Tanzimat Döneminde Çıkan Gazeteler Hangileridir? Tanzimat Dönemi'nde Çıkarılan Gazete

Tanzimat Döneminde Çıkan Gazeteler Hangileridir? Tanzimat Dönemi'nde çıkarılan gazete
Tanzimat Döneminde Çıkan Gazeteler Hangileridir? Tanzimat Dönemi'nde çıkarılan gazete
TANZİMAT DÖNEMİNDEKİ GAZETELER

Tanzimat gazetelerinin daha ilk örneğinden itibaren popülist bir kanon oluşturmaya çalıştıkları, sayfalarında yer alan her türden metinlerle yeni sistemin 'kuruluş anlatıları hı ortaya koymayı hedefleyen bir işlev görmeye başladıkları esasında bunlara verilen adların anlamlarına bakılarak da fark edilebilir Tercüman-ı Ahval, Tasvîr-i Efkâr (1860), Muhbir (1866), Terakki (1868), Mümeyyiz (1869), Basiret (1869), İbret (1871), Tercüman-ı Hakikat (1878) vs Burada bir soruyla bir şeye dikkat çekerek çabucak geçmek istiyoruz: Terakki Gazetesi (1868'de çıkmaya başlamıştır) ilk olarak haftada bir kez kadınlara mahsus bir gazete çıkarmış, bir süre sonra da Mümeyyiz (1869) siyasi nüshası dışında Çocuklara mahsus Mümeyyiz adıyla çocuk gazetesi çıkarmıştır Bahçe (1878) ise çocuk gazetesi olarak yayınlanmaya başlamıştır Acaba kadın ve çocuk, hem popülizmin hem de popülist nitelikli yeni kanon çalışmasının kendine alan açmak için kullandığı iki önemli kanal olabilir mi?
Tanzimat’ta yayınlanan gazetelerin sayısı yetmişe yaklaşırken, dergiler yüzü geçer Tanzimat Edebiyatı’nın oluşmasında, yeni Türk nesrinin doğmasında en büyük rolü oynayan, en önemli görevi yüklenen gazetelerle dergilerin belli başlıları: Takvim-i Vekayi(1831), Ceride-i Havadis,(1840) gibi resmi gazetelerle; Namık Kemal’in yayınladığı İbret(1871); Hadika(1872) Ali Suavi’nin yönettiği Muhbir(1866); Ahmet Mithat’ın çıkardığı Devir(1872); Sıraç(1873); Vakit(1875); Ebüzziya Tevfik’in Mecmua-i Ebüzziya(1879); Hazine-i Fünun(1882); Gayret(1886), Asar(1886), Maarif(1890), İkdam(1894)’dır

TAKVİM-İ VEKAYİ

İstanbul'da önceleri haftalık, daha sonra düzensiz aralıklarla yayımlanan ilk Türkçe resmi gazetedir Umur-u dahiliye, umur-u hariciye, mevad-ı askeriye, fünun, tevcihat-ı ilmiye, ticaret ve es'ar olarak altı bölümden oluşan gazete Fransızca, Arapça, Rumca ve Ermanice dillerine çevriliyordu Halkı eğitmek ve devlet kararlarını duyurmak amacıyla çıkarılmıştır (1 Kasım 1831 - 4 Kasım 1922)

1808 yılında Sultan II Mahmud'un emriyle, Beyazıt'ta bugünkü İstanbul Üniversitesi'nin merkez binasında (Bab-ı Seraskeri) askasındaki bir konakta kurulan Takvim-i Amire'de basılmaya başlandı Gazete, Vakanüvis Esad Efendi'nin yönetiminde, Babıali'den çeşitli kamu görevlilerinin yazar kadrosunu oluşturmasıyla çalışmalarına başladı 26 Ekim 1831'de gazeteyi tanımak amacıyla yayımlanan iki sayfalık bir broşüre göre Takvim-i Vekayi habercilik yapacak, halkı eğitecek ve devletin uygulalamalrını duyurarak bunlara uyulmasını sağlayacaktı

Önceleri haftada bir yayınlanması öngörülen Takvim-i Vekayi ilk aylarda düzenli olarak, daha sonraları ise uzun bir süre düzensiz olarak çıktı Osmanlı Devleti'nin çokuluslu olması nedeniyle Fransızca, Arapça, Farsça, Rumca ve Ermenice olarak çıkan gazete Umur-ı Dahiliye (iç haberler), umur-ı hariciye (dış haberler), mevad-ı askeriye (askeri işler), fünun (bilimler), tevcihat-ı ilmiye (din adamlarının atanmaları) ile ticaret ve es'ar (ticaret ve fiyatlar) olmak üzere altı bölümden oluşmaktaydı

1860'dan sonra yalnızca resmi belge, tüzük ve duyuruları yayımlanan, 1878'de 2119 sayısından sonra yayımına ara veren gazete, 1891-92'de yeniden yayımlanmaya başladı Ama padişahın nişan vermesini konu alan bir resmi bildirimde "nişan itası" ifadesi yerine "nişan hatası" olarak dizilince, II Abdülhamid'in buyruğuyla kapatılmıştır II Meşrutiyet'in ilanından (1908) kısa bir süre sonra yeniden yayımlanmaya başladı ve Kurtuluş Savaşı (1919-1922) sonuna kadar İstanbul hükümetinin varlığı sona erinceye kadar yayımını sürdürdü

*1862 de Şinasi Tasvir-i efkar gazetesini tek başına çıkarır Bir müddet sonra Namık Kemal tarafından yönetilmeye başlanır
*Bu gazetelerin dışında Muhbir (1866),Hürriyet (1867),Basiret (1869),İbret (1871) gibi gazeteler de çıkarılmıştır

ilk resmi gazete Takvim-i Vakayi ;
Osmanlı Devleti sınırları dahilinde 1831'de yayınlanmaya başlanan Osmanlı Türk gazetesidir

