Ege Denizi'ne , Marmara Denizine, Akdeniz Ve Karadeniz Dökülen Akarsularımız Nelerdir

Ege Denizi'ne , Marmara Denizine, Akdeniz Ve Karadeniz Dökülen Akarsularımız Nelerdir
Ege Denizi'ne , Marmara Denizine, Akdeniz Ve Karadeniz Dökülen Akarsularımız Nelerdir

Ege Denizi'ne Dökülen Akarsular

Ege Denizi'ne dökülen akarsuların büyük bir kısmı doğu-batı doğrultusundaki çökün*tü ovalarına yerleşmiştir Bu akarsular, aynı doğrultuda uzanan dağlardan inen kısa de*relerle beslenir
Ege Denizi'ne dökülen akarsuların başlıcaları şunlardır:
Gediz, iç Batı Anadolu platoları üzerinde yükselen Murat Dağı'ndan doğar Bozdağlar’ın kuzeyini takip ederek Salihli yakınlarında ovaya girer ve burada Alaşehir su*yunu alır Manisa yakınında, Akhisar ovasından gelen Kum çayını alarak Menemen'in kuzeyinden, İzmir Körfezi'ne dökülür Gediz'in eskiden denize döküldüğü yer çok sığ* olduğundan ve nehir, taşıdığı alüvyonlarla körfezi doldurma tehlikesi gösterdiğinden, daha güneyde olan alt çığın 1886'da değiştirilerek şimdiki yerine alınmıştır Irmağın artık ulaşamadığı deltanın batı kesiminde, başta Çamaltı Tuzlası olmak üzere bazı lagün*ler oluşmuştur Gediz üzerinde Demirköprü Barajı kurulmuştur
Küçük Menderes, Bozdağ'dan doğar, Aydın Dağlan ile Bozdağlar arasındaki çö*küntü alanını takip eder ve buralardaki, yamaçlardan inen birçok kolu alarak Kuşadası Körfezi'ne dökülür Taşıdığı alüvyonlarla denizi doldurduğu için, İlk Çağ'da bir kıyı kenti olan Efes, yaklaşık on kilometre içeride kalmıştır
Büyük Menderes, çizdiği büklümlerle bir yer şekline (Menderes) adını vermiştir Ege Bölgesi'nin en büyük akarsuyudur Sandıklı Dağlarının batısından ve Dinar yakın*larından kaynaklarını alır Murat Dağı'ndan gelen Banaz çayı ile Denizli yakınlarından geçen Çürüksu'yu aldıktan sonra, doğu-batı doğrultulu geniş ovaya girer Nazilli'de Akçay, Aydın Ma Çine çayını aldıktan sonra Balat ovasında denize dökülür Büyük Menderes, taşıdığı ve biriktirdiği alüvyonlarla büyük bir delta oluşturmuş, döküldüğü yerde körfez, 30 km kadar dolarak kara hâline gelmiştir Bu süreçte Çamiçi gölü oluş*muş, antik liman kenti olan Milet, 8-10 km içeride kalmıştır Büyük Menderes'in yu*karı çığın üzerinde Adıgüzel, Akçay kolu üzerinde Kemer Barajı yapılmıştır
Bakırçayı da Ege denizine dökülen akarsulardandır Ege Havzası'nda yer alan diğer bir akarsu da Çanakkale Boğazı'nın batısından de*nize dökülen Meriç'tir Meriç nehri, Bulgaristan'dan gelen Tanca, Batı Trakya'dan gelen Arda çayları ile birleştikten sonra Ergene Irmağı'nı alır ve Türkiye-Yunanis*tan sınırını çizerek Enez yakınında denize dökülür Meriç'in en önemli kolu olan Er*gene, Yıldız Dağlarının tepelerinden inen kollarla beslenir

Akdeniz bölgesi, sularının büyük bir bölümünü Akdeniz'e gönderir

Beyşehir gölünün sulan Çarşamba suyuyla Konya ovasına boşalır Ayrıca sularını denize göndermeyen Burdur gölü, Acıgöl gibi kapalı havzalar da vardır Taşeli yaylasının ve Bolkar dağlarının bir bölümünün Konya ovasıyla birleştiğ i yerde de, yamaçlardan inen sular Konya ovasının kenarındaki bataklıklarda sona erer Teke yöresinin iç kesimlerindeki, Taşeli yaylasındaki geniş karstlı alanlar, yüzeyde akıştan yoksun olmalarına karşılık, yeraltı suları bakımından zengindir Akdeniz'e dökülen akarsular batıdan doğuya doğru Dalaman çayı, Kocaçay, Denire çayı, Alakır suyu, Aksu, Köprü suyu, Manavgat, Göksu, Tarsus çayı, Seyhan, Ceyhan ve Asi ırmaklarıdır Bu sulardan Seyhan, Ceyhan ve Asi ırmaklarının kaynakları Akdeniz bölgesi dışındadır
Öbür akarsuların boyları pek uzun değüdir ve bütün havzaları bölge sınırları içinde kalır Yazın birçok kısa çığırlı akarsu bütünüyle kurur, kum ve çakıl yatakları halini alır Dağların çok yer tutması da, akışın hızlı, akarsu rejimlerinin düzgün olmasını sağlar

