Karadeniz Bölgesi'nin Yeryüzü Şekilleri Nelerdir? Karadeniz Bölgesi Yeryüzü Şekli

Karadeniz Bölgesi'nin Yeryüzü Şekilleri Nelerdir? Karadeniz Bölgesi Yeryüzü Şekli
Karadeniz Bölgesi'nin Yeryüzü Şekilleri Nelerdir? Karadeniz Bölgesi Yeryüzü Şekli

Karadeniz Bölgesi; Platoların en az olduğu bölgedir Orta Karadeniz'deki Canik dağlarının üzeri aşınmalarla düzleşmiştir Plato görünümündedir

Batı Karadenizde Safran bolu platosu ortalama 500 m yükseltiye sahip peneplen ve alçak platolardandır Yenice (Filyos) ve kolları Devrek , Araç, Soğanlı ırmaklarıyla parçalanmış olan bu plato kalkerli yapıda olup voklüz kayalıklara sahiptir Bu kaynaklar sayesinde platodaki vadilerde ileri tarım söz konusudur

TÜRKİYENİN PLATOLARI

Plato denince akarsular tarafından derince yarılmış vadilerle yarılmış düzlükler akla gelir Türkiye`nin platolarına değinmeden önce dikkat edeceğimiz en önemli nokta yurdumuzun bütünü ile plato olmasıdır Türkiye bu duruma dış güçle tarafından aşındırılarak peneplen hale gelmiş yüzeylerin 4zaman başlarında toptan yükselmesiyle erişmiştir Ancak her yer aynı derece yükselmemiştir Doğu Anadolu da 2000m olan bu yükselme değeri İç Anadolu da 1000-1500 m , Güney Doğu Anadolu`da 400-800 m, Kocaeli-Çatalca da 200-400 m`ler arasında oluşmuştur Böylece ülkemizde alçak ve yüksek platolar oluşmuştur Bunlara en çok İç Anadolu da rastlanır Kimi platolar peneplen (yontukdüz) yüzeylerin yükselmesiyle, kimileri karstlaşımayla, bir bölümü de volkanik etkilerle oluşmuştur Bu platoların beşeri ve ekonomik değerleri fazladır Platoların TÜRKİYE"deki Coğrafi Dağılışı Kuzey Anadolu Platoları: Oldukça engebeli olan Kuzey Anadolu `da plato düzlükleri fazla değildir En önemlileri Batı Kara denizde Safran bolu ve İstanbul boğazının iki yanında yer alan Çatalca-Kocaeli Platolarıdır Çatalca-Kocaeli platosu, aşındırılarak peneplen hale gelmiş yüzeylerin yükseltisiyle oluşmuştur Ancak bu yükselme 200-400 m değerleri arasında kaldığından alçak platolara girmektedir Üzerinde alçak tepelikler mevcuttur Çatalca sırtları ile Çamlıca tepeleri gibi Bu plato trakya`da da devam eder Batı Karadeniz de yer alan Safranbolu platosu ortalama 500 m yükseltiye sahip peneplen ve alçak platolardandır Yenice (Filyos) ve kolları Devrek , Araç, Soğanlı ırmaklarıyla parçalanmış olan bu plato kalkerli yapıda olup voklüz kayalıklara sahiptir Bu kaynaklar sayesinde platodaki vadilerde ileri tarım söz konusudur Peneplen platolarının diğer platolardan farkı bunların aşınım yüzeylerinden meydana gelmiş olmalarıdır Peneplen platoları çoğu kez eski kütleler olduklarından , yüzeyce eski kütlelere ait kayalar yer almakta ve bu eski kütleler içinde altın, gümüş, platin, nikel, krom, çinko, pirit, volfram gibi maden cevherlerine rastlana bilmektedir Üstelik bu madenler yüzeyde yada yüzeye çok yakın oldukları için kolayca işletile bilmektedirler Peneplen platoları için diğer bir özellik pınar ve kaynakların bu sahalarda yoğunlaşması ve kaliteli içme sularının özellikle bu sahalarda bulunmasıdır Güney Anadolu (Akdeniz) Platoları Güney Anadolu`nun en önemli platosu Taşeli platosudur Toros Dağlarının orta bölümünde yer alan bu plato, karstik etkilerle oluşmuştur Yüksekliği 2000m yi bulan Taşeli Platosu kalkerli kayalardan oluştuğu için yüzeyinde çok sayıda erime çukurları bulunur Bu platoda yüzeyde su bulmak güçtür, çünkü yağmur suları kalkerlerin çatlaklarından kırmızı renkli killi topraklar (Terra Rossa) birikmiştir Bu özelliğe taş çöllerini anımsattığından Taşeli platosu denmiştir Plato, Ermenek ve Göksu ırmaklarıyla parçalanmıştır Taşeli Platosunda sürekli yerleşmeler yoktur: Taşeli platosunun belirtilen özelliklerine göre değerlendirilmesi yapıldığında bu platoda neden yerleşmenin olmadığı kendiliğinden ortaya çıkar Plato kırsal yaşam bakımından daimi yerleşme sınırları dışında kalmaktadır Kır yerleşmeleri su kaynaklarına bağlı olarak kenar yamaçlarda yer almıştır Bu alanda temel uğraş hayvancılıktır Kışı köylerde geçiren insanlar ilk baharda plato üzerinde karların erimeye ve otsu örtüsünün gelişmeye başladığı tarihte platoya tırmanırlar Platoya ulaşan sürüler daha çok dolinlerin tabanında gelişmiş ot ve dikenlerle beslenirler Bu kısıtlı olanaklara karşılık en büyük güçlük hayvanların su gereksiniminin sağlanmasıdır Yer yer sulu çukurlar ve ilkel sarnıçlar bu problemi kısmen çözümler Ancak su azlığı , ot örtüsünün yetersizliği arazinin engebeliliği, kaya yüzeylerinin lapyalar yüzünden çok pürüzlü olması gibi nedenlerle plato üzerinde keçiden başka hayvan yetiştirmek mümkün olmaz Plato son bahara dek süren yayvancılık bu mevsimde sislerin ve soğukların bastırması ile sona erer, plato adeta kış uykusuna çekilir

