Ben Merkezcilik Nedir? Ben Merkezli Hikayeler - Ben Merkezli Hikaye Masal Varmıdır?

Ben Merkezcilik Nedir? Ben Merkezli Hikayeler - Ben Merkezli Hikaye Masal Varmıdır?
Ben Merkezcilik Nedir? Ben Merkezli Hikayeler - Ben Merkezli Hikaye Masal Varmıdır?
Birinci Kişi: Geleneksel olarak, öteden beri kullanılan bir anlatı yöntemidir Ben'li bir anlatımdır bu Birinci kişi başından geçen bir olayı, içinde bulunduğu bir durumu, gözlem ve izlenimlerini bize anlatır Bunun gibi çevresini, çevresindeki kişileri, bu kişilerin duygu ve düşünce evrelerini de yine birinci kişinin gözüyle görür, onun duygularıyla tanırız Bu tür anlatışın doğrudanlık, okur için sağladığı yakınlık, canlılık gibi üstün yanları vardır Dilsel engellerle karşılaşmadan anlatılanların içine kolayca girebiliriz Öykünün kişilerini ayrımda da kolaylık sağlar bu anlatış biçimi Bunu da ekleyelim, öyküleyen birinci kişi her zaman öykünün ana kişisi olmayabilir, bunun yerine yardımcı kişilerden biri olabilir Bu durumda daha nesnel bir anlatış belirir Ama ister ana kişilerden biri olsun, ister yan kişilerden biri olsun öyküyü anlatan birinci kişi, yaşantıyı doğrudan verir bize Şu örnekte olduğu gibi

" Ben mağaranın kapısı önünde, bir ayağım içerde, bir ayağım dışarda beklerdim Bir kapkaralık mağarayı, bir ışık içinde yüzen bahçeyi seyrederdim Güneş ağaçlardaki eriklerin üzerinde ışıldardı Komşu bahçeden küçük ağabeyimin sevgilisi 'Ayva çiçek aç-mış'ı bize duyurmaya çalışır, arada bir annem evin penceresinden belirip bana 'Sakın sen içeri girme' diye seslenip kaybolurdu Yaz akşamının tatlılığı geniş bahçeye, yeni açmış çiçeklere, meyva dolu ağaçlara sinerdi Komşulardan birinin kuyudan su çektiği çıkrığın gıcırtısı derinden gelir, bir yanda da ağabeylerimin sesleri, kazma ile küreğin toprağa çarpmasının gürültüsü işitilirdi

Sur dibindeki mağara bana korku verirdi Gündüzleri yalnız başıma kapısından bile bakmak beni korkutuyordu İçerisi daima karanlıkla, rutubetle, bir sürü bitip tükenmeyen çıtırtılarla dolu olurdu Geceleri ise bahçeye çıkmak imkânsızdı Bizans'tan kalma bu surların hikâyesini, alayı, şakayı, mübalayı seven güler yüzlü haliyle anlatır, bizleri heyecandan heyecana sürükler, sonra 'Biz vaktiyle bu mağaradaki defineyi çok arardık Hele biçare Nihat Bey amcanın ömrü bu define peşinde geçti,' der, bizi sıcak hayallere, bir binbir gece masallarına doğru götürürdü"
(Oktay Akbal, Bizans Definesi’nden)

Birinci kişili anlatımın tüm özelliklerini bu kısa alıntıda bulabiliriz Buradaki "ben", yazarın kendisi midir, yoksa öykünün bir kahramanı mıdır; bu önemli değil Mağarayı, mağaranın çevresini öyküyü bize anlatan çocuğun gözüyle görüyor, onun izlenimlerini, onun gözlemlerini paylaşıyoruz Böylece öyküden içeri girmemiz kolaylaşıyor Anlatıcıyla (birinci tekil kişi) aramızda bir yakınlık, bir dostluk kuruluyor Böylelikle onunla yer değiştirmemiz, kendimizi anlatıcının yerine koymamız kolaylaşıyor
Gördüğümüz gibi, bu alıntıdaki birinci kişi hem bir gözlemci, hem de izlenimci kişi gibi davranıyor Bir yandan gördüklerini gözlemlediklerini anlatırken bir yandan da anlattıkları üzerine görüşlerini belirtiyor Böylece dolaylamalara başvurmadan, doğrudan anlatılanı algılamamıza olanak sağlıyor

Kaynak: Emin ÖZDEMİR - Yazınsal Türler

Her konuda fikir sahibidir Üstelik güya en iyi fikrin sahibidir Karşısındakinin kendi fikirlerinden farklı bir fikri olursa da
- “Bak ben şunu bunu senden bu kadar daha fazla yaşadım, okudum, gördüm Sen benim yaşıma gel, benim okuduklarımı oku, yaşadıklarımı yaşa…” tavrına girer
Fikrisabittir, övmez, övgü ve ilgi bekler Odur sadece var olan, kendisinden gayrısı önem arzetmez
İğnelemeye, aşağılamaya bayılır ama bunu alenen yapmaz Bir kaşı yukarıda konuşur, üstten bakar Kendisine eleştiri getirildiğinde ise kırmızı bir renkle;
- “Sen kim oluyorsun ki” ile lafa başlar
Çünkü o katedilebilecek yolları katetmiştir de, diğerleri bu yolda yürürken onlarla dalga geçmek maksadındadır Ama yine de kendisini sevimli ve ilgi çekici bulur!
Kendine sormaz ki; Be biçare hazret, kendi eksikliğinin farkındalığını yaşıyorsun da, bu nedenle kendini sürekli diğerleri ile kıyaslayıp “Amman ben ne büyük insanım” övgüsünü arıyorsun Bırak buna insanlar karar versin Kendi yaptığın tahtında, kendinin sultanı olmuşsun neye yarar
Yaşanmışlarından aldığın tecrübe ve bilgi hep ıskartalar olmuş da, bunun farkında değilsin Kişinin aynası işidir Yap, ortaya koy da biz de bakalım tadına ama “Kötü olmuş” dediğimizde işte erdemin orada başlar İşin olmamış ise, sen de daha olmamışsın demektir
Anlayana…