Yazın kuruyan yataklar yağışlı mevsimde suyla dolar Kalkerin yaygın olduğu alanlardaysa, akarsular yeraltı kaynaklarından beslendikleri için yağışsız mevsimlerde büe bol su taşırlar Manavgat çayında olduğu gibi)
Akdeniz bölgesi göller bakımından zengindir
Başlıcaları Göller yöresinde toplanmıştır ve en önemlileri çöküntü çukurlarının tabanında yer alan tektonik göllerdir Bölgenin en büyük gölü olan Beyşehir gölü, sularının fazlasını Çarşamba suyuyla önce Suğla gölüne oradan da Konya ovasına boşaltır; çevresindeki doğal güzellikler nedeniyle oldukça turist çeker Eğridir ve Kovada gölleri kuzey-güney doğrultulu tektonik bir çukurluğa yerleşmişlerdir; birbirleriyle bağlantılıdırlar ve suları tatlıdır Buna karşılık, Burdur ve Acıgöl'ün dışarı akışları "olmadığı için suları tuzludur

Akdeniz bölgesinin batı kesiminde,bir krater gölü olan İsparta gölcüğü yer alır Akdeniz'in batısı, göller bakımından zengindir; ama doğusu bu bakımdan oldukça yoksuldur Burada yalnızca küçük çaph kıyı göllerine raslanır Toroslar'ın yüksek kesimlerinde bazı buzul gölleri de görülür

Büyük beş ırmak Karadeniz'e dökülür: Dinyeper, Dinyester, Don ve Kubanve Fransa sınırına kadar uzanan ve bütün doğu ve orta Avrupa’yı kapsayan Tuna Tuna tek başına her yıl 203 kilometre küp tatlı suyu Karadeniz’e taşır [3] Bu miktar Kuzey Denizi’ne akan bütün tatlı sulardan fazladır Türkiye'den ise belli başlı dört ırmak Karadeniz'de sonlanır: Sakarya, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh (sonuncusunun büyük bölümü Türkiye'de olmasına karşın Gürcistan'da Batum'dan denize dökülür) Bu denize dökülen Avrupa ve Asya akarsularıyla birlikte Karadeniz havzasının alanı denizin kendisinden 5 kat daha geniştir ve yaklaşık 22 milyon km2'dir Alaettin bahçekapılı Karadeniz ve Çevre tuzluluk oranı oldukça fazladır

Marmara Denizi'ne Dökülen Akarsular

Marmara denizine dökülen akarsuların tamamı Türkiye sınırları içinden doğar Yer şekillerine bağlı olarak, bu denize dökülen akarsuların boyları kısa, havzaları dardır Bu akarsulardan en önemlisi Susurluk (Simav)'tur
Susurluk, Kuş Golü'nden gelen Kocaçay ile Ulubat Golü'nden gelen Mustafa Kemalpaşa ve Nilüfer çaylarının birleşmesiyle oluşur Susurluk, Güney Marmara sularının büyük bir kısmını toplar Marmara denizine dökülen diğer akarsular; Gönen ve Biga çaylarıdır

Karadeniz'e Dökülen Akarsular

Türkiye akarsularının yaklaşık üçte biri Karadeniz'e dökülmektedir Karadeniz'de*ki akarsuları iki grupta inceleyebiliriz:
Birinci grup, Karadeniz'deki dağlık alanlardan kaynağını alan, bu nedenle boylan kısa akarsulardır Bunların başlıcaları şunlardır:

• Doğankent
• Melet
• azarderesi
• İkizdere
• Fır*tına deresi
• Değirmendere
• Aksu

