On İki Hayvanlı Türk Takvimi Nedir? On İki Hayvanlı Türk Takvimi Nasıldır?

On İki Hayvanlı Türk Takvimi Nedir? On İki Hayvanlı Türk Takvimi Nasıldır?
On İki Hayvanlı Türk Takvimi Nedir? On İki Hayvanlı Türk Takvimi Nasıldır?

12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ
Tabiat olaylarıyla iç içe olan atlı göçebe Türkler, hayatlarını belli bir düzene koyma ihtiyacı duymuşlardır Bu sebeple "geçmiş şimdi - gelecek" bilgisi yoluyla, zamanı sistemli hale getirmişler

Zamanı ölçmek için kullandığımız ölçütlerin , hepsinin temelinde aslında gök cisimleri ve göksel olaylar bulunur Gerçekte zamanımızı Güneş'e, Ay'a, gezegenlere ya da yıldızlara bakarak belirlememiz eski atalarımızdan bize kalan bir mirastır Türkler eski dönemlerden beri göçebe ve bozkır hayatı yaşadığı için bu insanlar zaman hesaplamaya, özellikle de hasat zamanını çok iyi belirlemeye gereksinim duydular Öte yandan yıldızlara bakarak bilinmeyen; haber verdiği iddia edilen şaman, evliya, hesapçıların ya da kabile büyücülerinin işlerinden biri de yıldızların konumuna bakarak yaylaya göçme, koyunları çiftleştirme, ot biçme, tohum atma, tarlayı çapalama ya da ekinleri biçme zamanının geldiğini insanlara söylemekti Böylece yılın belli zamanlarını hesaplama ve ilkel bir takvim yapma işini ilk kez bu şamanlar, evliyalar ve hesapçılar gerçekleştirmiş oldular

Türkler uzun tarihi süreçte kendilerine has, 12 hayvanlı takvim geliştirmişlerdir Bu takvimde yıllara numara vermek yerine 12 hayvanın adı verilmiştir Bundan dolay "12 Hayvanlı Türk Takvimi" denilmektedir Takvimin yıl simgeleri hayvanlardan oluştuğuna göre, kaynağın hayvancılıkla geçinen kavimlerde, yani Kazak bozkır topluluklarında aranması son derece doğal olacaktır Bu takvim Türklerde Hun İmparatorluğu döneminden itibaren kullanıla gelmiştir Ata yurdunda yaşayan Kazak Türkleri ata mirası olan eski Türklerin kullandıkları 12 hayvanlı takvimi ,simdi hala devam ettirmektedir Bu takvimdeki hayvanlar sırasıyla şöyledir: Tışkan (Fare), Sıyır (Sığır), Barıs (Pars), Koyan (Tavşan), U1uw (Ejder), Jı1an (Yilan), Jılki (At), Koy (Koyun), Meşin (Maymun), Tavık (Tavuk), İyt (It), Domuz (Domuz)
Bu takvimde güneş yılı esas alınmış ve 12 devreye ayrılmıştır Yılbaşı Fare'den ve Nevruz ayının (Mart ayının) 22'sinden itibaren başlar Her 12 yılda bir başa döner Buna göre 1991 yılının Mart ayında başlayan Koyun yılı 2003 yılının Mart ayında tekrar başlar
Yıl sayımı, halkbiliminin bir bolümüdür Yıl sayımına Kazaklar 'jil kayıruw" (yıl çevirme) demektedir 12 yılın oluşturduğu zamanı bir küme saymıştır Bu 12'lik zaman dilimine Kazaklar "müşel" adını vermektedir Bu metot, geçen yılları hesaplamada hem kolay, hem de kullanışlı olan bir hesap sistemidir Birincisi 13 yıldan, ondan sonrakiler 12 yıldan hesaplanarak insanların yaşı da çok kolay hesaplanabilir

