Anıtkabir - Anıt Kabir Nerededir? Anıtkabir'in Tarihi - Anıtkabir İnşası Hakkında

Anıtkabir - Anıt Kabir Nerededir? Anıtkabir'in Tarihi - Anıtkabir İnşası Hakkında
Anıtkabir - Anıt Kabir Nerededir? Anıtkabir'in Tarihi - Anıtkabir İnşası Hakkında
ANITKABİR

Büyük kurtarıcımız, Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu Önder Atatürk' ün ebedi istirahatgahı olan Anıtkabir, Ankara' nın orta kesiminde yer alır
Anıtkabir için yapılan heykel ve kabartmaların konuları, kurtuluş savaşı ve Cumhuriyet tarihimizden ve Atatürk' ün hayatından seçilmiştir
Ulu Önder Atatürk, Türk milletinin bağımsız ve milli egemenliğe dayanan demokratik bir devlet anlayışı içinde yaşaması için yürüttüğü mücadelesinde, milleti ile bütünleşerek başarıya ulaşmıştır
Türk yurdunu işgal eden düşmana karşı, vatanın bağımsızlık ve bütünlüğünü milletin azim ve kararının kurtaracağını çok sevdiği milletine aşılayan Atatürk, bağımsız Türkiye Cumhuriyeti' ni kurmayı başarmış, Türkiye Cumhuriyeti' ni çağdaş uygarlığa götüren yenileşme yolunda Türk Milletine layık inkılapları gerçekleştirmiştir
Türkiye Cumhuriyeti' nin kuruluşunun 15 nci yılında hastalığı ağırlaşarak, 10 Kasım 1938 ' de Dolmabahçe Sarayı' nda ebediyete intikal etmiştir Atatürk kendisi için bir mezar yaptırmadığı gibi, gömüleceği yer içinde vasiyette bulunmamıştı
1923 yılında bir sohbet sırasında Atatürk; "Elbet birgün öleceğim, beni Çankaya' ya gömer, hatıramı yaşatırsınız" demiş ve "Beni milletim nereye isterse oraya gömsün Fakat benim hatıralarımın yaşayacağı yer Çankaya olacaktır" diye eklemiştir
Türk Ulusunun O' na karşı duyulan büyük saygı ve minnettarlığının bir ifadesi olan Anıtkabir, Türkiye Cumhuriyeti' nin en anlamlı eseridir

ANITKABİR YER SEÇİMİ

1 Özel ve Büyük Komisyonların Teşkili ve Çalışmaları :

a Özel Komisyonun Teşkili ve Çalışmaları :

Atatürk'e, yüce kişiliğine uygun bir anıtmezar yaptırılması düşüncesi ile hükümet, Anıtkabir inşaatının yapılacağı yerin tesbiti için özel bir komisyon kurdu Bu komisyon; Başbakanlık Müsteşarının başkanlığında, Milli Savunma Bakanlığından General Sabit ve Hakkı, Bayındırlık Bakanlığından Yapı işleri Genel Müdürü Kazım, İçişleri Bakanlığından Müsteşar Vehbi Demirel, Milli Eğitim Bakanlığından Yüksek Öğretim Genel Müdürü Cevat Dursunoğlu' ndan meydana geliyordu Komisyon ilk toplantısını 6 Aralık 1938' de yaptı Toplantıda, Anıtkabir konusunda yerli ve yabancı bilim adamlarının düşüncelerinden faydalanılması ve komisyon toplantı-larına bu alanda ünlü kişilerin çağrılması kararlaştırıldı Bu arada, o dönemde yurdumuzda çalışan Ankara' nın imar planını hazırlamış olan ünlü şehircilik uzmanı Prof Jansen'e, Büyük Millet Meclisinin yeni binasının mimarı Prof Holzmeister'e, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi binasının mimarı Prof Taut' a ve Güzel Sanatlar Akademisi'nden Prof Belling'e de başvuruldu Bu komisyon ikinci toplantısını 16 Aralık 1938'de yaptı

Başbakanlık Anıtkabir komisyonunun yaptığı çalışmalar sonucu, Anıtkabir için şu yerlerin uygun olabileceği tespit edildi

- Çankaya
- Etnografya Müzesi
- Büyük Millet Meclisinin arkasındaki tepe (Kabatepe)
- Ankara Kalesi
- Bakanlıklar (Milli Eğitim Bakanlığı için ayrılan arsa)
- Eski Ziraat Mektebi
- Gençlik Parkı
- Altındağ (Hıdırlık Tepe)
- Gazi Orman Çiftliği

Atatürk' ün ebedi istirahatgahı yerinin seçilmesi basında ve halk arasında derin ilgi uyandırmıştı Konu gerçekten önemliydi ve çok titiz çalışmayı gerektiriyordu Yer seçimi konusunda yapılan eleştiriler şöyle özetlenebilir

Gazi Orman Çiftliği :

Anıtkabir için Gazi Orman Çiftliğini ileri sürenler, en çok bu yerin yeşilliğini, gezi yeri oluşunu ve Atatürk' ün kendisi tarafından kurulan bölgeye gömülürse, yaşadığı zamana ait anılarının içinde mutlu olacağını savunuyorlardı

Buna karşı olanlar ise; Gazi Orman Çiftliğinin, gazinoları, bahçeleri ve türlü eğlence yerleri ile Ankara halkının belli başlı bir gezi yeri olduğunu, Atatürk'ün buraya defnedilmesinin burada oluşan neşeli hayatı söndürebileceğini ileri sürüyorlardı

Altındağ :

Teklifi yapanlann başlıca gerekçesi, Altındağ'ın Ankara şehri içindeki en yüksek tepe olup, şehrin her yanından kolayca görülebilmesiydi

Altındağ' ın çok dik bir tepe olması, bu dik yamaçlara halkın çıkmasının zor olması nedenleriyle Altındağ teklifi itibar görmemiştir
Gençlik Parkı :

Prof Jansen'in yapmış olduğu Ankara imar planında, bu saha park olarak değerlendirilmiştir Bu nedenle Anıtkabir bu bölgede inşa edilirse, halk bir eğlence yerinden yoksun kalacaktı Aynca bu bölge şehrin en çukur yeri olması nedeniyle istenilen ululuk etkisini de göstermeyecekti Bu teklif de komisyonca uygun görülmedi

Eski Ziraat Mektebi :

