Taş Çeşitleri Ve Adları Nelerdir? Taş Çeşitleri Ve İsimleri Nelerdir? Taş Çeşidi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Taş Çeşitleri Ve Adları Nelerdir? Taş Çeşitleri Ve İsimleri Nelerdir? Taş Çeşidi
Taş Çeşitleri Ve Adları Nelerdir? Taş Çeşitleri Ve İsimleri Nelerdir? Taş Çeşidi
Kayaçlar

Kayaçlar su, gaz ve organik varlıkların dışında yerkabuğunu meydana getiren unsurlardır

Yol yarmaları, maden ocakları ve taş ocakları gibi yerlerle, toprak veya enkaz örtüsünden yoksun topografya yüzeylerinde mostralarına rastladığımız kayaçlar, yer şekillerinin oluşum ve gelişimlerinde rol oynayan önemli etmenlerden biridir

Onların fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki farklılıklar yer şekillerinin de farklı olmalarına sebep olur

Çünkü bu özellikler, kayaçların, aşındırma etmen ve süreçlerine karşı dayanıklı veya dayanıksız olmalarını tayin eder

Örneğin kalker ve jips gibi eriyebilen kayaçların bulunduğu sahalarda lapya, dolin, uvala gibi özel yer şekilleri oluşmaktadır

Genel olarak, tektonik hareketlerle ters durumlar meydana gelmemişse, aşınmaya karşı dayanıklı kayaçlar yüksek yer şekillerini, kolay aşınan ve parçalanan kayaçlar ise alçak yer şekillerini meydana getirirler

Granitlerden müteşekkil sahalarda granit topografyası adı verilen özel bir topografya tipi oluşur

Benzer şekillere siyenit, diorit, andezit, bazalt ve gnays gibi heterojen kayaçlar üzerinde de rastlanır

Kayaçlar kökenlerine göre üç ana grup altında toplanırlar:
Magmatik kayaçlar
Tortul kayaçlar
Metamorfik kayaçlar
1- MAGMATİK KAYAÇLAR

Bu kayaçlar magmanın soğuyarak katılaşması sonucu meydana gelirler

Yer kabuğunun yaklaşık olarak % 65'ini oluştururlar

Kökenlerini magma teşkil ettiğinden bunlara magmatik kayaç veya katılaşım kayaçları adı verilir

2- TORTUL KAYAÇLAR

Tortul kayaçlar yeryüzünde çok görülen kayaçlardır

Yer yüzeyinin yaklaşık olarak % 75'i tortul kayaçlardan müteşekkildir

Yerkabuğunun ise % 8 kadarını oluştururlar

Bunlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerlerinde organizma kalıntıları (fosil) ihtiva ederler

Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmen ve süreçler tarafından yeryüzünün aşındırılması ve meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların taşınarak çukur sahalarda (göl, deniz ve okyanus tabanları gibi) biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır

Bu olaya genel anlamda tortullaşma (sedimentasyon) denir

Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler

Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler

Diajenez adı verilen bu olayda basınç ve çimentolaşma esas rolü oynarlar

Gerçekten, bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar

Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler

Çimentolaşmada ise, unsurlar arasındaki boşlukları dolduran suların içinde bulunan erimiş veya asılı haldeki maddeler kristalleşerek veya çökelerek unsurları birbirine bağlarlar

Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılıklar gösterirler

Bir tortul kayacın oluştuğu ortam şartlarının bütününe fasiyes denir

Tortul kayaçlar bu ortam şartlarını gerek fiziksel ve kimyasal özellikleri ile ve gerekse içerdikleri hayvan ve bitki fosilleriyle aksettirirler

Bu ise onların oluştukları devredeki ortam şartları hakkında bilgi edinmemizi sağlar

3 ana fasiyes grubu vardır:
Kara fasiyesi: Akarsu, göl, rüzgâr, v

s

depolarını içerir

Kıyı ve lagün fasiyesi: Kara fasiyesi ile deniz fasiyesi arasında geçiş tipini oluşturur

