Sümer Uygarlığı - Sümer Uygarlığı'nın Dünya Medeniyetine Katkıları Nelerdir?

Sümer Uygarlığı - Sümer Uygarlığı'nın Dünya Medeniyetine Katkıları Nelerdir?
Sümer Uygarlığı - Sümer Uygarlığı'nın Dünya Medeniyetine Katkıları Nelerdir?
Mezopotamya'da ortaya çıkan sayısız medeniyetin temelini Sümerler atmıştır Ayrıca yazı ve astronomi de ilk kez Mezopotamya'da Sümerlerde ortaya çıkmıştır Genel kanı Sümerlerin çağdaşı olan halklarla yakın etkileşimi sonucu benzerliklerin olduğu yönündedir Yani belirli bir halk ile bilimsel bir akrabalık henüz kanıtlanamamıştır Birbirinden bağımsız site denilen şehir devletleri halinde yaşadılar En önemli şehirleri; Ur, Uruk,Kiş,Lagaş ve Nippur'dur Bu şehir devletleri Ensi veya Patesi denilen rahip-krallar tarafından yönetiliyordu Bütün mezopotamya ülkesine hakim olan krala ise "Lugal-kalma" denir Krallar başkomutan,başyargıç ve başrahip yetkilerine sahiptirler
Matematik ve Geometrinin temellerini atmışlardır (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır) Sümerler astronomide de gelişmişlerdir (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlardırAyrıca güneş saatini icat etmişlerdir Dünyada ilk kez ay yılı hesabına dayanan takvimi Sümerler bulmuşlardır Akadlar tarafından egemenliklerine son verilmiştir
Kökenleri
Mezopotamya'nın yerli halklarından değildi, sümerologların okuduğu tabletlere göre halkın bir bölümünün Orta Asya'dan diğer bir bölümünün ise Doğu'dan Dilmun denilen bir ülkeden geldiği söyleniyor Yine de kökenleri tam bilinmemekte Bilinen bir gerçek Sami kökenli olmadıkları Nitekim Sümerce Hint-Avrupa ve Sami kökenli dillerle akraba değildir, gerçi bazı özellikleri Ural-Altay dillerini hatırlatsa da herhangi bir akrabalık veya köken kanıtlanamamıştır Rus arkeolosijinin atası arkeolog Nikolsky şunları söyler: "Sümerlerin ana vatanı Aşkabad kentinin yakınındadır Bu ülkenin kurganlarından arkeologlar taş, gümüş ve kilden yapılmış eşyaları bulmuşlardır ki bunlar, Mezopotamya'nın güneyindeki Sümer kurganlarındakilere çok benzerler Bütün bunlar şu düşünceye getirir ki, Sümerler büyük bir ihtimalle bu günkü Türkmenistan'dan Mezopotamya'ya varmışlardır Bu iki uygarlığın son analizi onların arasındaki birçok ortaklıkları göstermektedir Sümerlerin baş Tanrıları olan En-Lil'in yerleştiği yer Mezopotamya'nın güneyindeki düzlükte değil, dağlarda olmuştur Belki de Köpet Dağı'nın etekleri onların ana vatanı olmuştur" [u][u]
Şu an Sümerce kendi başına ayrı bir dil olarak kabul edilmektedir Sümerce ve Sümerler ile bazı topluluk, kültür ve dillerin yakınlığı genellikle tarih boyunca sürmüş olan etkileşimlerle açıklanmaktadır
Tarihleri