Ziraat Mektebinin bulunduğu yeri ileri sürenler, çok önemli bir anıya dayanıyorlardı Atatürk Sivas'tan Temsil Heyeti ile birlikte Ankara'ya geldiği zaman (27 Aralık 1919) Ziraat Mektebine yerleşmiştir Atatürk, Kurtuluş Savaşının en kritik günlerinde burada ikamet etmiş, çok önemli kararları burada vermişti Anıtkabir'in,

Milli Mücadelenin unutulmaz anıları ile dolu olan bu yerde yapılmasının, başlangıç ile sonu birleştirmesi bakımından büyük bir anlamı vardı

Ancak bu yer, bir anıtmezar yapılmasına elverişli değildi Şehir merkezine uzak olması nedeniyle Anıtkabir'in burada yapılması uygun görülmedi

Bakanlıklar :

0 zamanlar, Milli Eğitim Bakanlığının şimdi bulunduğu arsa boştu Ancak, şehrin ortasında ve günlük hayatın en işlek bir alanı olduğu için uygun görülmedi

Ankara Kalesi :

Anıtkabir'in burada yapılmasmı isteyenler özet olarak şu fikirleri ileri sürüyorlardı :
"Ankara Kalesi, bu bölgenin yüksek yerlerinden birisi olması nedeniyle, buraya yapılacak anıt çok uzaklardan görülebilir Kale, başkentin sembolü, aynı zamanda ünlü bir anıtıdır Atatürk'ü bu tarih hazinesine yatırmak, O'nun yüce kişiliğine çok uygun düşer"
Fakat birçok bilim adamı ve sanatçılar, şu karşı görüşleri ileri sürdüler :

"Ankara Kalesi, bütün özellikleri ile geçmişi temsil eder Bu kale Bizanslılar tarafından yapılmış, Selçuklular tarafından genişletilmiştir Türk Ulusunun kurtarıcısı ve Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Atatürk, yeni bir çağ açmıştır 0, Türk Ulusunun geçmişten çok geleceğini temsil eder Bundan ötürü Atatürk'ü, görevini tamamlamış tarihi, eski bir anıtın içine nakletmek doğru değildir 0, tek başına bir değerdir Başka bir tarihi desteğe ihtiyacı yoktur"

Bu düşünceler komisyonca da uygun bulunarak, Anıtkabir'in Ankara Kalesi'nde yapılmasından vazgeçildi

Kabatepe :

Anıtkabir için, yeni Büyük Millet Meclisinin arkasındaki Kabatepe de teklif edilmişti Bu yeri önerenlerin başında, Çankaya Köşkünü ve Büyük Millet Meclisini yapan ünlü mimar Prof Holzmeister vardı Ancak bu yer komisyonca benimsenmedi

Çankaya :

Anıtkabir için ileri sürülen yerler arasında en çok benimsenen, Çankaya idi Bu yeri önerenlerin düşünceleri şöyle özetlenebilir : Atatürk, uzun yıllar Çankaya' da oturmuştur Çankaya O'nun anıları ile doludur Ata, Çankaya'yı çok severdi 0, "Benim hatıralarımın yaşayacağı yer Çankaya" demiştir Bu sözler bir vasiyet sayılmalıdır Türk Milli Mücadelesi ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşu ve daha sonraki inkılaplarımızın plan ve programları burada hazırlanmıştır Bu nedenlerle Anıtkabir Çankaya'da yapılmalı, Ata'nın anıları canlı tutulmalıdır

Bu öneri, birçok bilim adamı ve yazarlarca destekleniyordu ve Anıtkabir'in Çankaya'da yapılmasına karar verilmek üzereydi

b Büyük Komisyonun Teşkili ve Çalışmaları :

Anıtkabir'in kurulacağı yerin kesin olarak tesbiti için Büyük Millet Meclisinde 15 milletvekilinden oluşan bir üst komisyon kuruldu Bu komisyon; Falih Rıfkı Atay (Ankara), Rasih Kaplan (Antalya), Mazhar Germen (Aydın), Süreyya Örgeevren (Balıkesir), Refet Canıtez (Bursa), İsmet Eker (Çorum), Münir Çağıl (Çorum), Mazhar Müfit Kansu (Denizli), Necip Ali Küçükağa (Denizli), Nafi Atıf Kansu (Erzurum), Saim Ali Dilemre (Erzurum), Salah Çimcoz (İstanbul), Ferit Celal Güven (Seyhan), Tevfik Tarhan (Seyhan) ve Mithat Aydın (Trabzon)'dan oluşuyordu Komisyon, Başkanlığa Münir Çağıl'ı, raportörlüğe Falih Rıfkı Atay, Süreyya Örgeevren ve Nafi Atıf Kansu'yu, katip üyeliğe Perit Celal Güven'i seçerek ilk toplantısını 5 Ocak 1939 tarihinde yaptı ve Anıtkabir için önerilen dokuz yerin özel komisyonca hazırlanan raporunu inceledi

İnceleme sonucunda Anitkabir'in ya Çankaya'da, ya da Etnoğrafya Müzesi'nin bulunduğu yerde kurulmasına karar verilmek üzereyken, komisyon başkanı "Teklif edilen yerleri incelediniz Üye arkadaşlar, başka yerler de arayabilirler" dedi

Rasattepe :

Trabzon Milletvekili olan Yüksek Mühendis Mithat Aydın, Etlik, Keçiören, Cebeci, Altındağ'ı gezerek Anıtkabir için en uygun yeri arıyordu En son, o zamanlar üzerinde birkaç küçük yapı bulunan Rasattepe'ye çıktı Bu tepe, şehrin ortasındaydı ve çevresi boştu Burada yapılacak Anıtkabir çok uzaklardan görülebilirdi

Mithat Aydın, komisyonun 17 Ocak 1939 tarihli son toplantısında, Anıtkabir yeri olarak Rasattepe'yi ileri sürdü Tepenin özelliklerini anlattı Fakat daha önce Çankaya üzerinde görüş birliğine varmış olan üyeler kararlarından dönmüyorlardı Bu arada Antalya Milletvekili Rasih Kaplan söz alarak "Arkadaşlar, yurdumuzda birçok eserler ortaya koymuş olan bir mühendis arkadaşımız, bize yeni bir yer gösteriyor Biz bu yeri görmeden nasıl reddedebiliriz Yarın Mithat Aydın, genel kurul'da söz alır ve ben bir yer gösterdim, gidip bakmadılar bile derse ne karşılık verirsiniz?" dedi

Rasih Kaplan'ın bu açıklaması üzerinde komisyonda tartışmalar oldu Üyelerden büyük çoğunluğunun Rasattepe'yi görmek istemesi üzerine bu yönde karar alındı Milletvekilleri Rasattepe'ye çıkarak tepeyi değişik yönlerinden incelediler Vardıkları sonuç olumluydu