Haftalık olarak yayınlanan ve Osmanlı türkçesi dışında Arapça, Ermenice, Farsça, Fransızca, Rumca baskıları da yayımlanan bir gazeteydi Resmî ilânlar ve gayri resmî duyurular dışında, iç ve dış gelişmelere ilişkin haberler de basılmaktaydı

Takvim-i Vakayi resmî bir gazete olması dolayısıyla makaleler esas olarak devletin görüşlerini yansıtıyordu 1860'tan itibaren sadece resmî duyurular ve kabul edilen yasa metinleri yayınlanır oldu

ilk yarı resmi gazete Ceride-i Havadis
Türk basın tarihinin ilk özel Türkçe gazetesi olarak kabul edilir Ancak devletten yardım alması bu gazeteye yarı resmi bir yapı doğurmuştur William Churchill adında bir ingiliz tarafından 1840 yılında çıkarılmaya başlanmıştır Sadece haber içerikli olan gazete ilk yayınlandığı günlerde hiç ilgi görmemiş, ilk üç sayı bedava dağıtılmıştır Gazete haftalık olarak çıkarılmaya başlanmış ardından on günde bir çıkarılması kararlaştırılmıştır Ardından William Churchill siyasi nüfuz kullanarak devletten ayda 2500 kuruşluk yardım almayı başarmıştırGazetede , dış ülkelerden muhabirleri vasıtasıyla dış haberlere yer verilmiştir Bu özelliği nedeniyle gazete seçkin zümre tarafından takip edilmiştir Gazeteye iskenderiye’den haber gönderen bir muhabir Türk basın tarihinin ilk muhabiri sayılmaktadır Gazetenin diğer bir özelliği ilanlara yer vermesidir ilk ölüm ilanları bu gazetede yer almıştır 1854 Kırım Savaşına, gazete savaş muhabirlerini göndermiştir Gazete 1864 yılında 1212 sayıyı geride bırakarak kapanmıştır

TERCUMAN_I AHVAL
istanbul'da 1860-1866 arasında yayımlanan ilk özel Türkçe gazetedir

22 Ekim 1860'ta Agah Efendi tarafından çıkarıldı Önceleri pazar günleri çıkan gazete 22 Nisan 1861'deki 25 sayısıyla birlikte haftada üç gün yayımlanmaya başladı Gazete zamanla Ceride-i Havadis gazetesiyle rekabet edebilmek için yayınını beş güne çıkardı Bahçekapı'da bir matbaada basılan gazete, matbaanın altındaki bir tütüncü dükkanından satılıyordu

şinasi, Ahmed Vefik Paşa, Ziya Paşa, Refik Bey'in sık sık bu gazetede yazıları yer aldı Bu yazılarda Osmanlı toplumunun geri kalma nedenleri ve ülkede olup bitenler tartışılıyordu

Ayrıca edebi eserlerin de yayımlandığı gazetede, batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan şinasi'nin şair Evlenmesi de (1860) dizi olarak yayınlamıştı

Gazete, Ziya Paşa'nın kaleme aldığı sanılan ve eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunan bir yazı yüzünden Mayıs 1861'de iki hafta süreyle kapatıldı Bu olay Türk basınında yayın durdurmanın ilk örneği oldu 792 sayı yayımlanan Tercüman-ý Ahval 11 Mart 1866'da yayınına son verdi

II-TANZİMAT GAZETECİLİĞİ

Bu dönemde edebiyatımıza giren yeni türlerin içinde diğerlerine nazaran gazeteciliğin önemi büyüktür Çünkü; makale, fıkra, haber, röportaj, sohbet, mülakat, anı, gezi,şiir, inceleme vb Pek çok türün gelişmesinde ve yaygınlaşmasında gazetenin payı büyüktür Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ifade ettiği üzre �bu devirde gazete hemen tüm yeniliği idare eder� (www mebgovtr-131007)Gazete, her gün bir toplumdan, bir sorun üzerinde fikir ve görüşe sahip ikinci bir toplum çıkarabilecek kudrette bir çözümleme ve birleştirme organıdır Gazetenin diğer toplumlara göre bizde farklı bir yere sahiptir Tanpınar'ın da dediği gibi �hiçbir yerde gazete bizdeki role benzer bir rol oynamamıştır () bütün işaretler ondan gelir Kalabalık onun etrafında kurulur Okumayı o yazar Mekteplerin uzak bir gelecek için hazırladığı ocağı o tutuşturur�(www mebgovtr-131007)
Gazete sayfaları her gün milyonlarca kişinin beraber toplanıp beraber düşündükleri, konuştukları bir toplantı meydanı gibidir

Demokratik toplumların hayatında en önemli rolü fikirler oynamaktadırFikir özgürlüğününün olduğu her yerde kişiler, çeşitli olanak ve araçlardan faydalanarak fikirlerini savunmak isterler İşte bu araçların en önemlisi ve etkilisi gazetedir Gazete: dünyadaki bütün olup biten olayları günü gününe halka bildiren, haberleri kendi görüşü ile yorumlayan, ufkumuzu her türlü bilgiler vererek genişleten düşüncelerimizi aydınlığa götüren basılmış kağıtlar topluluğudur Tanzimat gazeteciliği ise, halkın görüşünün yanı sıra edebiyatı da değiştirir Bu gazeteleri okuyanlar, batıdaki yeni dünya görüşü ile karşılaşırlarözellikle dergilerin çıkışı gazetelerden sonra geldiği için edebiyatla ilgili ilk yazılar gazetelerde yaynlanır
C) TANZİMAT DÖNEMİNDE ÇIKARILAN GAZETELER

I-TAKVİM-İ VEKÂYİ ( 1831)