Kıyılardaki akarsu ağızlarında biriken depolar bu fasiyese girerler

Deniz fasiyesi: Deniz veya okyanusların tabanında biriken depolardan meydana gelir

Üç kısma ayrılır; 0-200 metreler arasındaki depolar neritik fasiyesi, 200-1000 metreler arasındaki depolar batiyal fasiyesi ve 1000 metreden daha derindeki depolar da abisal fasiyesi teşkil eder

Fasiyes TipleriBirikme veya tortullaşma, sürekli ve sakin bir ortamda meydana geliyorsa, üst üste biriken unsurlar birbirlerine paralel tabakalar meydana getirirler

Bu olaya konkordans, tabakalara ise konkordant tabakalar ismi verilir

Bu gibi sakin ortamlarda biriken unsurlar, düşey doğrultuda, ağırlık ve boyutlarına göre bir sıralanma gösterirler

İri ve ağır unsurlar altta yer alır ve yukarıya doğru daha küçük, hafif unsurlara geçilir

Bu olaya boylanma denir

Boylanma gösteren tabakalara ise boylanmış tabakalar adı verilir

Tortullaşma ortamı çalkantılı, girdaplı hareketlere sahipse veya çeşitli yönlerden gelen akımlara maruz kalıyorsa tabakalar birbirlerine parelel muntazam seriler meydana getirmezler

Bu durumda farklı eğime sahip kısımlar iç içe, yan yana bulunurlar, mercek ve kama seklinde seviyeler ihtiva ederler

Buna çapraz tabakalaşma denir

Bazı depolarda unsurlar taşıyıcı etmenin hareketi yönünde ağırlıklarına göre bir sıralanma gösterirler

Buna da derecelenme adı verilir

Konkordant ve Diskordant Tabakalar Tortullaşmanın sürekli olmadığı ortamlarda her bir tortullaşma devresine ait tabaka serileri arasında bir uyumsuzluk görülür

Buna diskordans, diskordansın görüldüğü yüzeye, diskordans yüzeyi ve buradaki tabakalara ise diskordant tabakalar denir

İki tip diskordans vardır;
Basit diskordans: Basit diskordansta üstte yer alan tabaka serisi alttaki serinin aşınmış yüzeyi üzerinde bulunur

Her iki tabaka serisi arasında bir açı söz konusu değildir

Bu durumda alttaki tabaka serisi meydana geldikten sonra birikme ortamında herhangi bir nedenle aşınma faaliyetleri hüküm sürmüş, bunun sonucu tabaka serisi üst kısmından aşınmış, daha sonra başlayan birikme devresinde ise üstteki tabaka serisi meydana gelmiştir

Açılı diskordans: Açılı diskordansta alttaki tabakalar oluştuktan sonra tektonik hareketlere maruz kalmışlardır

Bu hareketler onların yatay durumlarının bozulmasına neden olmuştur

Daha sonra tabakalar aşınım devresi geçirmiş ve son olarak da üstteki tabaka serisi meydana gelmiştir

Üstteki serinin en altında genellikle iri unsurlu konglomeralardan müteşekkil bir tabaka yer alır

Buna taban konglomerası denir

Diskordanslar veya diskordans yüzeyleri yereyin jeomorfolojik gelişiminde birikim ve aşınım evrelerinin teshiline imkan verirler

Çeşitli jeolojik devirlerde meydana gelmiş transgresyon ve regresyonlar sırasında kıyı bölgelerinde transgresif ve regresif depolar oluşmuştur

Transgresyon; denizin yavaş bir şekilde kara üzerine ilerlemesi olayıdır

Bu sırada denizin kara üzerine çökelttiği depoya transgresif depo veya transgresif seri denir

Transgresyon ve Transgresif SeriRegresyon ise denizin karadan yavaş bir şekilde çekilmesi olayıdır