Mezopotamya'da yaşayan birçok farklı kavimden ilk öne çıkan ve daha sonraki medeni oluşumların temelini atan Sümerlerdir Gerek yazı, dil, tıp, astronomi, matematik gerekse din, fal, büyü ve mitoloji gibi alanlarda ilk öne çıkan ve bilinen toplum Sümerlerdir "Yaratılış" ve "Tufan"a ilk kez Sümerlerde rastlanır Sümer döneminde 21'i büyük olan yaklaşık 35 büyük şehir ve kasaba vardı Bunlara örnek vermek gerekirse Kiş, Nippur, Zabalam, Umma, Lagaş, Eridu, Uruk ve Ur zikredilebilir
Bu dönemde her kent genellikle surlarla çevriliydi Her kentte en az bir tapınak bulunurdu Sümerlerde tarihin belki de ilk kral listeleri ile karşılaşılır Fakat bu listeler genellikle tarihsel gerçeklerin ötesinde mitolojik unsurlara da sahiptirler Örneğin kral listesine göre Tufan'dan önce Sümerlerin yaşadığı bölgede efsanevi sekiz yönetici (ve dolayısıyla kent) mevcuttu Kral listesine göre Tufan'dan sonraki ilk Sümer hanedanları Kiş, Uruk ve Ur'dur Ünlü Gılgamış destanının kahramanı Gılgamış kral listesine göre Uruk Hanedanı'nın krallarındandır
Lagaş'ta iktidara gelen Ur-Nanşe yaptırdığı inşaatlarla öne çıkmıştır Urukagina da ilk yazılı reformları sayesinde tanınmıştır Erken dönemlerde Sümerlerin ana tanrısı An'dır, fakat daha sonraki dönemlerde bu tanrı yerine Enlil Sümerlerin baş tanrısı konumuna yükselir Enlil'in Nippur'da Ekur adında bir tapınağı vardır Bu nedenle Nippur Sümerlerin dini başkenti sayılırdı ve burada tapınak yaptırmak veya bu tip inşaatlarda çalışmak, hizmetli olmak önemli sayılırdı
MÖ 2400-2350 yıllarında Sümerler düşüşe geçerken, Akkadlar yükselişe geçmiştir Sümerler,doğudan gelen Elâmlılar tarafından MÖ 2000 yılında yıkılmıştır
Bilim
Yerleştiklerinde çanak-çömlek yapmayı ve madenleri işlemeyi biliyorlardı Aşağı Mezopotamya'da Dicle ve Fırat nehirleri kıyısında Uruk, Lagaş, Eridu, Ur, Kiş gibi kent devletleri kurdular Gelişmiş bir yapı tekniği kullanıyorlardı Yerleştikleri kesimlerde muazzam bir sulama sistemi kurup, kanallar, barajlar ve bentlerle hem seli önleyip bataklıkları kuruttular hem de düzenli sulamaya dayalı bir tarım geliştirdiler Tekerleği de icad eden bu toplum tarlaları öküzlerin çektiği sabanlarla sürüyorlardı
60 rakamına dayanan seksajismal sayı sistemini kullanan Sümerler'in "sos" dedikleri bu 60'lık birim bütün zaman ve mekan hesaplarında kullanılmaktaydı ve onları bir uyum içersinde birbirine bağlıyordu Ayı 30, yılı 360 gün olarak hesapladılar Gece ve gündüzü 12'şer saate böldüler Bir yılı 12 ay olarak hesapladılar Ay ve Güneş tutulmasını hesapladılar Aritmetik ve geometrinin temellerini attılar Çarpma ve bölme cetvellerini buldular Daireyi 360 dereceye böldüler
Dil ve yazı