Aynı gün yapılan ikinci toplantıda, birçok üye söz alarak Rasattepe'nin Anıtkabir için uygun olduğu görüşünü bildirdiler Fakat Çankaya üzerinde kararlı olanlar, düşüncelerinden vazgeçmiyorlardı En son Süreyya Örgeevren, Rasattepe'nin Anıtkabir için çok elverişli özelliklerini anlatarak sözlerini şöyle bağladı

"Rasattepe'nin bunlardan başka bir özelliği daha vardır ki, hayali genişce olan her kişiyi derin bir şekilde ilgilendirir sanırım Rasattepe, bugünkü ve yarınki Ankara'nın genel görünüşüne göre, bir ucu Dikmen'de öteki ucu Etlik'te olan bir hilal (yarım ay)'in tam ortasında, bir yıldız gibidir Ankara hilalin gövdesidir Anıtkabir'in burada yapılması kabul edilirse, şöyle bir durum ortaya çıkacaktır Türkiye'nin başkenti olan Ankara şehri, kollarını açmış Atatürk'ü kucaklamış olacaktır Atatürk'ü böylece bayrağımızdaki yarım ayın yıldızının ortasına yatırmış olacağız Atatürk, bayrağımızla sembolik olarak birleşmiş olacaktır"

Süreyya Örgeevren'den sonra İçel Milletvekili Emin İnankur söz alarak bir anısını anlattı Emin İnankur, Atatürk'ün çok sevdiği eski bir öğretmendi Atatürk onu çok defa yanına alır, şehri birlikte gezerlerdi Bir gezide yolları Rasattepe'ye düşmüştü Atatürk şehri buradan seyrettikten sonra Emin İnankur'a dönmüş ve "Bu tepe ne güzel bir anıt yeri" demişti

Emin İnankur'un ve Süreyya Örgeevren'in bu açıklamalarından sonra Anıtkabir'in Rasattepe'de yapılması oylamaya sunuldu Sonuçta Anitkabir'in Rasattepe'de yapılması büyük çoğunlukla kararlaştırıldı Karar hükümete bildirildi ve Rasattepe'de kamulaştırma çalışmalarına 7 Temmuz 1939'da başlandı

2 Rasattepe (Anıttepe) :

a Tarihçesi :

Anıttepe'nin eski adı "Rasattepe" idi Anıtkabir yapılmadan önce burada, tepenin doruğunda birkaç küçük yapı vardı Bu yapılar, rasat (meteoroloji) istasyonu olarak kullanılıyordu "Rasattepe" adı da bundan ötürü verilmişti Yerli Ankaralılar buraya "Beştepeler" diyorlardı Bu ad, buradaki tümülüslerden geliyordu

Anitkabir'in Rasattepe'de yapılmasına karar verildikten sonra buradaki tümülüslerin kaldırılması gerekiyordu Bu maksatla, Türk Tarih Kurumunun da yardımı ile Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi doçentlerinden Arkeolog Dr Tahsin Özgüç'ün başkanlığında bir kurul oluşturuldu Müzeler Genel Müdürlüğü arkeologlarının da katıldıkları bu kurul, Rasattepe'deki tümülüslerde kazılar yaptı Yapılan kazılar sonunda bu tümülüslerin Friglere ait olduğu anlaşılmıştır

Frigler, Anadolu'ya MÖ 12 nci Asır başlarında kavim göçleri sırasında gelmişlerdir Hitit Devletini yıkarak Anadolu'da yeni bir devlet kuran Friglerin başkenti Polatlı yakınında bulunan Gordion şehri idi Gordion çevresindeki Frig prens, prenses ve krallarına ait tümülüslerde yapılan kazılarda, pek çok eser bulunmuştu

Rasattepe'deki tümülüslerde Gordion'dakiler gibi, toprağın içine yapılmış oda biçiminde mezarlardı Odanın içine, ölü ve öteki dünyada kullanacağı düşünülen birçok eşya, silah, yiyecek konulmuş, mezar kalın kalaslarla örtülmüş, sonra da üstüne bir küçük tepe halinde toprak yığılmıştı Bu tümülüslerden çıkarılan eserler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedir

b Rasattepe'nin Kamulaştırılması :

23 Mayıs 1939 tarihinde Başbakan Refik Saydam, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki bütçe görüşmeleri esnasında yaptığı konuşmada; Rasattepe üzerinde kadastro işlemlerinin yapıldığını, bu arazinin bazı bölümlerinin devlete, belediyeye ve özel şahıslara ait olduğunun belirlendiğini, arazinin kapladığı alan ve sınırlarının tespit edildiğini ve gereken haritaların çizildiğini belirtti Başbakan ayrıca; Anıtkabir için 205000 TL istimlak bedeli, 45000 TL uluslararası proje yarışması olmak üzere toplam 250000 TL ödenek ayrıldığını ve 287000 metrekarelik alanın kamulaştırılmasının planlandığını belirtti 7 Temmuz 1939 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Rasattepe'nin kamulaştırılmasına karar verildi

Rasattepe'nin kamulaştırılması için hazırlanan plan, Bakanlar Kurulu tarafından kabul edildi Kamulaştırma işlemi için oluşturulan komisyonun başkanlığına seçilen Başbakanlık Müsteşarı Vehbi Demirel, bu tepenin kamulaştınlması için Ankara Belediyesi'ne tebligatta bulundu
Anıtkabir sahasının, 1939 yılında 214878 metrekare, 1940 yılında ise 188334 metrekaresinin kamulaştırma ilanı Ankara Belediyesi'nce 5 Eylül 1940 tarihli Ulus Gazetesinde yayınlandı
Bakanlar Kurulunun 20 Nisan 1940 tarih ve 1463 sayılı kararı ile 542857 metrekare arazinin; 459845 metrekarelik bölümünün özel şahıslardan, 43135 metrekarelik bölümünün kapanan yollar ve yeşil alanlardan, 28312 metrekarelik bölümünün hazineye ait yerlerden, 3044 metrekarelik bölümünün hazineye ait okul ve karakol yerinden, 8521 metrekarelik bölümünün özel şahıslardan kamulaştırılması planlandı