Bu olay sırasında regresif depo veya regresif seri meydana gelir

Regresyon ve Regresif SeriBir transgresif seride altta iri unsurlu tortullar (konglomera, kumtaşı) yer alır ve yukarıya doğru giderek ince unsurlu tortullara (marn, kalker) geçilir

Bu durum denizin aynı düşey kesitte gittikçe derinleşmesi ile ilgilidir

Deniz sığken, iri unsurlar, dalga ve akıntılarla fazla uzaklara taşınamadıkları için, kıyı çizgisi yakınında biriktirilmişlerdir

Deniz karaya doğru ilerledikçe, eski kıyı çizgisinin bulunduğu yer gittikçe derinleşmiş ve dolayısıyle bu kesime kıyıdan uzaklara taşınabilen ince unsurlu tortullar birikmiştir

Regresif seride ise, aynı yerde denizin derinliği gittikçe azaldığı için, iri unsurlu tortullar üstte, ince unsurlular altta yer alırlar

Tortul tabakalar çeşitli kalınlıkta olurlar

Buna göre ayrılabilen başlıca tipler aşağıdaki gibidir:

Tortul Tabakalar Lamına 1cm'den ince İnce tabaka 1 -10 cm Orta tabaka 10 - 30 cm Kalın tabaka 30 -100 cm Çok kalın tabaka 100 cm'den kalın Tabakaların, sonradan meydana gelen tektonik hareketler sonucu yatay durumları bozulmuş olabilir

Bir sahada tektonik yapının ortaya konulabilmesi için tabakaların doğrultu ve eğimlerinden yararlanılır

Tabaka doğrultusu tabaka yüzeyinin yatay düzlemle yapağı ara kesite tekabül eder

Tabaka eğimi ise, tabaka yüzeyi ile yatay düzlem arasındaki açıya eşittir ve tabaka doğrultusuna dik yönde ölçülür

Tabaka Doğrultusu ve Eğimi

BAŞLICA TORTUL KAYAÇLAR

1-MEKANİK (KIRINTILI) TORTUL KAYAÇLAR
1

1

Çimentosuz Tortul Kayaçlar
1

1

Bloklar ve Çakıllar
1

1

2

Kumlar
1

1

3

Siltler
1

1

4

Killer
1

1

5

Lös
1

2

Çimentolu Tortul Kayaçlar
1

2

1

Konglomera
1

2

Kumtaşı
1

2

3

Silttaşı
1

2

4

Kiltaşı
1

2

5

Çamurtaşı
1

2

6

Arjilit
1

2

7

Şeyl
1

2

8

Arkoz
1

2

9

Grovak
1

2

10

Detritik Kalker

2- ORGANİK TORTUL KAYAÇLAR
2

1

Silisli Organik Kayaçlar
2

1

Diatomit
2

1

2

Radyolarit
2

1

3

Spongolit
2

2

Karbonatlı Organik Kayaçlar
2

2

1

Tebeşir
2

2

Resif Kalkeri
2

2

3

Foraminiferli Kalker
2

2

4

Lümaşel
2

3

Bitümlü Organik Kayaçlar
2

3

1

Turba
2

3

2

Linyit
2

3

Taş Kömürü
2

3

4

Antrasit
2

3

5

Asfaltit

3-KİMYASAL TORTUL KAYAÇLAR
3

1

Karbonatlı Kimyasal Kayaçlar
3

1

Kalker
3

1

2

Dolomit
3

1

3

Marn
3

1

4

Traverten
3

1

5

Oolitik Kalker
3

2

Evaporitler
3

2

1

Jips
3

2

Anhidrit
3

2

3

Kaya Tuzu
3

3

Silisli Kimyasal Kayaçlar
3

3

1

Sileks
3

3

2

Gayzerit
3

3

Çört
3

3

4

Filint
3

3

5

Jasp
3- METAMORFİK KAYAÇLAR

Bu kayaçlar totul yada volkanik kayaçların, yerin derinliklerinde yüksek basınç ve sıcaklık altında metamorfizmaya (başkalaşma) uğraması sonucunda oluşurlar