Toplumlarda gazetenin iki önemli görevi vardır İktidarın bildirdiklerini halka iletmek ve halkı siyasi güncel olaylar hakkında bilgilendirmek 1826 yılında Yeniçeri Ocağını kaldıran ve devlet yönetiminde reform hareketlerine girişen II Mahmut'un bu gelişmelere paralel olarak 1831 de Takvim-i Vekayinin Osmanlıca ilk resmi gazete sıfatı ile çıkması tesadüf olamaz 1830 yıllar IIMahmut'un iktidarı merkezleştirmeyi amaçladığı bir dönemdir Padişah, reformlarının gerçekleşmesinde siyasi basın gücünün farkındadır Yurt içinde kamoyu oluşturmayı hedeflediği kadar imparatorluktaki reform ve değişileri batı dünyasına duyurma arzusu içinde Arapça, Ermenice,Farsça, Fransızca, ve Rumca baskılarıda yayımlanmıştır Ayrıca Mısır 'da Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın teşebbüsü ile 1831 de Takvim-i Mısriyye yayımlanmıştır Osmanlı Devletine karşı etkin bir propaganda aracı olarak kullanılmıştır Takvim-i Vakayi haftalık olarak yayınlanan bir gazetedir Resmi ilanların yanı sıra iç ve dış gelişmelere ilişkin haberler yer almaktaydı Resmi bir gazete olmasından dolayı makale içerikleri devletin görüşleri doğrultusundaydı 1860'tan sonra sadece resmi duyurular ve kabul edilen yasa metinleri yayınlanır oldu IIAbdülhamit devrinin büyük bir kısmında yayınlanmasına karşın, 1878 yılından 1891 yılına kadar yayınlanmadı 1892 de yeniden yayın hayatı durdu 1908 de Jön Türk İhtilali sırasında yenıden yayınlandı Türkiye Cumhuriyeti döneminde onun yerini Resmi Gazete almıştır

II-CERİDE-İ HAVADİS( 1840)

Ceride-İ Havadis, Türk basın tarihinin ilk özel türkçe gazetesi olarak kabul edilir ancak devletten yardım alması yarı resmi bir yapı doğurmuştur William Churchill adında bir ingiliz tarafından 1840 yılında çıkarılmaya başlanmıştır sadece haber içerikli olan gazete ilk yayınlandığı günlerde hiç ilgi görmemiş, ilk üç sayı bedava dağıtılmıştır gazete haftalık olarak çıkarılmaya başlanmış ardından on günde bir çıkarılması kararlaştırılmıştır ardından William Churchill siyasi nüfuz kullanarak devletten ayda 2500 kuruşluk yardım almayı başarmıştır gazetede, dış ülkelerden muhabirleri vasıtasıyla dış haberlere yer verilmiştir bu özelliği nedeniyle gazete seçkin zümre tarafından takip edilmiştir gazeteye iskenderiye�den haber gönderen bir muhabir türk basın tarihinin ilk muhabiri sayılmaktadır Gazetenin diğer bir özelliği ilanlara yer vermesidir ilk ölüm ilanları bu gazetede yer almıştır 1854 Kırım savaşına, gazete savaş muhabirlerini göndermiştir, gazete 1864 yılında 1212 sayıyı geride bırakarak kapanmıştır

III- TERCÜMAN-I AHVAL(1860)

Tercüman-ı Ahvâl, İstanbul'da 1860-1866 arasında yayımlanan ilk özel Türkçe gazetedir Bu gazete hem gazetecilik hem de edebiyat yönünden tam bir dönüm noktası olmuştur Sosyal ve siyasal olayların yoğunluk arzettiği halk tarafından merak ve heyecanla izlenen olaylar bu gazetede yayınlanmıştırBir övgü gazetesi değil , düşünceve tartışma gazetesi olmuş,fertlerin düşünce ve kanatlarını açığa vurulmasına katkı sağlamış, imtiyazlı baş yazı geleneği ilk bu gazetede başlamış, tefrika ve tartışmalar, haberi ön plana çıkaran araştırmalar, eğitim sisteminin aksaklıkları ve siyasi elaştiri örnekleri yine ilk bu gazetede yer almıştır 22 Ekim 1860'ta Agah Efendi tarafından çıkarıldı Önceleri pazar günleri çıkan gazete 22 Nisan 1861'deki 25 sayısıyla birlikte haftada üç gün yayımlanmaya başladı Gazete zamanla Ceride-i Havadis gazetesiyle rekabet edebilmek için yayınını beş güne çıkardı Bahçekapı'da bir matbaada basılan gazete, matbaanın altındaki bir tütüncü dükkanından satılıyordu

Şinasi, Ahmed Vefik Paşa, Ziya Paşa, Refik Bey'in sık sık bu gazetede yazıları yer aldı Bu yazılarda Osmanlı toplumunun geri kalma nedenleri ve ülkede olup bitenler tartışılıyorduAyrıca edebi eserlerin de yayımlandığı gazetede, batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinasi'nin Şair Evlenmesi de (1860) dizi olarak yayınlamıştı
Gazete, Ziya Paşa'nın kaleme aldığı sanılan ve eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunan bir yazı yüzünden Mayıs 1861'de iki hafta süreyle kapatıldı Bu olay Türk basınında yayın durdurmanın ilk örneği oldu 792 sayı yayımlanan Tercüman-ı Ahval 11 Mart 1866'da yayınına son verdi
NOT: Mukaddemesi ilk makale özelliği taşır

IV- TASVİR-İ EFKÂR( 1862)

Tercüman-ı Ahvalin açtığı yolda çok emek ve titizlikle yayın hayatına giren, daha ileri bir adam atan (Tasvir-i Efkar) olmuştur Şinasi�nin kalemiyle özgürlük düşüncesini yayması bakımından bu gazetenin Türk basın tarihinde çok önemli bir yeri vardır O dönemin en özlü ve kültürlü yazıları onun kaleminden çıkmıştır