Kamulaştırma işlemlerine, Bakanlar Kurulunun 23 Kasım 1943 gün ve 3/78 sayılı kararı ile 27 Haziran 1947 gün ve 3/671 sayılı kararlarına göre bir bölüm arazi ile devam edildi 25 Aralık 1947 gün ve 3/6762 sayılı Bakanlar Kurulu kararınca toplam 153272 metrekare arazinin daha kamulaştırılması planlandı Bu miktarın; 9227850 metrekarelik bölümü özel şahıslara, 6178 metrekarelik bölümü belediye yollarına, 48568 metrekarelik bölümü belediyeye ait yeşil sahalara, 624750 metrekarelik bölümü de hazine arsasına aitti

Anıtkabir sahası olarak belirlenen bölgenin, özel şahıslara ait 9227850 metrekarelik bölümünün ödenek yetersizliğinden dolayı 1950 yılına kadar ancak 27108 metrekarelik bölümü kamulaştırılabildi Özel şahıslara ait geri kalan 65120 metrekare arazinin kamulaştırılması, 1000000 TL (Birmilyon TL) tasarruf sağlanması ve arsa sahiplerinin mağduriyetinin önlenmesi maksadı ile Bakanlar Kurulunun 21 Eylül 1950 gün ve 11928 sayılı kararı gereğince kamulaştırılmasından vazgeçildi

1964 yılında yapılan arazi kamulaştırması sonucu Akdeniz Caddesi ile Mareşal Fevzi Çakmak Caddesinin kesiştiği yerdeki iki parselden oluşan bölüm ve 1982 yılında Mebus Evleri ile Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi arasında kalan 31800 metrekarelik alan kamulaştırılarak Anıtkabir sahasına dahil edildi

c Rasattepe'de Jeolojik İncelemeler :

Rasattepe'nin, takribi ağırlığı 150000 tona varacak olan yapının basıncına dayanıp dayanamayacağının tesbiti için, modern yöntemlerle "Temel Mekaniği" incelemesine Bayındırlık Bakanlığınca, İstanbul Teknik Üniversitesinden Prof Salih Sayar görevlendirildi Prof Sayar çalışmalarının sonucunu bildiren raporunda; 907 rakımlı Rasattepe'nin eski bir alüvyon alanı üzerinde bir taraça kalıntısı olduğunu, Dördüncü Zaman'ın ilk devrelerinde oluştuğunu belirtmiştir (18 Mayıs 1945)
Anıtkabir alanındaki temel incelemelerinde, 40 metreye kadar inen sondajlar yapılmış, bu sondajlar sırasında tepenin içinde büyük boşluklar (galeriler) bulunmuştur

Özellikle, Anıtkabir'in Şeref Holü'nün altinda bulunan boşluklar temelde değişik tekniklerin kullanılmasını zorunlu kılıyordu Yapım işlerini kontrol eden mimar ve mühendislerce mozole kısmının temelinin sağlamlaştırılması için uygun hal tarzlan projelendirilerek Bayındırlık Bakanlığına gönderildi Bayındırlık Bakanlığı bu projeyi uygun buldu Bundan başka Anıtkabir temelinin her taraftan demir potrel ve tellerle toprağın içine, bir geminin su altındaki kesimi gibi yerleştirilmesi kararlaştınldı

Anıtkabir yapısının temel ve inşa durumunu incelemek üzere 12 Şubat 1946 tarihinde Bayındırlık Bakanlığında; Bakanlık yetkilileri, Prof Emin Onat ve İstanbul Teknik Üniversitesi profesörlerinden oluşan bir kurul toplantısı yapıldı Bu toplantıda, Rasattepe'nin Anıtkabir'in inşasına elverişli olduğu, Prof Onat'ın projesindeki mimari esaslar korunarak, üst yapının zemine yapacağı basıncın azaltılması ve depreme dayanıklılığının arttırılması için kagir ve betonarme bir sistemle inşasının uygun olacağı kararlaştınldı

Anıtkabir'in depremlere karşı dayanıklı olması gerekiyordu Bayındırlık Bakanlığı bu durumu, kendi uzmanları ile İstanbul Teknik Üniversitesi profesörlerinden kurduğu bir komisyona inceletti Bu komisyon, uzun incelemeler sonucunda vardığı sonuçları 12 Aralık 1948 tarihli bir rapor ile adı geçen bakanlığa bildirdi Bu rapor özet olarak aşağıdaki hususları içeriyordu :

"Şimdi yürürlükte olan deprem haritasında Ankara Şehri, bütünüyle deprem kuşağı dışında bir bölge olarak gösterilmiştir Bununla birlikte, merkezleri bu bölgeye yakın olan yer sarsıntılarının Ankara'ya yansımasından ötürü Anıtkabir'in gerek kapladığı alanın genişliği ve gerek mimarlık projesinin sismik bakımdan gösterdiği özellikler ve yeri itibariyle, bu yapının deprem etkilerine göre hesaplanması komisyonumuzca uygun görülmüştür Bu bakımdan;

1 Yapı mümkün olduğu kadar hafif olmalıdır Özellikle bu durum, yapının yüksek yerlerinde kesin olarak sağlanmalıdır
2 Anıtkabir'in üzerinde bulunduğu toprak, alüvyondan meydana gelen bir tepe olduğundan, deprem yüzünden yer kayması ihtimal dahilinde görülmektedir Bundan ötürü, üst yapı ile temel bölümünün yekpare (tek parça) bir kitle teşkil edecek şekilde düzenlenmesi gerekir

3 Rasattepe'nin yamaç ve eteklerinin ağaçlandırılarak, toprağın aşınmaya karşı korunmasının sağlanması gerekli görülmüştür"

Bütün bu teknik raporlar, Anıtkabir'in dış mimarisinde hiç bir değişiklik yapılmadan, planın yeniden gözden geçirilmesini ve gereken önlemlerin alınmasını zorunlu kılıyordu Yapının temeli demir-beton karışımı ve üst bölüm tek parça olacaktı Bu nedenle proje yeniden gözden geçirildi ve teknik raporda ileri sürülen tüm önlemler alındı Temel incelemeleri sonucunda Bayındırlık Bakanlığına sunulan proje uygulanarak Anıtkabir'in temel kısmı, tıpkı bir geminin su altındaki kısmı gibi toprağın içine yerleştirildi Böylece anıt, doğal tesirlere dayanıklı duruma getirildi

ANITKABİR' İN BÖLÜMLERİ

Bütün bu özellikleriyle yapıldığı dönemin en iyi örneklerinden biri olan Anıtkabir yaklaşık 750000 m² lik bir alanı kaplamakta olup, Barış Parkı ve Anıt Bloku olarak iki kısma ayrılır
1 Barış Parkı