Oluşumlarında metamorfizma etkili olduğu için bunlara metamorfik kayaç veya başkalaşım kayaçları adı verilir

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Yerkabuğunu Oluşturan Taşlar

Yerkabuğunun ana malzemesi taşlardır

Çeşitli minerallerden ve organik maddelerden oluşan katı, doğal maddelere taş ya da kayaç denir

Yer üstünde ve içinde bulunan tüm taşların kökeni magmadır

Ancak bu taşların bir kısmı bazı olaylar sonucu değişik özellikler kazanarak çeşitli adlar almıştır

Oluşumlarına göre taşlar üç grupta toplanır

Püskürük (Volkanik) Taşlar
Tortul Taşlar
Başkalaşmış (Metamorfik) Taşlar

UYARI: Tortul taşları, püskürük ve başkalaşmış taşlardan ayıran en önemli özellik fosil içermeleridir

Püskürük (Volkanik) Taşlar

Magmanın yeryüzünde ya da yeryüzüne yakın yerlerde soğumasıyla oluşan taşlardır

Katılaşım taşları adı da verilen püskürük taşlar magmanın soğuduğu yere göre iki gruba ayrılır

§ Dış Püskürük Taşlar
§ İç Püskürük Taşlar

Dış Püskürük Taşlar

Magmanın yeryüzüne çıkıp, yeryüzünde soğumasıyla oluşan taşlardır

Soğumaları kısa sürede gerçekleştiği için Küçük kristalli olurlar

Dış püskürük taşların en tanınmış örnekleri bazalt, andezit, obsidyen ve volkanik tüftür

Bazalt: Koyu gri ve siyah renklerde olan dış püskürük bir taştır

Mineralleri ince taneli olduğu için ancak mikroskopla görülebilir

Bazalt demir içerir

Bu nedenle ağır bir taştır

Andezit: Eflatun, mor, pembemsi renkli dış püskürük bir taştır

Ankara taşı da denir

Dağıldığında killi topraklar oluşur

Obsidyen (Volkan Camı): Siyah, kahverengi, yeşil renkli ve parlak dış püskürük bir taştır

Magmanın yer yüzüne çıktığında aniden soğuması ile oluşur

Bu nedenle camsı görünüme sahiptir

Volkanik Tüf: Volkanlardan çıkan kül ve irili ufaklı parçaların üst üste yığılarak yapışması ile oluşan taşlara volkan tüfü denir

İç Püskürük Taşlar

Magmanın yeryüzünün derinliklerinde soğuyup, katılaşmasıyla oluşan taşlardır

Soğuma yavaş olduğundan iç püskürükler iri kristalli olurlar

İç püskürük taşların en tanınmış örnekleri granit, siyenit ve diyorittir

Granit: İç püskürük bir taştır

Kuvars, mika ve feldspat mineralleri içerir

Taneli olması nedeniyle mineralleri kolayca görülür

Çatlağı çok olan granit kolayca dağılır, oluşan kuma arena denir

Siyenit: Yeşilimsi, pembemsi renkli iç püskürük bir taştır

Adını Mısır’daki Syene (Asuvan) kentinden almıştır

Siyenit dağılınca kil oluşur

Diyorit: Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşan iç püskürük bir taştır

İri taneli olanları, ince tanelilere göre daha kolay dağılır

Tortul Taşlar

Denizlerde, göllerde ve çukur yerlerde meydana gelen tortulanma ve çökelmelerle oluşan taşlardır

Tortul taşların yaşı içerdikleri fosillerle belirlenir

Tortul taşlar, tortullanmanın çeşidine göre 3 gruba ayrılır

Kimyasal Tortul Taşlar
Organik Tortul Taşlar
Fiziksel Tortul Taşlar

Fosil: Jeolojik devirler boyunca yaşamış canlıların taşlamış kalıntılarına fosil denir

Kimyasal Tortul Taşlar

Suda erime özelliğine sahip taşların suda eriyerek başka alanlara taşınıp tortulanması ile oluşur