İlk sayıdaki giriş bölümünde gazetenin amacının haber ulaştırmak, halkın kendi yaraları düşünmeyi, kendi sorunları üzerinde durmayı, öğretmek olduğu belirtilmiş bulunmaktadır padişahın tahta çıkış ve doğum günlerinde övgüler koymayı reddeden Şinasi parlamenter sistemi savunmuş, bu konuyla ilgili olarak Avrupa Basınından çeviriler yayınlanmıştır

Şinasi�ye göre gazete bilimin ve eğitimin gelişmesi sorunları ele alacak ve halkın anlayacağı dille yayınlanacaktır bu amaçla yayın ve eğitimle ilgili haberlere önem vermiş, hatta bunlarla ilgili ilanları parasız basmıştırTasvir-i Efkar haftada iki gün çıkıyordu Gazete iç ve dış haberler için ayrı ayrı sütunlar ayırmış ve bunlar ��Havadis-i Dahiliye ve ��Havadis-i Hariciye�� diye süslü başlıklarla verilmiştir Şinasi, kamuoyu, düşünce özgürlüğü gibi konularda uyarıcı başyazılar yazıyordu

Gazeteyi üç yıla yakın bir süre Şinasi çıkardıO sıralarda bir arkadaşının tutuklanmasından tedirgin olan Şinasi,1865 İlk baharında Paris�e kaçtıFazıl Mustafa Paşanın kendisini bu yolda desteklemiş olduğu öne sürülür

Şinasi�nin ayrılışından sonra gazetenin başına Namık Kemalin geçtiğini görüyoruz Şinasi�nin etkisi altında kalan Namık Kemal daha 25 yaşında iken başyazı yazmaya başladı Yazılarında özgürlük konularına değiniyor ve aydın çevrelerde geniş yankılar uyandırıyordu 1867de çıkan ��Şark meşalesi �� başlıklı bir yazı dizisi üzerine Namık Kemal in gazeteciliği yasak değildi Bunun üzerine Namık Kemal de Avrupa ya kaçtı ve gazetenin yönetimi Recaizade Mahmut Ekrem'e kaldı Tasvir-i Efkar 835 sayı yayınlanmıştırTasviri Efkarın eğitim ve edebiyat alanlarında yepyeni bir yaklaşım oluşturduğu da kabul edilir Halk dilini ön plana çıkarması, sade anlatım ve keskin fikirli stili, gazetesine izin için yaptığı başvurusundaki olabildiğince Türkçe anlatım ilgisine sadık kaldığını gösterir Okuyucu mektuplarına ve fikirlerine sütunlarını açmıştır Arap harfleriyle dizgiyi kolaylaştırmak için dizgi kasasındaki harf sayısını 112 ye indirmiştir

V-AYİNE-İ VATAN (1866)
Ayine-i Vatan,Eğribozlu Mehmed Arif Bey�in gazetesi 1866�da çıkmıştırİlk resimli gazetedir Kapatıldıktan sonra İstanbul adıyla yeniden çıkmıştır

VI- MUHBİR GAZETESİ (1866)
Kurucusu Ali Suavi�dirHükümeti sert bir dille eleştirdiğindinden gazete kapanmıştır Yurt dışında çıkan bu muhalif basının ekseriyeti Türkçe olmakla birlikte; Fransızca, Arapça, Almanca, İngilizce ve hatta İbranice olarak yayın yapıyordu Bu gazetelerin en eskisi, Ali Süavi�nin Avrupa�ya kaçmasından sonra Londra�da yayınlamaya başladığı Muhbir�dir Fransızca ve İngilizce ekler de veren Muhbir, Mustafa Fazıl Paşanın maddi desteğiyle 1867-1868 yıllarında 50 sayı kadar yayınlandı Muhbir�den sonra Yeni Osmanlıların yayın organı olan Hürriyet, Ziya Paşa ve Namık Kemal tarafından 1868-1869 yıllarında Londra�da seksen dokuz sayı çıkarıldı Ali Süavi�nin, Sadrazam Ali Paşa hakkındaki bir yazısı üzerine, İngiltere adliyesi tarafından takibata uğrayınca, 1870 yılında Cenevre�de Ziya Paşa tarafından on bir sayı olarak çıkarıldı Altmış üçüncü sayıdan itibaren Namık Kemal gazeteden ayrıldı ve 1869�da yurda döndü Ziya Paşa ise 1871�de döndü Ali Süavi, Mustafa Fazıl Paşanın verdiği para ile Paris�te Ulum adlı bir gazete çıkarmaya başladı İnkılap fikirlerini yayan ilk gazetedir

VII-TERAKKİ GAZETESİ (1868)
Terakki, 1868�de Ali Raşid ve Filip Efendi�lerin çıkarttığı gazetenin bir hususiyeti haftada bir kadınlara mahsus bir gazete çıkarmasıdır Yine haftalık mizah nüshası da vardır

VIII-MÜMEYYİZ GAZETESİ (1869)
Mümeyyiz,1869�da çıkan gazetenin sahibi Sıtkı Efendi�dir En büyük meziyeti çocuklar ait bir nüshasının olmasıdırhafta içi 5 gün yayımlanan bir gazete idi İlk sayısı Çarşamba�ya denk düşmesine rağmen geri kalan baskıları gazetenin Cuma günkü baskılarının yanında ve aynı ismi, Mümeyyiz ismini taşıyan, yanında ise �çocuklar için gazetedir� yazısı bulunan bir ilave olarak Mümeyyiz, dönemin Süpyan Mektepleri�nde (ilkokul) verilen eğitime ek olarak çocuklara, daha çağdaş daha Batılı eğitimle destek vermeyi ve bu yolla uzun vadede de olsa Türk toplumunun daha eğitimli ve daha çağdaş bir konuma gelmesi hatta Batılı ülkelere karşı yitirdiği eski itibarını ve gücünü yakalaması için çözüm üretmeyi hedeflemişti

IX-İBRET GAZETESİ (1870)