Kişinin yaşı hesaplandığında "Fare'den yani Fare 13" diye birinci müşeli (bebeklik çağı müşeli) 13 yaş diye hesaplanır ve ikinci müşel (delikanlılık müşeli) 25 yaş; üçüncü müşel (yiğitlik müşeli) 37 yaş; dördüncü müşel (orta yaş müşeli) 49 yaş; beşinci müşel (yaşlılık müşeli) 61 yaş; altıncı müşel (ihtiyarlık müşeli) 73 yaş; yedinci müsel (kocalık müşeli) 85 yaş ve böyle devam etmektedir Eskiden ihtiyarlar "altmış birdeyim" demez onun yerine "beşinci müşeli doldurdum" derlermiş
Yaş sorulduğunda, ilk önce "hangi yıl?" diye, yılını sorup, kişinin yüz hatlarına bakıp, yaşı tahmin edilir Örneğin, orta yaşa basmış kişinin doğduğu yıl "sığır" olan bir kişiye 1977 yılında yay sorulursa, o kişi dört müşeli 49 yaş diye kabul eder ve gelecek yılı ekleyip "Pars 50, Tavşan 51, siz bu yıl 51'e basmışsınız" der
12 Hayvanlı takvim tamamen Türklerin kendine özgü bir takvimi olduğu için, Kazaklar kendi anlayış ve inancına göre açıklık getirmiştir Bu konuda Kazak Halkbilimcisi Seyit Kenjeahmetoglu'nun araştırmasında şu bilgiler yer almaktadır






12 Hayvanlı Türk Takvimi, 12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile Göktürkler�de, Uygur Türkleri�nde, Tuna Bulgarları�nda, İtil Bulgarları�nda ve daha önceleri de büyük ihtimalle Hun Türkleri�nde kullanılmış olup, Türkler arasında çok yaygın bir sistem olmuştur Göktürk Yazıtları, Uygur kitap ve hukuk belgeleri, Tuna Bulgarları�nın yazıtları, Bulgar Hakanları Listesi bu takvimle tarihlendirilmiştir Hatta, Manas Destanı�ndaki bazı olaylar bile On İki Hayvanlı Türk Takvimi ile tarihlendirilmiştir

Tarih

Edouard Chavannes�in �Le Cycle turc des Douze Animaux 12 Hayvanlı Türk Takvimi�, adlı araştırmasına göre Asya�da kullanılan 12 Hayvanlı takvim Türklere ait bir takvim sistemiydidi ve Çinliler bu takvimi Türklerden almışlardı Chavannes bu yüzden de araştırmasının adını 12 Hayvanlı Türk Takvimi koymuştur

Yıllar
Yıl Eski dil Günümüzde
1 Sıçan Fare
2 Ud Sığır Öküz
3 Bars Pars
4 Tavışgan Tavşan
5 Lu Ejderha
6 Ilan Yılan
7 Yunt At
8 Koy Koyun
9 Biçin Maymun
10 Tabuk Tavuk
11 İt Köpek
12 Tonguz Domuz

Aylar

Bir yılda 12 ay vardı Aylar birinçay (birinci ay) , ikinçay (ikinci ay), üçünçay (üçüncü ay), dördünçay (dördüncü ay), beşinçay (beşinci ay), altınçay (altıncı ay), yedinçay (yedinci ay), sekizinçay (sekizinci ay), dokuzunçay (dokuzuncu ay), onunçay (onuncu ay), onbirinçay (onbirinci ay) ve onikinçay (onikinci ay) diye adlandırılmıştır

Mevsimler
Eski isim Günümüzde
Oğlak ay: İlkbahar
Uluğ Oğlak ay: Yaz
Uluğ ay: Sonbahar
Ay: Kış

Günler

Türklerde gün isimlerinin yabancı kökenli olmasının sebebi bazı tarihçilere göre; göçebelik sebebiyle Türklerde gün kavramının gelişmemesidir Türk Takvimi�nde bir gün 12 bölüme ayrılır, her bölüme Çağ adı verilirdi Bir çağ iki saat, dolayısıyla bir gün de 24 saatdi Herbir çağ ise sekiz Kehten ibaretti Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart, Nevruz günü alınırdı HESAPLANIŞI ;
1- Sıçan : 00
2- Sığır : 08
3- Pars : 16
4- Tavşan : 25
5- Ejder : 33
6- Yılan : 41
7- At : 50
8- Koyun : 58
9- Maymun: 66
10-Tavuk : 75
11- İt : 83
12- Domuz : 91