Kimyasal tortul taşların en tanınmış örnekleri jips, traverten, kireç taşı (kalker), çakmaktaşı (silex)’dır

Jips (Alçıtaşı): Beyaz renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal tortul bir taştır

Alçıtaşı olarak da isimlendirilir

Traverten: Kalsiyum biokarbonatlı yer altı sularının mağara boşluklarında veya yeryüzüne çıktıkları yerlerde içlerindeki kalsiyum karbonatın çökelmesi sonucu oluşan kimyasal tortul bir taştır

Kalker (Kireçtaşı): Deniz ve okyanus havzalarında, erimiş halde bulunan kirecin çökelmesi ve taşlaşması sonucu oluşan taştır

Çakmaktaşı (Silex): Denizlerde eriyik halde bulunan silisyum dioksitin (SİO2) çökelmesi ile oluşan taştır

Kahverengi, gri, beyaz, siyah renkleri bulunur

Çok sert olması ve düzgün yüzeyler halinde kırılması nedeniyle ilkel insanlar tarafından alet yapımında kullanılmıştır

Organik Tortul Taşlar

Bitki ya da hayvan kalıntılarının belli ortamlarda birikmesi ve zamanla taşlaşması sonucu oluşur

Organik tortul taşların en tanınmış örnekleri mercan kalkeri, tebeşir ve kömürdür

Mercan Kalkeri: Mercan iskeletlerinden oluşan organik bir taştır

Temiz, sıcak ve derinliğin az olduğu denizlerde bulunur

Ada kenarlarında topluluk oluşturanlara atol denir

Kıyı yakınlarında olanlar ise, mercan resifleridir

Tebeşir: Derin deniz canlıları olan tek hücreli Globugerina (Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur

Saf, yumuşak, kolay dağılabilen bir kalkerdir

Gözenekli olduğu için suyu kolay geçirir

Kömür : Bitkiler öldükten sonra bakteriler etkisiyle değişime uğrar

Eğer su altında kalarak değişime uğrarsa, C (karbon) miktarı artarak kömürleşme başlar

C miktarı % 60 ise turba, C miktarı % 70 ise linyit, C miktarı % 80 – 90 ise taş kömürü, C miktarı % 94 ise antrasit adını alır

Fiziksel (Mekanik) Tortul Taşlar

Akarsuların, rüzgarların ve buzulların, taşlardan kopardıkları parçacıkların çökelip, birikmesi ile oluşur

Fiziksel (mekanik) tortul taşların en tanınmış örnekleri kiltaşı (şist), kumtaşı (gre) ve çakıltaşı (konglomera)’dır

Kiltaşı (Şist): Çapı 2 mikrondan daha küçük olan ve kil adı verilen tanelerin yapışması sonucu oluşan fiziksel tortul bir taştır

Kumtaşı (Gre): Kum tanelerinin doğal bir çimento maddesi yardımıyla yapışması sonucu oluşan fiziksel tortul bir taştır

Çakıltaşı (Konglomera): Genelde yuvarlak akarsu çakıllarının doğal bir çimento maddesi yardımıyla yapışması sonucu oluşur

Başkalaşmış (Metamorfik) Taşlar

Tortul ve püskürük taşların, yüksek sıcaklık ve basınç altında başkalaşıma uğraması sonucu oluşan taşlardır

Başkalaşmış taşların en tanınmış örnekleri mermer, gnays ve filattır

Mermer: Kalkerin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğraması, yani metamorfize olması sonucu oluşur

Gnays: Granitin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğraması yani metamorfize olması sonucu oluşur

Filat: Kiltaşının (şist) yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğraması yani metamorfize olması sonucu oluşur

Yeraltı Zenginliklerinin Oluşumu

Yerkabuğunun yapısı ve geçirmiş olduğu evrelerle yer altı zenginlikleri arasında sıkı bir ilişki vardır