1870 yılında yayın hayatı başlayan gazetenin adı iki yıllık çalkantılı bir dönem geçirdikten sonra Ahmet Mithat Efendi tarafından �kiralanır� ve 1872�den başlayarak Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik gibi ünlü adların bulunduğu kadrosuyla çıkmaya başlar Başyazarı Namık Kemal�dir Özellikle Namık Kemal�in yazıları nedeniyle ilgi gören gazete, yine Namık kemal yüzünden 1873�de kapatılır Sebebi de yazarın �Vatan Yahut Silistire� adlı oyunudur Oyunu beğenen ve tezahüratlarla İbret gazetesi önünde toplanan halkın heyecanı Osmanyı Sarayını ayağa kaldırınca gazete 1873 yılı Nisan ayında kapatılır Ebüzziye Tevfik ile Ahmet Mithat Efendi Rodos adasına gönderilir Gazete ancak 132 sayı yayınlanabilmiştir Namık Kemal bu gazetede, özgürlükçü fikirleri savunmuş, basının işlevlerini ve önemini vurgulamıştır

X-MUSAVVER GAZETESİ (1872)
Musavver,1872�de çıktı En önemli özelliği tercümelere yer vermesi ve Fotoğraflı olarak yayımlanan ilk gazete olmasıdır

XI-TERCÜMAN-I HAKİKAT( 1878)

II Abdülhamid döneminde yayımlanan en önemli gazete,1878�de çıkmaya başlayan Tercüman-ı Hakikat Gazetesi, Ahmed Mithad Efendinin başarılı kalemi ile ve hükumeti tenkid etmeyen büyüklere şantaj, sansasyon özelliğinde olmayan ciddi haberciliğiyle bu devrin en uzun ömürlü ve itibarlı gazetesi oldu Daha sonraki senelerde Ahmet Midhat Efendinin damadı Muallim Naci�nin idare ettiği bir edebi ilave verdi Bu son derece ciddi ve terbiyevi bir edebiyat mecmuasıydı Çocuklar için haftalık ilaveler verdi Bu gazetede telif romanlar tefrika edildiği gibi, batı klasikleri de veriliyordu Midhat Efendi bu arada 150�den fazla roman ve ilmi kitap yayınladı Kitaplar, çekici ve akılcı bir üsluba sahib olduğundan, okutucu ve öğreticiydi On dört ciltlik Avrupa Tarihi, üç ciltlik Dünya Tarihi serileri, o devirde halk tarafından merakla okundu

Ayrıca, Tercüman-ı Hakikat gazetesi tarafından açılan yardım kampanyası Osmanlı hükûmetinin yaptığı yardımların paralelinde olarak, İstanbul�da yayımlanan ve Ertuğrul�un battığını ilk kez Bahriye bakanı da dahil kamuoyuna duyuran Tercüman-ı Hakikat gazetesi tarafından da şehit ailelerine ve yetimlerine yardım toplanmaya başlanmıştı Bu gazete gericiliğe ve tutuculuğa savaş açmıştır Daha sonraları Ağaoğlu Ahmet�inde sert yazılar yazdığı gazete , devamlı suretle ittihatçılarla yapılan tartışmaların yayın aracı olmuştur Balkan Harbi�nden sonra Ahmet Mithat�ın ölümü üzerine gazete Cumhuriyet�in ilk yıllarına kadar yayınlarını sürdütmüş daha sonra kapanmıştır

XII-MİZAN GAZETESİ (1886)

Mizan Gazetesi : 21 Ağustos 1886�da haftalık mizan gazetesi çıkarılmıştır bu gazeteyi Mizancı Murat adıyla anılan Murat bey çıkarmıştır Gazetede iç ve dış politika konularına , ekonomi eğitim , maliye ile ilgili çeşili problemlerin çözümüne yer verilmiştirMizan Gazetesi 1897�de kapatılmıştır
Not: tasvir-i Efkar, Tercüman-ı Hakikat, Mizan gazeteleri halkın okuma alışkanlığının artmasında etkili olmuşlardır

XIII-İKDAM GAZETESİ (1894)
Ahmet Cevdet tarafından İstanbul�da çıkarılan günlük gazete Yazarları Bâbanzade İsmail Hakkı, Abdullah Zühtü, Ahmet Rasim idi 24 Temmuz günü Hüseyin Cahit�te onlara katılmıştır Abdülhamid döneminde birkaç defa kapatılmıştır Ahmed Cevdet (Oran) kurduğu bu gazeteyi �siyasi Türk Gazetesi� olarak nitelemiştir

Sonuç olarak baktığımızda, Tanzimat ile birlikte Batı ya ait pek çok edebi tür edebiyatımıza başarıyla uyarlanmıştır Günümüzdeki yayınlanan pek çok yayın çeşidinin temelleri bu dönemde atılmıştır Yukarıda belirtilen gazetenin dışında pek çok gazete bu dönemde yayınlanmış halkı bilgilendirme görevini başarıyla yapmıştır Bu dönemde dikkat çeken bir başka önemli konu 1860 ta Türk basınının devlet ve hükümete karşı tavır alması,diğer dillerde yayınlanan gazetelerinde devletin birlik ve bütünlüğünü bozucu yayınlar yapması üzerine devlet bazı tedbirler almıştır1864 te Matbuat Nizamnamesi düzenlenmiştir Nizamname ile daha önce kurulmuş olan Babıali Tercüme odası, Matbuat müdürlüğü gibi kurumlara yeni görevler veriliyordu Bunlar; siyasi nitelikteki yayınlara ruhsat vermek, yayınların içeriğini kontrol etmek, gazetelere verilecek resmi ilanları düzenlemek, Avrupa'da ülke aleyhi yayınlar yapan mecmuaların ülke içine girmesine engel olmak,aykırı davrananlara para ve hapis cezası uygulamak Böylece devlet başta padişah ve diğer mensuplarını koruma altına almış oluyordu Bu durum 1909 a kadar devam etmiştir

Takvim-i Vekayi ( 1831)