Anıtkabir inşaatı devam ederken toprak kaymasını önlemek ve çevresinde yeşil bir kuşak oluşturmak amacıyla ağaçlandırma çalışmaları da yapılmıştır Yaklaşık 750000 metre karelik bir yerleşme alanına sahip Anıtkabir’in çevresine ilişkin peyzaj planlamasına 1946 yılında başlanmıştır Atatürk’ün “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh” özdeyişinden ilham alınarak, çeşitli yabancı ülkelerden ve Türkiye’nin bazı bölgelerinden getirilen fidanlarla “Uluslararası Barış Parkı” oluşturulması düşünülmüştür
Yabancı Devletlerden Barış Parkı’na Hediye edilen fidanlar aşağıdaki gibidir:
Afganistan: 15 Akkavak, 10 Nesteren Gül, 12 Çitlenbik
Amerika Birleşik Devletleri: 310 Mavi Ladin, 100 Mavi Selvi, 100 Sedir
Avusturya: 55 Dağ Çamı
Batı Almanya: 25 Bataklık Meşesi, 10 Huş, 13 Ihlamur, 5 Atlas Sediri, 5 Yabancı Selvi, 8 Pinus Sabiniana, 17 Erik, 5 Yatık ardıç, 200 Gül
Belçika: 10 Kotoneaster, 13 Şimşir, 12 Top Mazı, 12 Yatık Ardıç, 12 Sedir, 12 Akçaağaç, 12 Porsuk, 12 Göknar, 12 Sarıçam
Danimarka: 20 Kayın
Finlandiya: 275 Huş
Fransa: 10 Kızılağaç, 10 Sarıçam, 10 Sahil Çamı, 10 Fıstık Çamı, 10 Avrupa melezi, 10 Göknar, 10 Kayın, 10 Avrupa Ladini
Güney Çin: Bir miktar Armand Çamı ile Çin Göknarı tohumu
Hindistan: 289 Sahil Çamı
Irak: 20 Musul Fıstığı
İngiltere: 50 Kiraz, 50 Porsuk, 100 Karaçam, 50 Meşe
İspanya: 1 Karaağaç, 1 Selvi, 4 Sahil Çamı, 1 Dışbudak, 2 Kestane, 3 Ardıç, 1 Ceviz, 1 Meşe
İsrail: 30 Sahil Çamı
İsveç: 10 Huş
İtalya: 5 Karayemiş, 5 Mezarlık Selvisi, 8 Fıstık Çamı, 10 Mavi Selvi, 5 Karaçam, 7 Sedir
Japonya: 35 Kiraz
Kanada: 30 Akçaağaç
Kıbrıs: 5 Çam
Mısır: 8 Akkavak, 6 Katalpa, 6 Gladiçya, 6 Akasya, 6 Salkım Akasya
Norveç: 12 Gürgen
Portekiz: 50 Mezarlık Selvisi, 50 Sahil Çamı
Yugoslavya: 10 Ihlamur, 5 Zofora, 5 Kestane, 10 Erguvan, 10 Çınar, 20 Selvi Kavak, 5 Katalga, 5 Fındık, 10 Söğüt, 5 Maklora, 10 Çitlenbik, 20 Meşe, 20
Polyanta Gül, 20 Gül, 19 Mazı, 11 Yalancı Selvi, 5 Boylu Ardıç, 8 Karaçam, 10 Huş, 1 Alıç, 10 Taflan, 10 Berberis, 2 Mavi Sedir, 20 Yatık Ardıç, 10 Leylak, 6
Karayemiş, 10 Erguvan, 6 Mahonya, 3 Porsuk, 10 Söğüt
Yunanistan: 5 Kayın, 5 Göknar, 5 Porsuk, 5 Çoban Püskülü, 5 Karaçam

2 Anıt Bloğu
Anıtkabir Anıt Bloku üç bölümden oluşmaktadır
a- Aslanlı Yol
b- Tören Meydanı
c- Mozole

a - Aslanlı Yol

Anıtkabir'e Tandoğan kapısından girildiğinde Barış Parkı içerisinde uzanan yoldan Aslanlı Yol başındaki 26 basamaklı geniş merdivenlere ulaşılır Merdivenin hemen başında karşılıklı olarak istiklal ve hürriyet kuleleri ile üçlü kadın ve erkek heykel grupları yer almaktadır Ziyaretçileri Atatürk'ün yüce huzuruna hazırlamak için yapılmış olan 262 metre uzunluğundaki yolun iki yanında oturmuş pozisyonda 24 aslan heykeli bulunmaktadır Anadolu'nun eski uygarlıklarından Hititler'de ve Türk mitolojisinde kudreti simgeleyen aslanlar, Türk milletinin birlik ve bütünlüğünü temsilen çift yapılmışlardır Aslanlar Türk milletinin kuvvet ve kudretini simgelemektedir Heykeller Hüseyin Özkan'ın eseridir

Anıtkabir yapı topluluğu içinde, simetri gözetilerek yerleştirilmiş olan on adet kule vardır Bu kulelere ulusumuzun ve devletimizin oluşumunda büyük tesirleri olan yüce kavramları temsil eden isimler verilmiştir Kuleler, plan ve yapı bakımından birbirinin benzeridir Kareye yakın 12 x14 x7,20 m boyutlarında dikdörtgen plan üzerine kurulmuş olan kulelerin üzeri piramit biçiminde çatılarla örtülüdür Çatıların tepelerinde, eski Türk çadırlarında görülen tunç mızrak ucu vardır Eski Türk kilim desenlerinden alınmış geometrik süslemeler, fresk tekniğinde uygulanmıştır
Ayrıca kulelerin iç duvarlarında, o kulenin ismiyle ilgili bir kompozisyon ve Atatürk'ün özlü sözleri bulunmaktadır
İstiklâl Kulesi
Aslanlı yolun sağ başında bulunan İstiklal Kulesi'nin iç duvarlarında bulunan kabartmada, ayakta duran ve iki eliyle kılıç tutan bir gencin yanında bir kaya üzerine konmuş kartal figürü görülmektedir Kartal, mitolojide ve Selçuklu sanatında gücün, istiklâl ve bağımsızlığın sembolü olarak tasvir edilmiştir Kılıç tutan genç ise istiklali savunan Türk milletini temsil etmektedir Kabartma Zühtü Müridoğlu'nun eseridir
Ayrıca kule duvarlarında yazı bordürü olarak Atatürk'ün istiklalle ilgili şu sözleri yer almaktadır:
· "Ulusumuz en korkunç yok oluşla son buluyor gibi görünmüşken, tutsak edilmesine karşı evladını ayaklanmaya davet eden atalarının sesi, kalplerimiz içinde yükseldi ve bizi son Kurtuluş Savaşı'na çağırdı" (1921)
· "Hayat demek savaşma, çarpışma demektir Hayatta başarı kesinlikle savaşta başarı kazanmakla mümkündür" (1927)
· "Biz hayat ve bağımsızlık isteyen ulusuz ve yalnız ve ancak bunun için hayatımızı hiçe sayarız" (1921)
· "İnsaf ve merhamet dilenmek gibi bir prensip yoktur Türk ulusu, Türkiye'nin gelecekteki çocukları, bunu bir an hatırdan çıkarmamalıdırlar" (1927)
· "Bu ulus bağımsızlıktan yoksun olarak yaşamamıştır, yaşıyamaz ve yaşamıyacaktır, ya istiklal ya ölüm" (1919)
Kulenin içinde ise Anıtkabir maketi ile Anıtkabir'i tanıtıcı ışıklı panolar bulunmaktadır