Yer altı zenginliklerinin oluşumu 3 grupta toplanır:

Volkanik olaylara bağlı olanlar; Krom, kurşun, demir, nikel, pirit ve manganez gibi madenler magmada erimiş haldedir

Organik tortulanmaya bağlı olanlar; Taş kömürü, linyit ve petrol oluşumu

Kimyasal tortulanmaya bağlı olanlar; Kayatuzu, jips, kalker, borasit ve potas yataklarının oluşumu

09-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Taş Çeşitleri Ve Adları Nelerdir? Taş Çeşitleri Ve İsimleri Nelerdir? Taş Çeşidi Taş Çeşitleri Ve Adları Nelerdir? Taş Çeşitleri Ve İsimleri Nelerdir? Taş Çeşidi Taş Çeşitleri Ve Adları Nelerdir? Taş Çeşitleri Ve İsimleri Nelerdir? Taş Çeşidi Kayaçlar Kayaçlar su, gaz ve organik varlıkların dışında yerkabuğunu meydana getiren unsurlardır Yol yarmaları, maden ocakları ve taş ocakları gibi yerlerle, toprak veya enkaz örtüsünden yoksun topografya yüzeylerinde mostralarına rastladığımız kayaçlar, yer şekillerinin oluşum ve gelişimlerinde rol oynayan önemli etmenlerden biridir Onların fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki farklılıklar yer şekillerinin de farklı olmalarına sebep olur Çünkü bu özellikler, kayaçların, aşındırma etmen ve süreçlerine karşı dayanıklı veya dayanıksız olmalarını tayin eder Örneğin kalker ve jips gibi eriyebilen kayaçların bulunduğu sahalarda lapya, dolin, uvala gibi özel yer şekilleri oluşmaktadır Genel olarak, tektonik hareketlerle ters durumlar meydana gelmemişse, aşınmaya karşı dayanıklı kayaçlar yüksek yer şekillerini, kolay aşınan ve parçalanan kayaçlar ise alçak yer şekillerini meydana getirirler Granitlerden müteşekkil sahalarda granit topografyası adı verilen özel bir topografya tipi oluşur Benzer şekillere siyenit, diorit, andezit, bazalt ve gnays gibi heterojen kayaçlar üzerinde de rastlanır Kayaçlar kökenlerine göre üç ana grup altında toplanırlar: Magmatik kayaçlar Tortul kayaçlar Metamorfik kayaçlar 1- MAGMATİK KAYAÇLAR Bu kayaçlar magmanın soğuyarak katılaşması sonucu meydana gelirler Yer kabuğunun yaklaşık olarak % 65'ini oluştururlar Kökenlerini magma teşkil ettiğinden bunlara magmatik kayaç veya katılaşım kayaçları adı verilir 2- TORTUL KAYAÇLAR Tortul kayaçlar yeryüzünde çok görülen kayaçlardır Yer yüzeyinin yaklaşık olarak % 75'i tortul kayaçlardan müteşekkildir Yerkabuğunun ise % 8 kadarını oluştururlar Bunlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerlerinde organizma kalıntıları (fosil) ihtiva ederlerTortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmen ve süreçler tarafından yeryüzünün aşındırılması ve meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların taşınarak çukur sahalarda (göl, deniz ve okyanus tabanları gibi) biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır Bu olaya genel anlamda tortullaşma (sedimentasyon) denir Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler Diajenez adı verilen bu olayda basınç ve çimentolaşma esas rolü oynarlar Gerçekten, bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler Çimentolaşmada ise, unsurlar arasındaki boşlukları dolduran suların içinde bulunan erimiş veya asılı haldeki maddeler kristalleşerek