Toplumlarda gazetenin iki önemli görevi vardır İktidarın bildirdiklerini halka iletmek ve halkı siyasi güncel olaylar hakkında bilgilendirmek 1826 yılında Yeniçeri Ocağını kaldıran ve devlet yönetiminde reform hareketlerine girişen II Mahmut'un bu gelişmelere paralel olarak 1831 de Takvim-i Vekayinin Osmanlıca ilk resmi gazete sıfatı ile çıkması tesadüf olamaz 1830 yıllar IIMahmut'un iktidarı merkezleştirmeyi amaçladığı bir dönemdir Padişah, reformlarının gerçekleşmesinde siyasi basın gücünün farkındadır Yurt içinde kamoyu oluşturmayı hedeflediği kadar imparatorluktaki reform ve değişileri batı dünyasına duyurma arzusu içinde Arapça, Ermenice,Farsça, Fransızca, ve Rumca baskılarıda yayımlanmıştır Ayrıca Mısır 'da Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın teşebbüsü ile 1831 de Takvim-i Mısriyye yayımlanmıştır Osmanlı Devletine karşı etkin bir propaganda aracı olarak kullanılmıştır Takvim-i Vakayi haftalık olarak yayınlanan bir gazetedir Resmi ilanların yanı sıra iç ve dış gelişmelere ilişkin haberler yer almaktaydı Resmi bir gazete olmasından dolayı makale içerikleri devletin görüşleri doğrultusundaydı 1860'tan sonra sadece resmi duyurular ve kabul edilen yasa metinleri yayınlanır oldu IIAbdülhamit devrinin büyük bir kısmında yayınlanmasına karşın, 1878 yılından 1891 yılına kadar yayınlanmadı 1892 de yeniden yayın hayatı durdu 1908 de Jön Türk İhtilali sırasında yenıden yayınlandı Türkiye Cumhuriyeti döneminde onun yerini Resmi Gazete almıştır

Ceride-i Havadis (1840)
Ceride-İ Havadis, Türk basın tarihinin ilk özel türkçe gazetesi olarak kabul edilir ancak devletten yardım alması yarı resmi bir yapı doğurmuştur William Churchill adında bir ingiliz tarafından 1840 yılında çıkarılmaya başlanmıştır sadece haber içerikli olan gazete ilk yayınlandığı günlerde hiç ilgi görmemiş, ilk üç sayı bedava dağıtılmıştır gazete haftalık olarak çıkarılmaya başlanmış ardından on günde bir çıkarılması kararlaştırılmıştır ardından William Churchill siyasi nüfuz kullanarak devletten ayda 2500 kuruşluk yardım almayı başarmıştır gazetede, dış ülkelerden muhabirleri vasıtasıyla dış haberlere yer verilmiştir bu özelliği nedeniyle gazete seçkin zümre tarafından takip edilmiştir gazeteye iskenderiye’den haber gönderen bir muhabir türk basın tarihinin ilk muhabiri sayılmaktadır Gazetenin diğer bir özelliği ilanlara yer vermesidir ilk ölüm ilanları bu gazetede yer almıştır 1854 Kırım savaşına, gazete savaş muhabirlerini göndermiştir, gazete 1864 yılında 1212 sayıyı geride bırakarak kapanmıştır

Tercüman-ı Ahval (1860)
Tercüman-ı Ahvâl, İstanbul'da 1860-1866 arasında yayımlanan ilk özel Türkçe gazetedir Bu gazete hem gazetecilik hem de edebiyat yönünden tam bir dönüm noktası olmuştur Sosyal ve siyasal olayların yoğunluk arzettiği halk tarafından merak ve heyecanla izlenen olaylar bu gazetede yayınlanmıştırBir övgü gazetesi değil , düşünceve tartışma gazetesi olmuş,fertlerin düşünce ve kanatlarını açığa vurulmasına katkı sağlamış, imtiyazlı baş yazı geleneği ilk bu gazetede başlamış, tefrika ve tartışmalar, haberi ön plana çıkaran araştırmalar, eğitim sisteminin aksaklıkları ve siyasi elaştiri örnekleri yine ilk bu gazetede yer almıştır 22 Ekim 1860'ta Agah Efendi tarafından çıkarıldı Önceleri pazar günleri çıkan gazete 22 Nisan 1861'deki 25 sayısıyla birlikte haftada üç gün yayımlanmaya başladı Gazete zamanla Ceride-i Havadis gazetesiyle rekabet edebilmek için yayınını beş güne çıkardı Bahçekapı'da bir matbaada basılan gazete, matbaanın altındaki bir tütüncü dükkanından satılıyordu

Şinasi, Ahmed Vefik Paşa, Ziya Paşa, Refik Bey'in sık sık bu gazetede yazıları yer aldı Bu yazılarda Osmanlı toplumunun geri kalma nedenleri ve ülkede olup bitenler tartışılıyorduAyrıca edebi eserlerin de yayımlandığı gazetede, batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinasi'nin Şair Evlenmesi de (1860) dizi olarak yayınlamıştı

Gazete, Ziya Paşa'nın kaleme aldığı sanılan ve eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunan bir yazı yüzünden Mayıs 1861'de iki hafta süreyle kapatıldı Bu olay Türk basınında yayın durdurmanın ilk örneği oldu 792 sayı yayımlanan Tercüman-ı Ahval 11 Mart 1866'da yayınına son verdi
NOT: Mukaddemesi ilk makale özelliği taşır

Tasvir-i Efkar (1862)
Tercüman-ı Ahvalin açtığı yolda çok emek ve titizlikle yayın hayatına giren, daha ileri bir adam atan (Tasvir-i Efkar) olmuştur Şinasi’nin kalemiyle özgürlük düşüncesini yayması bakımından bu gazetenin Türk basın tarihinde çok önemli bir yeri vardır O dönemin en özlü ve kültürlü yazıları onun kaleminden çıkmıştır