Hürriyet Kulesi
Aslanlı Yol'un sol başında bulunan Hürriyet Kulesi içindeki kabartmada; elinde kağıt tutan melek figürü ile meleğin yanında şaha kalkmış bir at tasvir edilmiştir Melek figürü bağımsızlığın kutsallığını, elindeki kağıt "Hürriyet Beyannamesi"ni sembolize etmektedir Şaha kalkmış at figürü ise hürriyet ve bağımsızlık sembolüdür Kabartma Zühtü Müridoğlu'nun eseridir
Kule duvarlarında Atatürk'ün hürriyet ile ilgili şu sözleri yazılıdır
· "Esas, Türk ulusunun saygın ve onurlu bir ulus olarak yaşamasıdır Bu esas ancak tam bağımsızlığa sahip olmakla sağlanabilir Ne kadar zengin ve bolluk içinde olursa olsun bağımsızlıktan yoksun bir ulus, uygar insanlık karşısında uşak olmak durumundan yüksek bir işleme hak kazanamaz" (1927)
· "Bence, bir ulusta şerefin, onurun, namusun ve insanlığın sürekli olarak bulunabilmesi kesinlikle o ulusun özgürlük ve bağımsızlığına sahip olabilmesiyle mümkündür"
· "Özgürlüğün de, eşitliğin de, adaletin de dayandığı ulusal egemenliktir"
· "Bütün tarihsel yaşantımızda özgürlük ve bağımsızlığa sembol olmuş bir ulusuz"
Kule içinde Anıtkabir'in inşaat çalışmalarını gösteren fotoğraf sergisi ve inşaatta kullanılan taş örnekleri bulunmaktadır
Kadın Heykel Grubu
İstiklal kulesinin önünde, ulusal giysiler giymiş üç kadından oluşan bir heykel grubu vardır Bu kadınlardan kenarlardaki ikisi yere kadar uzanan kalın bir çelenk tutmaktadır Başak demetlerinin meydana getirdiği çelenk bereketli yurdumuzu temsil etmektedir Soldaki kadın, ileri uzattığı elindeki kapla Atatürk'e tanrıdan rahmet dilemekte, ortadaki kadın eliyle yüzünü kapamış ağlamaktadır
Bu üçlü grup, Türk kadınlarının Atatürk'ün ölümünün derin acısı içinde bile gururlu, ağırbaşlı ve azimli oluşunu dile getirmektedir Heykel grubu Hüseyin Özkan'ın eseridir



Erkek Heykel Grubu Hürriyet Kulesi'nin önünde üç erkekten oluşan heykel grubu vardır Sağdaki erkek başında miğferi ve kalın kaputu ile Türk askerini temsil ederken, onun yanında elinde kitabı ile Türk gençliğini ve aydın insanı, biraz gerisinde ise yerel kıyafetlerle Türk köylüsü temsil edilmiştir Her üç heykelin yüzünde derin acı ile Türk milletinin kendine özgü ağırbaşlılığı ve yüksek irade gücü dile getirilmiştir Heykel grubu, Hüseyin Özkan'ın eseridir
·

b- Tören Meydanı
Aslanlı yolun sonunda yer alan tören meydanı 129 x84,25 m boyutlarındadır 15000 kişi kapasiteli bu alanın zemini; siyah, kırmızı, sarı ve beyaz renkte traverten taşlardan oluşan 373 adet halı ve kilim deseniyle bezenmiştir

Mehmetçik Kulesi
Aslanlı yolun bitiminde sağda Mehmetçik Kulesi yer almaktadır Kulenin dış yüzeyinde yer alan kabartmada; cepheye gitmekte olan Mehmetçiğin evinden ayrılışı ifade edilmektedir Bu komposizyonda, elini asker oğlunun omuzuna atmış onu vatan için savaşa gönderen hüzünlü, fakat gururlu anne tasvir edilmiştir Kabartma Zühtü Müridoğlu'nun eseridir
Kulenin duvarlarında Atatürk'ün Mehmetçik ve Türk kadınları hakkında söylediği özlü sözler yer almaktadır:
· "Kahraman Türk eri Anadolu savaşlarının anlamını kavramış, yeni bir ülke ile savaşmıştır" (1921)
· "Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir ulusunda Anadolu köylü kadının üstünde kadın çalışmasından söz etmek imkânı yoktur" (1923)
· "Bu ulusun çocuklarının özverileri, kahramanlıkları için ölçü birimi bulunamaz"
Kulenin içinde; Anıtkabir ve Atatürk ile ilgili çeşitli kitaplar ve hediyelik eşyalar ziyaretçilere sunulmaktadır