Miladi 1600 yılını bulalım :

1600-4 = 1596 : 12 = 108,00 = Sıçan yılı

1751 yılı için :

1751 � 4 = 1747 : 12 = 45,58 = Koyun yılı

1990 yılı için :

1990 � 4 = 1986 : 12 = 165,50 = At yılı

On İki Hayvanlı Yılların özellikleri

I - Sıçan Yılı : Karışıklık, kargaşılık ve kan dökme çok olur; Hırsızlar, yol kesiciler çoğalır, halk yerdeki böceklerden zarar görür; bazı yerlerde rahatlık ve huzur olur; valilere ve divan ehline noksanlık ve ziyan yüz gösterir Bu yılda yağmur orta halli olur

II - Sığır Yılı : Sığırlar döğüşgen olmasından bu yıl harp çoğalır Dert ve baş ağrıları çoğalır, kış soğuk geçer, mevsim kendi tabiatına az uyar, havalar değişik olur, soğuktan meyvelere afet erişir, etrafı alemde fitne ve karışıklık çok olur, insanlarda, bey ve sultanlarda keder çoğalır

III - Pars Yılı : Hükümdarlar birbirine şüpheli nazarla bakarlar ve makam kavgasına girişirler; ahid bozuculuk ederler Yemiş az olur Hayvanlara afet az gelir Kış kısa ve soğuk olur; göze ve ırmakların suyu çok olur

IV - Tavşan Yılı : Nimet ve feragat çok olur; bazı yerlerde hastalık, ölüm, bilhassa kadın ve çocuklarda çok olur Hükümdarlar adalet ve insafa meylederler, eğer zulüm vaki olursa adalet sebebi ile olur Yağmur, çeşme ve ırmak suları bol olur Meyve her nimet çok olur

V - Ejder Yılı : Timsahın suda yaşaması dolayısıyla bu yıl çok yağmur yağar ve bolluk olur Savaş ve kan dökücülük çok olur Mahsul bol olur

VI - Yılan Yılı : Bu yıl meyve çok az olur, yıl kurak kış soğuk ve uzun olur Yılan, sıçan ve karınca bazı yerlerde çoğalır Hükümdarlar, beyler arasında düşmanlık olur Halk arasında hile artar, türlü hastalıklar meydana çıkar Bazı yerlerde veba olur

VII - At Yılı : Bu yıl karışıklık, fitne ile gelir, cenk ve savaş zuhur eder Yaz hoş, hububat çok olur; dört ayaklılara hastalık ve helak erişir Kış gayet yumuşak ve uzun olur; meyvelere afet erişir

VIII - Koyun Yılı : Bu yılda nimetler bollaşır; insanlar iyilik ve hayra yönelirler; yağmur çok yağar, gerçi fitne ve karışıklık çıkarsa da çabukça sükun bulur ve asayiş yerine gelir

IX - Maymun Yılı : Çok muharebe ve mücadele olur, reaya ve göçebelerin malı çok olur; büyükler ve eşraf birbirleriyle mevki kavgasına düşerler Hırsızlar ve fitneciler galebe ederler ve halka mazarrat yaparlar; bu yılda, meyvelere afet erişir At, deve gibi büyük hayvanlarda çok telefat olur

X - Tavuk Yılı : Hastalık çok olur, bazı yerlerde zelzele tahribat yapar, alış veriş kesilir, eşya bahalanır, bazı, yerlerde büyük harpler olur Hububat az olur Hayvanat çoğalır

XI - İt Yılı : Fitne, karışıklık ve kan dökücülük, at ve katır ölümü olur, hayvanların kıymeti artar; hırsızlar ve yol kesiciler çoğalır, kış gayet soğuk geçer, çok hastalık olur

XII - Domuz Yılı : Hükümdarlar arasında mühalefet olur; reaya üzerine emir ve nehiyleri geçer Tehlikeli hastalıklar çoğalır Hırsız ve yol kesiciler artar Meyveler bollaşır