İlk sayıdaki giriş bölümünde gazetenin amacının haber ulaştırmak, halkın kendi yaraları düşünmeyi, kendi sorunları üzerinde durmayı, öğretmek olduğu belirtilmiş bulunmaktadır padişahın tahta çıkış ve doğum günlerinde övgüler koymayı reddeden Şinasi parlamenter sistemi savunmuş, bu konuyla ilgili olarak Avrupa Basınından çeviriler yayınlanmıştır

Şinasi’ye göre gazete bilimin ve eğitimin gelişmesi sorunları ele alacak ve halkın anlayacağı dille yayınlanacaktır bu amaçla yayın ve eğitimle ilgili haberlere önem vermiş, hatta bunlarla ilgili ilanları parasız basmıştırTasvir-i Efkar haftada iki gün çıkıyordu Gazete iç ve dış haberler için ayrı ayrı sütunlar ayırmış ve bunlar ‘’Havadis-i Dahiliye ve ‘’Havadis-i Hariciye’’ diye süslü başlıklarla verilmiştir Şinasi, kamuoyu, düşünce özgürlüğü gibi konularda uyarıcı başyazılar yazıyordu

Gazeteyi üç yıla yakın bir süre Şinasi çıkardıO sıralarda bir arkadaşının tutuklanmasından tedirgin olan Şinasi,1865 İlk baharında Paris’e kaçtıFazıl Mustafa Paşanın kendisini bu yolda desteklemiş olduğu öne sürülür

Şinasi’nin ayrılışından sonra gazetenin başına Namık Kemalin geçtiğini görüyoruz Şinasi’nin etkisi altında kalan Namık Kemal daha 25 yaşında iken başyazı yazmaya başladı Yazılarında özgürlük konularına değiniyor ve aydın çevrelerde geniş yankılar uyandırıyordu 1867de çıkan ‘’Şark meşalesi ‘’ başlıklı bir yazı dizisi üzerine Namık Kemal in gazeteciliği yasak değildi Bunun üzerine Namık Kemal de Avrupa ya kaçtı ve gazetenin yönetimi Recaizade Mahmut Ekrem'e kaldı Tasvir-i Efkar 835 sayı yayınlanmıştırTasviri Efkarın eğitim ve edebiyat alanlarında yepyeni bir yaklaşım oluşturduğu da kabul edilir Halk dilini ön plana çıkarması, sade anlatım ve keskin fikirli stili, gazetesine izin için yaptığı başvurusundaki olabildiğince Türkçe anlatım ilgisine sadık kaldığını gösterir Okuyucu mektuplarına ve fikirlerine sütunlarını açmıştır Arap harfleriyle dizgiyi kolaylaştırmak için dizgi kasasındaki harf sayısını 112 ye indirmiştirAyine-i Vatan (1866)
Ayine-i Vatan, Eğribozlu Mehmed Arif Bey’in gazetesi 1866’da çıkmıştırİlk resimli gazetedir Kapatıldıktan sonra İstanbul adıyla yeniden çıkmıştır

Muhbir Gazetesi (1866)
Kurucusu Ali Suavi’dirHükümeti sert bir dille eleştirdiğindinden gazete kapanmıştır Yurt dışında çıkan bu muhalif basının ekseriyeti Türkçe olmakla birlikte; Fransızca, Arapça, Almanca, İngilizce ve hatta İbranice olarak yayın yapıyordu Bu gazetelerin en eskisi, Ali Süavi’nin Avrupa’ya kaçmasından sonra Londra’da yayınlamaya başladığı Muhbir’dir Fransızca ve İngilizce ekler de veren Muhbir, Mustafa Fazıl Paşanın maddi desteğiyle 1867-1868 yıllarında 50 sayı kadar yayınlandı Muhbir’den sonra Yeni Osmanlıların yayın organı olan Hürriyet, Ziya Paşa ve Namık Kemal tarafından 1868-1869 yıllarında Londra’da seksen dokuz sayı çıkarıldı Ali Süavi’nin, Sadrazam Ali Paşa hakkındaki bir yazısı üzerine, İngiltere adliyesi tarafından takibata uğrayınca, 1870 yılında Cenevre’de Ziya Paşa tarafından on bir sayı olarak çıkarıldı Altmış üçüncü sayıdan itibaren Namık Kemal gazeteden ayrıldı ve 1869’da yurda döndü Ziya Paşa ise 1871’de döndü Ali Süavi, Mustafa Fazıl Paşanın verdiği para ile Paris’te Ulum adlı bir gazete çıkarmaya başladı İnkılap fikirlerini yayan ilk gazetedir

Terakki Gazetesi (1868)
Terakki, 1868’de Ali Raşid ve Filip Efendi’lerin çıkarttığı gazetenin bir hususiyeti haftada bir kadınlara mahsus bir gazete çıkarmasıdır Yine haftalık mizah nüshası da vardır

Mümeyyiz Gazetesi (1869)
Mümeyyiz,1869’da çıkan gazetenin sahibi Sıtkı Efendi’dir En büyük meziyeti çocuklar ait bir nüshasının olmasıdırhafta içi 5 gün yayımlanan bir gazete idi İlk sayısı Çarşamba’ya denk düşmesine rağmen geri kalan baskıları gazetenin Cuma günkü baskılarının yanında ve aynı ismi, Mümeyyiz ismini taşıyan, yanında ise “çocuklar için gazetedir” yazısı bulunan bir ilave olarak Mümeyyiz, dönemin Süpyan Mektepleri’nde (ilkokul) verilen eğitime ek olarak çocuklara, daha çağdaş daha Batılı eğitimle destek vermeyi ve bu yolla uzun vadede de olsa Türk toplumunun daha eğitimli ve daha çağdaş bir konuma gelmesi hatta Batılı ülkelere karşı yitirdiği eski itibarını ve gücünü yakalaması için çözüm üretmeyi hedeflemişti

