kan grupları, sadece bununla sınırlı değildir Bazı kişilerde hem ABO grup sistemine ait alt gruplar (A1,A2,gibi) ve hem de Rh sistemine ait alt gruplar (D,d,C,c,E,e,gibi) bulunmaktadır Bir kanın "Rh Negatif" diye nitelenebilmesi için bu alt grup antijenlerinden hiçbirinin bulunmaması gerekir Ülkemizde CD pozitifliğine oldukça sık rastlanırken, DE pozitifliği daha nadirdirGenel olarak bakıldığında Rh D pozitifliği %85-90 arasında değişmektedir