Bu akarsular yıl boyunca genel*likle bol su taşırlar
İkinci grubu, iç bölgelerden doğarak Karadeniz'e dökülen akarsular oluşturur Bun*ların çoğu, doğu-batı doğrultusunda akar ve daha sonra kuzeye yönelerek Karadeniz'e dökülürler
Bu akarsuların başlıcaları doğudan batıya doğru şöyledir:
Çoruh, Mescit dağlarından doğarak batıya doğru akar Sonra kuzeye yönelir, kısa bir yol aldıktan sonra doğuya döner ve kıyı ile iç kesimlerdeki dağ sıralarını birbirinden ayırarak akışına devam eder Oltu ve Tortum çaylarını toplar ve kuzeye yönelir Tür*kiye'nin en dar ve derin vadilerinden geçerek sınırlarımızın dışına çıkar ve Batum ya*kınlarında denize dökülür Kaynaklarını aldığı iç kısımlarda kışın yağışlar kar şeklinde olduğu için, en az suyu kış aylarında taşır Kar erimeleri ve yağmurlarla birlikte ilkba*harda sulan kabarır ve mayısta en yüksek düzeye çıkar Öyle ki, Çoruh'un sadece Mayıs ayında taşıdığı su miktarı, bütün bir kış boyunca taşıdığı su toplamının iki katını bu*lur Rafting sporuna uygunluğu nedeniyle turistik açıdan önem kazanmış bir akarsuyu-muzdur
Doğankent çayı, Çadırdağı ve Kalkanlı dağlarının yamaçlarından inen derelerden kaynağını alır Kuzeybatıya yönelerek Tirebolu'nun doğuşumla denize dökülür
Yeşilırmak üç önemli kolun birleşmesiyle meydana gelmiştir Boalardan ilki, Yıl*dız Dağlarından doğan ve en kısa kol olan Çekerek Çayı'dır Köse Dağı’nan çıkan ve Tokat Çayı ile Tozanlı ırmağından oluşan ikinci kol, Tokat'tan geçer Amasya'ya varmadan önce Çekerek'le birleşir Üçüncü kol Kelkit Çayı’dır Bu kol, doğu-batı doğrultum bir vadide akarak Amasya'dan gelen Yeşilırmak ile birleşir Bundan sonra, Yeşilırmak, Canik dağlarını dikine keserek Karadeniz'e dökülür Yağmur ve eri*yen kar sularıyla beslendiğinden, rejimi çok düzensizdir Aşağı çığırında Hasan Uğur*lu ve Suat Uğurlu Barajları, bir kolu olan Tozanlı çayı üzerinde de Almus Barajı yapıl*mıştır Denize döküldüğü yerde Çarşamba deltası oluşmuştur
Kızılırmak, bütün çığırları Türkiye sınırları içinde kalan en uzun akarsuyumuzdurSivas'ın doğusunda Kızıldağ'dan çıkan derelerin birleşmesiyle oluşur, % Anadolu Böl*gesi'nde büyük bir yay çizdikten sonra kuzeye yönelerek geniş Bafra deltasını oluştu*rarak denize dökülür Bu akarsuyun büyük bir kısmı İç Anadolu Bölgesi'nde yer alır Başlıca kollan; Gökırmak, Delice ırmağı ve Devrez çayıdır Kızılırmak deltasında balıkçılık bakımından önem taşıyan birçok lagün vardır Bu deltanın bir başka özelliği de yüksekliği 7-8 m'yi bulan kıyı kumullarının bulunmasıdır Orta çığırında Hirfanlı ve Kesikköprü barajları, aşağı çığırında Altınkaya Barajı yapılmıştır Rejimi düzensizdir Mart ayında birden kabarır, nisanda en yüksek akıma ulaşır Mayıs sonunda ise sulan hızla azalmaya başlar
Yenice ırmağı, Gerede, Soğanlı, Bolu ve Devrek çaylarının birleşmesiyle oluşur Genellikle ormanlık ve yağışı yeterli yörelerden aktığı için rejimi oldukça düzenlidir
Kocaırmak, Küre Dağlarının batı kesiminden kaynağını alan birçok kolun birleş*mesiyle oluşur Ağzında oluşan küçük haliç nedeniyle, üzerinde sınırlı da olsa taşıma*cılık yapılabilmektedir
Sakarya, Kuzeybatı Anadolu'nun en büyük akarsuyudur Çifteler (Eskişehir) ilçe merkezinin güneydoğusundaki Sakaryabaşı kaynağı, bu ırmağın başlangıcım oluşturur Ankara, Kirmir, Mudurnu ve en büyük kolu olan Porsuk çaylarının birleşmesiyle son şeklini alır Sakarya da tıpkı Kızılırmak gibi genişçe bir kıvrım oluşturur Aşağı çı*ğırında, taşıdığı alüvyonların büyük bir bölümünü birer çöküntü alanı olan Osmaneli ve Adapazarı ovalarında biriktirir Bu nedenle denize döküldüğü yerde belirgin bir deltası oluşmamıştır Orta çığın üzerinde Hasan Polatkan ve Gökçekaya barajları, bir kolu olan Porsuk çayı üzerinde de Porsuk Barajı kurulmuştur