İş Sözleşmesi Kurarken Nelere Dikkat Etmeliyiz ?

İş Sözleşmesi Kurarken Nelere Dikkat Etmeliyiz ?

İş sözleşmesinin kurulma aşamalarına geçmeden önce 4857 Sayılı iş kanununda yer alan ve iş hayatımıza ilk defa 4857 sayılı iş kanunu ile giren sözleşmeleri hatırlamakta fayda var

İş sözleşmeleri gerek çalışan işçi ve personele, gerekse işverene çeşitli kolaylıklar ve yasal haklar sağlamaktadır

Eksiksiz bir işçi özlük dosyası hazırlamayı hedefleyen işveren;

· Mutlaka işçisi ile sözleşme yapmalı,

· İşçinin ikamet bilgilerini,

· İletişim bilgilerini,

· Kimlik bilgilerini,

· Sağlık raporunu,

· Sabıka Kaydını,

· Eğitim durumunu gösterir belgeleri,

· Özgeçmişini,

· Referanslarını

· Maaşların ödeneceği banka hesap numaralarını

işçi özlük dosyasında tutmalıdır

İş sözleşmelerini diğer sözleşmelerden ayıran en önemli özellik, bağımlılık unsurudur İşçi sözleşmenin kurulması ile birlikte işverene bağımlı çalışmak zorundadır

4857 sayılı iş kanunumuzda başlıca sözleşme türleri belirlenmiştir

O halde,

”- nedir bu iş sözleşmeleri?”

“ - Anlatacak birisi var mı? bizlere” diye sizler daha düşünmeye başlamadan kısaca değinelim

Bilirsiniz, ne zaman bir Çinli ile karşılaşsanız hemen başlar bir şeyler söylemeye…

“- Bir Çin atasözü der ki … Büyük BUDA her zaman işini garantiye al der : )” Haklı da der Henüz konuşan buda göremesek te,J “İşini garantiye al” kısmı bu makalemizin konusunu oluşturuyor

Bu kadar gereksiz kelimeden sonra konumuza kanuni bir giriş yapmanın vakti geldi değil mi sevgili dostlar


İŞ SÖZLEŞMESİNİN BAŞLICA TÜRLERİ :

İş Kanunu’nda aşağıdaki şekillerde yer almaktadır

1) Sürekli ve süreksiz iş sözleşmesi:

İş sözleşmesi kuracağımız personel ile, işin niteliği bakımından en çok 30 iş günü süren işler süreksiz, daha uzun süren işlere sürekli iş sözleşmesi kurmalıyız

2) Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi: Başlangıcı ve bitimi belli olan akitlere belirli süreli, başlangıcı belli bitimi olmayan akitlere belirsiz süreli iş sözleşmesi denir İşin başlangıç ve bitiş tarihleri belirlenemiyorsa işveren ile işçi arasında belirsiz süreli iş sözleşmeleri kurulmalıdır

3) Tam süreli ve kısmi süreli iş sözleşmesi: Haftalık 45 saat çalışma süresine uygun yapılan işlere tam süreli, daha kısa sürelilere kısmi süreli iş sözleşmesi denir

4) Çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi: İlk kez 4857 sayılı kanunla düzenlenerek iş hayatımızda yerini alan sözleşme ile çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi gündelik hayatımızda karşılaşabileceğimiz sözleşme türlerindedir İşçi kendisine ihtiyaç duyulması halinde işverenin talep etmesi ile işbaşı yaparak iş görme edimini yerine getirir

Güzel bir uygulama değil mi ? İşverenler açısından

Sevgili işverenim… Allah eksikliğini hissettirmesin… Sakın haaa… İçinden bir ses,

“Çok hoşuma gitti bu kısım, yarın hemen bir personel alayım işe…Canım sıkılınca 2 saat muhabbet eder gönderirim” “Arada masala da silinir Çok iyi oldu bu iş çookkk” gibi bir düşünce yer etmesin

Yazık değil mi personele, bir de İSTANBUL gibi büyük bir şehirdeyse Trafikte geçer 3 saat

4857 sayılı iş kanunu bu konu ile ilgili ayrıca aşağıdaki şartları da istiyor

İşçi kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme edimini yerine getirir Ancak belli bir süre kararlaştırılmamışsa çalışma süresi haftada 20 saat olarak kabul edilir

Burası önemli …

Yazılı yapılmalıdır
İşveren 4 gün önceden işçiye haber vermeli ve her geldiğinde en az 4 saat çalıştırmalıdır

Evet Sevgili işverenim Durum böyle

5) Deneme süreli ve deneme süresiz iş sözleşmesi: Taraflar belli bir deneme süresi kararlaştırabilirler Bu süre en çok 2 aydır, toplu iş sözleşmesi ile 4 aya kadar uzatılabilir

İş hayatımızda karşılaştığımız bir problem de “Deneme süreli” iş sözleşmeleri

Personel der ki:

- Ahmet bey, Sigorta girişim yapılmamış hala Ama bir aydır çalışıyorum olmaz ki…

Ahmet bey :

- Ben seni deniyorum Bir ay daha deneyeceğim…

Kanun der ki:

- Ahmet beyy Ahmet beyy Adamcağızı çıkarmışsın inşaatın tepesine Allah korusun ayağına çivi batar Yakarım canını Derhal sigorta girişini yapmalısın der

Hatırlayacağınız üzere, şuan yürürlükte olan kanunla, inşaat işlerinde çalışan işçilerin sigorta girişleri çalışmaya başladığı gün bildirilebiliyor Diğer işçilerin, çalışmaya başlamadan en az bir gün evvel sigortaya bildirimleri yapılmalıdır

Diyorsunuz ki;

- Denesek temi sigortalasak, denemesek te mi sigortalasak ?