Anıtkabir Kitaplığı
Mehmetçik ve Zafer kuleleri arasında yer alan; müze, kitaplık ve Kültürel Faaliyetler Müdürlüğü'nün içindeki birimde "Atatürk ve Türk Devrimi Kütüphanesi" bulunmaktadır Atatürk, milli mücadele ve inkılâplar konulu Türkçe ve yabancı dillerde kitapların bulunduğu bir "İhtisas Kütüphanesi" olarak, her kesimden araştırmacı ve okuyucuya hizmet vermektedir
Zafer Kulesi
Kulenin duvarlarında Atatürk'ün en önemli üç zaferinin ( Conkbayırı Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi, Başkomutan Meydan Muharebesi ) tarihi ve zaferle ilgili özlü sözleri yazılıdır Kule içinde Atatürk'ün naaşını 19 Kasım 1938'de İstanbul Dolmabahçe Sarayı'ndan alarak Sarayburnu'nda donanmaya teslim eden top arabası sergilenmektedir
İsmet İnönü Lahdi
Barış ve Zafer Kuleleri arasında yanları açık sütunların oluşturduğu galerinin ortasında 25 Aralık 1973 yılında vefat eden Atatürk'ün en yakın silah arkadaşı, Türk Milli Mücadelesinin Batı Cephesi komutanı ve ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün sembolik lahdi bulunmaktadır Mezar odası alt kattadır
İsmet İnönü, Anıtkabir'e 28 Aralık 1973'te Bakanlar Kurulu Kararı ile defnedilmiştir
Barış Kulesi
Kulenin iç duvarında Atatürk'ün "Yurtta Barış, Dünyada Barış" ilkesini dile getiren bir kabartma kompozisyonu yer almaktadır Bu kabartmada çiftçilik yapan köylüler ve yanlarında kılıcını uzatarak onları koruyan bir asker figür tasvir edilmiştir Bu asker barışın sağlam ve güvenli kaynağı olan Türk ordusunu sembolize etmektedir Bu şekilde insanlar Türk ordusunun sağladığı huzur ortamı içinde günlük hayatlarını devam ettirmektedirler Kabartma, Nusret Suman'ın eseridir
Kule duvarlarında Atatürk'ün barış ile ilgili şu sözleri yer almaktadır
· "Dünya vatandaşları kıskançlık, açgözlülük ve kinden uzaklaşacak şekilde terbiye edilmelidir" (1935)
· "Yurtta Barış, Cihanda Barış"
· "Ulusun hayatı tehlikeyle karşı karşıya kalmadıkça savaş bir cinayettir" (1923)
Kulenin içinde ise Atatürk'ün 1935-1938 yılları arasında kullandığı Lincoln marka tören ve makam otomobilleri sergilenmektedir

23 Nisan Kulesi
Kulenin iç duvarında 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılışını temsil eden bir kabartma yer almaktadır Bu kabartmada, ayakta duran kadının tuttuğu kağıdın üzerinde 23 Nisan 1920 yazılıdır Kadının diğer elinde Millet Meclisimizin açılışını simgeleyen bir anahtar bulunmaktadır Kabartma, Hakkı Atamulu'nun eseridir
Kule duvarlarında meclisin açılışıyla ilgili Atatürk'ün özlü sözleri yer almaktadır:
· "Bir tek karar vardı: O da ulusal egemenliğe dayalı, hiçbir koşula bağlı olmayan bağımsız, yeni bir Türk Devleti kurmak" (1919)
· "Türkiye Devletinin tek ve gerçek temsilcisi yalnız ve ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir"
· "Bizim bakış açılarımız kuvvetin, gücün, egemenliğin, yönetimin doğrudan doğruya halka verilmesidir, halkın elinde bulundurulmasıdır"
Kulede Atatürk'ün 1936-1938 yılları arasında kullandığı Cadillac marka özel otomobili sergilenmektedir

Bayrak Direği
Anıtkabir'in Çankaya yönündeki 28 basamaklı tören meydanına giriş merdivenlerinin ortasında, tek parçalı yüksek bir direk üzerinde Türk bayrağı dalgalanır Amerika'da özel olarak yaptırılan 3353 m yüksekliğindeki bu direk, Avrupa'daki tek parça çelik bayrak direklerinin en yükseğidir Direğin 4 metresi kaidenin altında kalmaktadır Amerika'da yaşayan Türk asıllı Amerika vatandaşı Nazmi Cemal tarafından, kendi bayrak direği fabrikasında imal edilerek 1946 yılında Anıtkabir'e hediye edilmiştir Bayrak direğinin kaidesinde yer alan kabartmada; meşale Türk medeniyetini, kılıç taarruz gücünü, miğfer savunma gücünü, meşe dalı zaferi, zeytin dalı ise barışı simgelemektedir Türk bayrağı, ulusumuzun yurdunu savunma, zafer kazanma, barışı koruma ve uygarlık kurma gibi yüce değerleri üzerinde dalgalanmaktadır Kabartma Kenan Yontuç'un eseridir

Misâk-ı Millî Kulesi
Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nin girişi olan bu kulenin içinde bir kılıç kabzası üzerinde üst üste konmuş dört elden oluşan bir kabartma yer almaktadır Kabartma , Türk vatanının kurtarılması için içilen millet andını ifade etmektedir Nusret Suman'ın eseridir Kulenin duvarlarında Atatürk'ün Millî Mîsâk ile ilgili özlü sözleri yazılıdır:
· "Kurtuluşumuzun genel kuralı olan ulusal andı tarih safhasına yazan ulusun demir elidir" (1923)
· "Ulusal sınırlarımız içinde özgür ve bağımsız yaşamak istiyoruz" (1921)
· "Ulusal benliği bulamayan uluslar başka ulusların avıdır" (1923)
Kulenin ortasında Anıtkabir'de icra edilen törenlere katılan heyetlerin özel defteri imzalamaları için imza kürsüsü yer almaktadır Müzenin girişi olan bu kulede bulunan aktüalite panolarında Anıtkabir'de yapılan önemli törenlere ait fotoğraflar da sergilenmektedir

İnkılâp Kulesi
Müzenin devamı olan bu kulede Atatürk'ün kullandığı eşyalar sergilenmektedir Kulenin iç duvarında yer alan kabartmada zayıf, güçsüz bir elin tuttuğu sönmek üzere olan bir meşale, çökmekte olan Osmanlı İmparatorluğu'nu, Güçlü bir elin göklere doğru kaldırdığı ışıklar saçan diğer bir meşale ise, yeni Türkiye Cumhuriyeti ve Atatürk'ün Türk ulusunu çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırmak için yaptığı inkılâpları simgelemektedir Kabartma Nusret Suman'ın eseridir
Kule duvarlarında Atatürk'ün inkılâplarla ilgili şu sözleri yazılıdır:
· "Bir toplum aynı amaca bütün kadınları ve erkekleriyle beraber yürümezse ilerlemesine, uygarlaşmasına teknik imkân ve bilimsel ihtimal yoktur"
· "Biz ilhamlarımızı gökten ve bilinmeyen alemden değil, doğrudan doğruya hayattan almış bulunuyoruz"

Cumhuriyet Kulesi
Bu kulenin duvarlarında Atatürk'ün Cumhuriyet ile ilgili şu özlü sözü bulunmaktadır
· "En büyük gücümüz, en güvenilir dayanağımız, ulusal egemenliğimizi kavramış ve onu eylemli olarak halkın eline vermiş ve halkın elinde tutabileceğimizi gerçekten kanıtlamış olduğumuzdur"
Kulenin içinde, Atatürk'ün öğrenim gördüğü Manastır Askeri İdadisi ile Sivas ve Erzurum Kongre binaları ve I TBMM binalarının maketleri ve o dönemlere ait fotoğraflar sergilenmektedir