veya çökelerek unsurları birbirine bağlarlarTortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılıklar gösterirler Bir tortul kayacın oluştuğu ortam şartlarının bütününe fasiyes denir Tortul kayaçlar bu ortam şartlarını gerek fiziksel ve kimyasal özellikleri ile ve gerekse içerdikleri hayvan ve bitki fosilleriyle aksettirirler Bu ise onların oluştukları devredeki ortam şartları hakkında bilgi edinmemizi sağlar3 ana fasiyes grubu vardır: Kara fasiyesi: Akarsu, göl, rüzgâr, vs depolarını içerir Kıyı ve lagün fasiyesi: Kara fasiyesi ile deniz fasiyesi arasında geçiş tipini oluşturur Kıyılardaki akarsu ağızlarında biriken depolar bu fasiyese girerler Deniz fasiyesi: Deniz veya okyanusların tabanında biriken depolardan meydana gelir Üç kısma ayrılır; 0-200 metreler arasındaki depolar neritik fasiyesi, 200-1000 metreler arasındaki depolar batiyal fasiyesi ve 1000 metreden daha derindeki depolar da abisal fasiyesi teşkil eder Fasiyes TipleriBirikme veya tortullaşma, sürekli ve sakin bir ortamda meydana geliyorsa, üst üste biriken unsurlar birbirlerine paralel tabakalar meydana getirirler Bu olaya konkordans, tabakalara ise konkordant tabakalar ismi verilir Bu gibi sakin ortamlarda biriken unsurlar, düşey doğrultuda, ağırlık ve boyutlarına göre bir sıralanma gösterirler İri ve ağır unsurlar altta yer alır ve yukarıya doğru daha küçük, hafif unsurlara geçilir Bu olaya boylanma denir Boylanma gösteren tabakalara ise boylanmış tabakalar adı verilir Tortullaşma ortamı çalkantılı, girdaplı hareketlere sahipse veya çeşitli yönlerden gelen akımlara maruz kalıyorsa tabakalar birbirlerine parelel muntazam seriler meydana getirmezler Bu durumda farklı eğime sahip kısımlar iç içe, yan yana bulunurlar, mercek ve kama seklinde seviyeler ihtiva ederler Buna çapraz tabakalaşma denir Bazı depolarda unsurlar taşıyıcı etmenin hareketi yönünde ağırlıklarına göre bir sıralanma gösterirler Buna da derecelenme adı verilir Konkordant ve Diskordant Tabakalar Tortullaşmanın sürekli olmadığı ortamlarda her bir tortullaşma devresine ait tabaka serileri arasında bir uyumsuzluk görülür Buna diskordans, diskordansın görüldüğü yüzeye, diskordans yüzeyi ve buradaki tabakalara ise diskordant tabakalar denir İki tip diskordans vardır; Basit diskordans: Basit diskordansta üstte yer alan tabaka serisi alttaki serinin aşınmış yüzeyi üzerinde bulunur Her iki tabaka serisi arasında bir açı söz konusu değildir Bu durumda alttaki tabaka serisi meydana geldikten sonra birikme ortamında herhangi bir nedenle aşınma faaliyetleri hüküm sürmüş, bunun sonucu tabaka serisi üst kısmından aşınmış, daha sonra başlayan birikme devresinde ise üstteki tabaka serisi meydana gelmiştir Açılı diskordans: Açılı diskordansta alttaki tabakalar oluştuktan sonra tektonik hareketlere maruz kalmışlardır Bu hareketler onların yatay durumlarının bozulmasına neden olmuştur Daha sonra tabakalar aşınım devresi geçirmiş ve son olarak da üstteki tabaka serisi meydana gelmiştir Üstteki serinin en altında genellikle iri unsurlu konglomeralardan müteşekkil bir tabaka yer alır Buna taban konglomerası denir Diskordanslar