Sümerce

İlk yazıyı MÖ 3200 yıllarında Sümerler buldular İlk yazıları şekiller üzerine kurulu yani her varlık ve olay için bir şekil kullandılar Çivi yazısı işaretleri geçmişteki bir resim yazısına dayanır Bir kavramı ifade eden işaretlere ideogram adı verilir

Sümerce 'nin Hint-Avrupa ve Sami kökenli dillerle akraba olmadığı bilinmektedir Dilin bazı özellikleri Ural-Altay grubu dilleriyle benzerlik gösterse de dil bu gruba dahil edilemez Her ne kadar Sümer halkı iktidarı daha sonraları başka halklara bıraksa da, her zaman en yaygın konuşulan dillerden olmuştur Özellikle dini kayıtlarda büyük bir öneme sahip olmuştur
Toplum Yapısı

Devlet kentlerden oluşmuştu ve her kent surlarla çevrili idi Kent içinde yüksek bir tepeye yapılan tapınak bulunurdu ki bu sosyal yaş**ın merkezini oluşturmaktaydı

Başlangıçta Anaerkil bir toplum yapısına sahiptiler İşbölümü derinleşmişti;1 sınıfı din adamları ve askerler 2 sınıfı halk 3 sınıfı ise kölelerin oluşturduğu bir toplumsal hiyerarşi vardı Sürekli savaşlar sonucunda halktan her insan kolayca köle edinebiliyordu MÖ 3000-2500 yıllarında yüksek ruhbanlardan oluşan egemen sınıflar, dinsel yapıya sahip kent devletlerinin yöneticileri olarak ortaya çıktılar Bu kral-rahipler dinsel ve siyasal işleri yürütürlerdi Bir kentin baş rahibi, aynı zamanda o kentin başkanıydı
Hissedilen her nesnenin bir Tanrısı vardı ve insan görünümündeydiler, fakat insanüstü güçleri olan ölümsüz varlıklardıTanrılar, insanlara ne istediklerini bildirmez Ancak insanlar onlara, kendilerinden istenileni sorarak öğrenebilirdi
Sümer mitolojisinin en önemlilerinden biri Gılgamış Destanı'nda da adları geçen tanrılardan başlıcaları şunlardır:
Anu veya An: Gök tanrısı, önceleri baş tanrıyken sonra yerini hava tanrısı Enlil almıştır
Enlil : Hava tanrısı, tanrıların babası, tapınağı Ekur Nippur kentindeydi
Enki : Bilgelik tanrısı
Nimmah ( Ninhursag): Ulu hanım, ana-tanrıça
Nanna (Sin): Ay tanrısı
Utu ( Şamaş): Güneş tanrısı, ay tanrısı Nanna'nın oğlu
İnanna ( İştar): Aşk ve Bereket Tanrıçası
İlk defa Akadlar tarafından içten çökertildi ve bundan sonra bir daha eski haline gelemedi; MÖ 2000'li yıllardan sonra uygarlıkları bağımsız kimlikleriyle yaşayamadı Ardından gelen Akad ve Babil uygarlıkları çoğunlukla Sümerler'in izlerini taşıdılar Kendilerine özgü dilleri ve çivi yazıları uzun süre yaşadı Sümer inanışları ve mitolojisi de Fenike - Yunan - Roma bağlantısıyla günümüze dek ulaştı Şu an Dünyamızda kullanılan İncil, Tevrat ve Kur'an da da Sümer inanış ve felsefesinin izlerine rastlandığını iddia edenler vardır (bkzMuazzez İlmiye Çığ)

Yerleştiklerinde çanak-çömlek yapmayı ve madenleri işlemeyi biliyorlardı Aşağı Mezopotamya’da Dicle ve Fırat nehirleri kıyısında Uruk, Lagaş, Eridu, Ur, Kiş gibi kent devletleri kurdular Gelişmiş bir yapı tekniği kullanıyorlardı Yerleştikleri kesimlerde muazzam bir sulama sistemi kurup, kanallar, barajlar ve bentlerle hem seli önleyip bataklıkları kuruttular hem de düzenli sulamaya dayalı bir tarım geliştirdiler Tekerleği de icad eden bu toplum tarlaları öküzlerin çektiği sabanlarla sürüyorlardı
60 rakamına dayanan seksajismal sayı sistemini kullanan Sümerler’in “sos” dedikleri bu 60′lık birim bütün zaman ve mekan hesaplarında kullanılmaktaydı ve onları bir uyum içersinde birbirine bağlıyordu Ayı 30, yılı 360 gün olarak hesapladılar Gece ve gündüzü 12′şer saate böldüler Bir yılı 12 ay olarak hesapladılar Ay ve Güneş tutulmasını hesapladılar Aritmetik ve geometrinin temellerini attılar Çarpma ve bölme cetvellerini buldular Daireyi 360 dereceye böldüler

İLK YAZI

İlk yazıyı MÖ 3200 yıllarında Sümerler buldular İlk yazıları şekiller üzerine kurulu yani her varlık ve olay için bir şekil kullandılar Çivi yazısı işaretleri geçmişteki bir resim yazısına dayanır Bir kavramı ifade eden işaretlere ideogram adı verilir
Sümerce’nin Hint-Avrupa ve Sami kökenli dillerle akraba olmadığı bilinmektedir Dilin bazı özellikleri Ural-Altay grubu dilleriyle benzerlik gösterse de dil bu gruba dahil edilemez Her ne kadar Sümer halkı iktidarı daha sonraları başka halklara bıraksa da, her zaman en yaygın konuşulan dillerden olmuştur Özellikle dini kayıtlarda büyük bir öneme sahip olmuştur

Sümerliler çivi yazısını,matematiği(4 işlem, dairenin alanı, çarpma, bölme)tekerlekli araçlar, astronomi(güneş saati,burçlar)tekneler,yün dokumaların boyaması ve ilk takvimi icat etmişlerdir