Müdafaa-i Hukuk Kulesi
Bu kule duvarının dış yüzeyinde yer alan kabartmada, Kurtuluş Savaşımızda ulusal birliğimizin temeli olan Müdafaa-i Hukuk dile getirilmektedir Kabartmada, bir elinde kılıç tutarken diğer elini ileri uzatmış sınırlarımızı geçen düşmana "Dur!" diyen bir erkek figür tasvir edilmiştir İleri uzatılan elin altında bulunan ulu ağaç yurdumuzu, onu koruyan erkek figürü ise kurtuluş amacıyla birleşmiş olan milletimizi temsil etmektedir Kabartma Nusret Suman'ın eseridir
Kulenin duvarlarında Atatürk'ün Müdafaa-i Hukuk konusunda söylediği sözler yer almaktadır:
· "Ulusal gücü etken ve ulusal iradeyi egemen kılmak esastır" (1919)
· "Ulus bundan sonra hayatına, bağımsızlığına ve bütün varlığına şahsen kendisi sahip çıkacaktır" (1923)
· "Tarih; bir ulusun kanını, hakkını, varlığını hiçbir zaman inkâr edemez" (1919)
· "Türk ulusunun kalbinden, vicdanından doğan ve onu esinlendiren en esaslı, en belirgin istek ve iman belli olmuştu: Kurtuluş" (1927)
Kulenin içinde "Atatürk ve Milli Mücadele" konulu periyodik sergiler düzenlenmektedir Ayrıca Atatürk'ün 1899 - 1905 yıllarında Harp Okulu ve Harp Akademisi öğrenimini gördüğü İstanbul Harbiye Mektebi'nin maketi bulunmaktadır

Başkomutan Meydan Muharebesi Kabartması
Komposizyonun solunda yer alan ve bir köylü kadın, bir erkek çocuk ve bir attan oluşan grup milletçe savaşa hazırlık dönemini temsil etmektedir Sonraki bölümde; Atatürk bir elini ileri uzatmış ve "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!" diyerek ordularımıza hedefi göstermektedir Öndeki melek, Ata'nın emrini borusu ile uzak ufuklara iletmektedir Bundan sonraki bölümüde, Atatürk'ün emrini yerine getiren Türk ordusunun fedakarlıklarını ve kahramanlıklarını temsil eden kabartmada, vurulup düşen bir erin elindeki bayrağı kavrayan bir yiğit ile siperde ellerinde kalkan ve kılıçlı bir asker Türk ordusunun taarruzunu sembolize etmektedir Önde ise elinde Türk bayrağı ile Türk ordusunu çağıran zafer meleği bulunmaktadır Kabartma Zühtü Müridoğlu'nun eseridir

Sakarya Meydan Muharebesi Kabartması
Komposizyonun sağında bir genç, iki at, bir kadın ve bir erkek bulunmaktadırBunlar, savaşın ilk döneminde düşman saldırıları karşısında evlerini bırakıp yurt savunması için yollara düşmüştür Sağdaki delikanlı arkaya dönmüş, sol elini kaldırıp yumruğunu sıkarak düşmanlara; "Bir gün döneceğiz ve sizden öcümüzü alacağız" demektedir
Bu üçlü grubun önünde çamura batmış bir araba, çabalayan atlar, tekerleği döndürmeye çalışan bir erkek ve iki kadın ile ayakta bir yiğit ve ona bir kılıç sunan diz çökmüş bir kadın vardır Bu grup figürleri, Sakarya Muharebesi başlamadan önceki dönemi temsil etmektedir Bu grubun solunda, yere oturmuş iki kadın ve bir çocuk, düşman istilası altında, Türk ordusunu bekleyen halkımızı simgelemektedir Bu halkın üzerinden uçarak Başkomutan Mustafa Kemal'e çelenk sunan bir zafer meleği vardır
Komposizyonun sonunda yere oturan kadın vatan anayı, diz çöken genç Sakarya Meydan Muharebesi'ni kazanan Türk ordusunu, meşe ağacı ise zaferi simgelemektedir Vatan ana, Türk ordusunun zaferinin simgesi olan meşe ağacını göstermektedir Kabartma İlhan Koman'ın eseridir

c - Mozole


Anıtkabir'in en önemli bölümü olan mozoleye çıkan 42 basamaklı merdivenlerin ortasında "hitabet kürsüsü" yer almaktadır Mermer kürsünün tören meydanı cephesi dairesel geometrik motiflerle süslü olup, ortasında Atatürk'ün "Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir" sözü yazılıdır Kürsü Kenan Yontuç'un eseridir
Mozole 72x52x17 m boyutlarında uzunca dikdörtgen bir plan üzerine kurulmuş olup, ön ve arka sekiz, yan cepheler ise 1440 m yüksekliğinde ondört kolonatla çevrelenmiştir Mozole cephesinde, solda Atatürk'ün Türk gençliğine hitabı, sağda ise Cumhuriyet'in kuruluşunun 10 yıldönümünde söylediği nutku yer almaktadır Harfler taş kabartma üzerine altın yaldızlarla yazılmıştır

Şeref Holü
Şeref holüne bronz kapılardan girilir Girişte sağda Atatürk'ün 29 Ekim 1938 tarihli Türk ordusuna son mesajı, solda ise 2 Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün Atatürk'ün ölümü üzerine yayınladığı 21 Kasım 1938 tarihli Türk milletine taziye mesajı yer almaktadır Bu iki yazıt Atatürk'ün doğumunun 100 yılı olan 1981'de yazılmıştır
Şeref holünün 27 kirişten oluşan tavanı ile yan galeri tavanları 15 - 16 yüzyıl Osmanlı halı ve kilim motiflerinden oluşan mozaiklerle süslenmiştir

Mezar Odası
Atatürk'ün aziz naaşı, mozolenin zemin katında dinsel ve geleneksel kurallara uygun olarak toprağa defnedilmiştir Mezar odasının ortasında kıble yönünde kırmızı mermer sanduka yer almaktadır Mermer sandukanın çevresinde bütün illerden, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Azerbaycan'dan gönderilen toprakların konuşduğu pirinç vazolar bulunmaktadır Mezar odası Selçuklu ve Osmanlı mimari stilinde sekizgen plânlı olup, piramidal külâhlı tavanı geometrik motifli mozaiklerle süslenmiştir