veya diskordans yüzeyleri yereyin jeomorfolojik gelişiminde birikim ve aşınım evrelerinin teshiline imkan verirlerÇeşitli jeolojik devirlerde meydana gelmiş transgresyon ve regresyonlar sırasında kıyı bölgelerinde transgresif ve regresif depolar oluşmuştur Transgresyon; denizin yavaş bir şekilde kara üzerine ilerlemesi olayıdır Bu sırada denizin kara üzerine çökelttiği depoya transgresif depo veya transgresif seri denir Transgresyon ve Transgresif SeriRegresyon ise denizin karadan yavaş bir şekilde çekilmesi olayıdır Bu olay sırasında regresif depo veya regresif seri meydana gelir Regresyon ve Regresif SeriBir transgresif seride altta iri unsurlu tortullar (konglomera, kumtaşı) yer alır ve yukarıya doğru giderek ince unsurlu tortullara (marn, kalker) geçilir Bu durum denizin aynı düşey kesitte gittikçe derinleşmesi ile ilgilidir Deniz sığken, iri unsurlar, dalga ve akıntılarla fazla uzaklara taşınamadıkları için, kıyı çizgisi yakınında biriktirilmişlerdir Deniz karaya doğru ilerledikçe, eski kıyı çizgisinin bulunduğu yer gittikçe derinleşmiş ve dolayısıyle bu kesime kıyıdan uzaklara taşınabilen ince unsurlu tortullar birikmiştirRegresif seride ise, aynı yerde denizin derinliği gittikçe azaldığı için, iri unsurlu tortullar üstte, ince unsurlular altta yer alırlarTortul tabakalar çeşitli kalınlıkta olurlar Buna göre ayrılabilen başlıca tipler aşağıdaki gibidir: Tortul Tabakalar Lamına 1cm'den ince İnce tabaka 1 -10 cm Orta tabaka 10 - 30 cm Kalın tabaka 30 -100 cm Çok kalın tabaka 100 cm'den kalın Tabakaların, sonradan meydana gelen tektonik hareketler sonucu yatay durumları bozulmuş olabilir Bir sahada tektonik yapının ortaya konulabilmesi için tabakaların doğrultu ve eğimlerinden yararlanılır Tabaka doğrultusu tabaka yüzeyinin yatay düzlemle yapağı ara kesite tekabül eder Tabaka eğimi ise, tabaka yüzeyi ile yatay düzlem arasındaki açıya eşittir ve tabaka doğrultusuna dik yönde ölçülür Tabaka Doğrultusu ve Eğimi BAŞLICA TORTUL KAYAÇLAR 1-MEKANİK (KIRINTILI) TORTUL KAYAÇLAR 11 Çimentosuz Tortul Kayaçlar 111 Bloklar ve Çakıllar 112 Kumlar 113 Siltler 114 Killer 115 Lös 12 Çimentolu Tortul Kayaçlar 121 Konglomera 122 Kumtaşı 123 Silttaşı 124 Kiltaşı 125 Çamurtaşı 126 Arjilit 127 Şeyl 128 Arkoz 129 Grovak 1210 Detritik Kalker 2- ORGANİK TORTUL KAYAÇLAR 21 Silisli Organik Kayaçlar 211 Diatomit 212 Radyolarit 213 Spongolit 22 Karbonatlı Organik Kayaçlar 221 Tebeşir 222 Resif Kalkeri 223 Foraminiferli Kalker 224 Lümaşel 23 Bitümlü Organik Kayaçlar 231 Turba 232 Linyit 233 Taş Kömürü 234 Antrasit 235 Asfaltit 3-KİMYASAL TORTUL KAYAÇLAR 31 Karbonatlı Kimyasal Kayaçlar 311 Kalker 312 Dolomit 313 Marn 314 Traverten 315 Oolitik Kalker 32 Evaporitler 321 Jips 322 Anhidrit 323 Kaya Tuzu 33 Silisli Kimyasal Kayaçlar 331 Sileks 332 Gayzerit 333 Çört 334 Filint 335 Jasp 3- METAMORFİK KAYAÇLAR Bu kayaçlar totul yada volkanik kayaçların, yerin derinliklerinde yüksek basınç ve sıcaklık altında metamorfizmaya (başkalaşma) uğraması sonucunda oluşurlar Oluşumlarında metamorfizma etkili olduğu için bunlara metamorfik kayaç veya başkalaşım kayaçları adı verilir