İbret Gazetesi (1870)
1870 yılında yayın hayatı başlayan gazetenin adı iki yıllık çalkantılı bir dönem geçirdikten sonra Ahmet Mithat Efendi tarafından “kiralanır” ve 1872’den başlayarak Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik gibi ünlü adların bulunduğu kadrosuyla çıkmaya başlar Başyazarı Namık Kemal’dir Özellikle Namık Kemal’in yazıları nedeniyle ilgi gören gazete, yine Namık kemal yüzünden 1873’de kapatılır Sebebi de yazarın “Vatan Yahut Silistire” adlı oyunudur Oyunu beğenen ve tezahüratlarla İbret gazetesi önünde toplanan halkın heyecanı Osmanyı Sarayını ayağa kaldırınca gazete 1873 yılı Nisan ayında kapatılır Ebüzziye Tevfik ile Ahmet Mithat Efendi Rodos adasına gönderilir Gazete ancak 132 sayı yayınlanabilmiştir Namık Kemal bu gazetede, özgürlükçü fikirleri savunmuş, basının işlevlerini ve önemini vurgulamıştır

Musavver Gazetesi (1872)
Musavver,1872’de çıktı En önemli özelliği tercümelere yer vermesi ve Fotoğraflı olarak yayımlanan ilk gazete olmasıdır

Tercüman-ı Hakikat( 1878)
II Abdülhamid döneminde yayımlanan en önemli gazete,1878’de çıkmaya başlayan Tercüman-ı Hakikat Gazetesi, Ahmed Mithad Efendinin başarılı kalemi ile ve hükumeti tenkid etmeyen büyüklere şantaj, sansasyon özelliğinde olmayan ciddi haberciliğiyle bu devrin en uzun ömürlü ve itibarlı gazetesi oldu Daha sonraki senelerde Ahmet Midhat Efendinin damadı Muallim Naci’nin idare ettiği bir edebi ilave verdi Bu son derece ciddi ve terbiyevi bir edebiyat mecmuasıydı Çocuklar için haftalık ilaveler verdi Bu gazetede telif romanlar tefrika edildiği gibi, batı klasikleri de veriliyordu Midhat Efendi bu arada 150’den fazla roman ve ilmi kitap yayınladı Kitaplar, çekici ve akılcı bir üsluba sahib olduğundan, okutucu ve öğreticiydi On dört ciltlik Avrupa Tarihi, üç ciltlik Dünya Tarihi serileri, o devirde halk tarafından merakla okundu

Ayrıca, Tercüman-ı Hakikat gazetesi tarafından açılan yardım kampanyası Osmanlı hükûmetinin yaptığı yardımların paralelinde olarak, İstanbul’da yayımlanan ve Ertuğrul’un battığını ilk kez Bahriye bakanı da dahil kamuoyuna duyuran Tercüman-ı Hakikat gazetesi tarafından da şehit ailelerine ve yetimlerine yardım toplanmaya başlanmıştı Bu gazete gericiliğe ve tutuculuğa savaş açmıştır Daha sonraları Ağaoğlu Ahmet’inde sert yazılar yazdığı gazete , devamlı suretle ittihatçılarla yapılan tartışmaların yayın aracı olmuştur Balkan Harbi’nden sonra Ahmet Mithat’ın ölümü üzerine gazete Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar yayınlarını sürdütmüş daha sonra kapanmıştırMizan Gazetesi (1886)
Mizan Gazetesi : 21 Ağustos 1886’da haftalık mizan gazetesi çıkarılmıştır bu gazeteyi Mizancı Murat adıyla anılan Murat bey çıkarmıştır Gazetede iç ve dış politika konularına , ekonomi eğitim , maliye ile ilgili çeşili problemlerin çözümüne yer verilmiştirMizan Gazetesi 1897’de kapatılmıştır
Not: tasvir-i Efkar, Tercüman-ı Hakikat, Mizan gazeteleri halkın okuma alışkanlığının artmasında etkili olmuşlardır

İkdam Gazetesi (1894)
Ahmet Cevdet tarafından İstanbul’da çıkarılan günlük gazete Yazarları Bâbanzade İsmail Hakkı, Abdullah Zühtü, Ahmet Rasim idi 24 Temmuz günü Hüseyin Cahit’te onlara katılmıştır Abdülhamid döneminde birkaç defa kapatılmıştır Ahmed Cevdet (Oran) kurduğu bu gazeteyi “siyasi Türk Gazetesi” olarak nitelemiştir

Sonuç olarak baktığımızda, Tanzimat ile birlikte Batı ya ait pek çok edebi tür edebiyatımıza başarıyla uyarlanmıştır Günümüzdeki yayınlanan pek çok yayın çeşidinin temelleri bu dönemde atılmıştır Yukarıda belirtilen gazetenin dışında pek çok gazete bu dönemde yayınlanmış halkı bilgilendirme görevini başarıyla yapmıştır Bu dönemde dikkat çeken bir başka önemli konu 1860 ta Türk basınının devlet ve hükümete karşı tavır alması,diğer dillerde yayınlanan gazetelerinde devletin birlik ve bütünlüğünü bozucu yayınlar yapması üzerine devlet bazı tedbirler almıştır1864 te Matbuat Nizamnamesi düzenlenmiştir Nizamname ile daha önce kurulmuş olan Babıali Tercüme odası, Matbuat müdürlüğü gibi kurumlara yeni görevler veriliyordu Bunlar; siyasi nitelikteki yayınlara ruhsat vermek, yayınların içeriğini kontrol etmek, gazetelere verilecek resmi ilanları düzenlemek, Avrupa'da ülke aleyhi yayınlar yapan mecmuaların ülke içine girmesine engel olmak,aykırı davrananlara para ve hapis cezası uygulamak Böylece devlet başta padişah ve diğer mensuplarını koruma altına almış oluyordu Bu durum 1909 a kadar devam etmiştir