Ülkemizdeki Plato Çeşitleri
Aşındırma Platoları: Daha önceden aşınımını tamamlamış ve düzleşmiş platoların tekrar yükselmesi ve akarsularca parçalanması ile oluşmuşlardır KOCAELİ PLATOSU Tabaka Düzlüğü Platoları: Kalın ve sert arazilerin çevresinin aşınmasıyla yüksekte kalması sonucu oluşan geniş dalgalı düzlüklerdir İç Anadolu'da CİHANBEYLİ, OBRUK vs Lav Platoları: Volkanizma sonucu yeryüzüne yayılan yüksek lav yığınlarının akarsularca parçalanmasıyla oluşurlar DAnadolu'da ERZURUM-KARS, NEVŞEHİR-ÜRGÜP ÇEVRESİ PLATOLARI gibi Karstik Platolar: Kalkerli (Kireçtaşı) araziler üzerinde oluşurlar Akdeniz çevresinde görülür TAŞELİ PLATOSU gibi

TÜRKİYEDEKİ PLATOLARIN DAĞILIŞI

İç Anadolu: Cihanbeyli, Obruk, Haymana, Uzunyayla ve Bozok Platoları
Marmara Bölgesi : Çatalca-Kocaeli Platoları
GDoğu Anadolu Bölgesi: Şanlıurfa, Gaziantep, Mardin Eşiği
Akdeniz Bölgesi : Taşeli Platosu
Ege Bölgesi : Yazılıkaya ve İç Batı Anadolu Platoları
Doğu Anadolu Bölgesi : Erzurum-Kars, Ardahan Platoları
Platoların Ekonomiye Etkileri
· Yüksek platolar yaz aylarında hayvancılığa dayalı yaylacılık alanları olarak kullanılırlar
· Alçak platolar ise tarım alanlarıdır Ancak kuru tarım yapılabilir Az su isteyen Buğday, Şekerpancarı, Arpa vs ekimi yapılır
· Yüksek platolarda yerleşme seyrektir Ülkemizin en tenha yerlerinden biri de Taşeli Platosu'dur