Diyorum ki,

- Denerken de sigortalasanız, denemezken de sigortalasanız,

- Sigorta iyi bir şeydir… J

6) Takım Sözleşmesi: Birden çok işçinin meydana getirdiği takımı temsil eden kişiye kılavuz denir Takım sözleşmeleri mutlaka yazılı yapılmalıdır

İŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI

a) Ehliyet; Ehliyet konusu Medeni kanunda düzenlenmiştir

Medeni kanuna göre tam ehliyetlilerin sahip olduğu nitelikler

Reşit olmak
Temyiz gücüne sahip olmak
Kısıtlanmamış olmak
Not … !

Kısıtlanmış olanlar vasilerinin izni ile, reşit olmayanlar velilerinin izni ile iş sözleşmesi yapabilirler

b) Şekil: İş sözleşmesi herhangi bir şekle tabi değildir

İş sözleşmelerinin genel olarak yazılı yapılma zorunluluğu yoktur,

Ancak;

Bazı sözleşmelerin yazılı yapılma sorunluluğu vardır

Yazılı Yapılması zorunlu olan sözleşmeler

Belirli süresi 1 yıl ve daha fazla olanlar
Takım sözleşmesi
Çıraklık sözleşmesi

İş yerimize, fabrikamıza işçi alırken bazı hususlara dikkat etmeliyiz

Örneğin ; İşyerimize yeni personel alacağız ve işyerimizde halıhazırda 50 ve daha fazla işçi çalışıyorsa, ki buna il sınırlarındaki şubelerimizi de dahil ederiz, aşağıdaki oranlara ve şartlara dikkat etmemiz gerekir


Yeni İşe Alma Zorunluluğu
· 50 ve daha fazla özel sektörde işçi çalıştıran işveren çalıştırdığı işçilerin % 3 ‘ü oranında özürlü işçi çalıştırmak zorundadır
· Kamu kesiminde ise bu oran özürlü işçiler için %4, eski hükümlüler için % 2 olarak uygulanmaktadır

Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu

50 ve daha üzeri işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde eski hükümlü çalıştırma oranı % kaçtır ?
Özürlü ve Eski hükümlü çalıştırılacak yerlerde asgari oranlar

Özürlü

Eski Hükümlü

Terör Mağduru

KAMU İşyerlerinde

%4

%2

-

ÖZEL İşyerlerinde

%3

-

-

Ayrıca, 50 ve üzeri işçi çalıştıran işyerleri işyerinde hekim bulundurmak zorundadır
Unutmayın …?
İşverenler, 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları

• Özel sektör işyerlerinde % 3 özürlü,
• Kamu işyerlerinde ise % 4 özürlü ve % 2 eski hükümlü işçiyi

meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu kapsamında çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür İşyerinin işçisi iken sakatlananlara öncelik tanınır İşveren, çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü ve eski hükümlü işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile bulmak zorundadır İşçinin nitelikleri, çalışma şartları gb konular Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir


Tekrar İşe Alma Zorunluluğu

1) İK 29 md toplu işten çıkarma durumunda 6 ay içinde işveren yeni işçi alamaz Eğer işçi alınacaksa önce eski işçisini almalıdır

2) Kanuni bir görev nedeniyle işinden ayrılan işçi geri dönerse işveren işe almak zorundadır Bu kurala uymayan işveren, 3 aylık ücret tutarında tazminat öder

3)Hastalık nedeniyle işten ayrılan gazeteci iyileşirse tekrar işe alınmalıdır

4) Sakatlanan işten ayrılan işçi (6 aylık ücreti tutarında tazminat öder)

5) Sendikal görevi sona eren işçi 3 ay içinde ise girmeyi talep eder işveren de 1 ay içinde işe alır

İş Sözleşmesi Yapma Yasağı

İşveren işçi ile sözleşme yaparken bir takım yasaklara ve sınırlamalara dikkat etmelidir

Küçük işçilere ilişkin Yasaklar

15 yaşını doldurmamış çocukların çalışması yasaktır Ancak 14 yaşını doldurmuş ve ilk öğretimini tamamlamış çocuklar hafif işlerde çalıştırılabilir

Kadın işçilere ilişkin Yasaklar;

Kadın işçiler doğumdan önceki 8 hafta ve doğumdan sonraki 8 hafta toplam 16 hafta çalıştırılamazlar

• Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta daha eklenir

Not … !

Kadın işçi isterse doktor onayı ile doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışabilir Bu durumda çalıştığı süre sonrasına eklenir

İŞ SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜGÜ

1) İş Sözleşmesinin Geçersizliği

İş sözleşmesinde; ehliyet ya da şekil noksanlığı varsa, sözleşme ahlaka, hukuka aykırı ise sözleşmenin konusu imkansız ise sözleşme geçersiz olur

Sözleşme herkes tarafından ileri sürülebilir Hakim de bu durumu re'sen (kendiliğinden) dikkate alır Geçersizlikle sözleşme ölü doğmuş kabul edilir

Bazen iş sözleşmesi kısmen geçersiz olabilir Örneğin; 14 yaşında tünel inşaatında çalışan çocuk işçinin sözleşmesi geçersiz olur Ancak çalıştığı sürede işçilik ve sigortalılık haklarından yararlanır

2) İş Sözleşmesinin iptali:

Tarafların iradesi; hata, hile, ikrah (zorlama), gabin (aşırı yararlanma) ile sakatlanmış ise sözleşme iptal edilir

Sözleşmenin İptali İle Geçersizliği Arasındaki Farklar

1) Geçersiz bir iş sözleşmesi taraflar istese bile geçerli hale getirilemez Ancak iptal durumunda taraflar isterlerse sözleşme devam edebilirler

2) Geçersiz iş sözleşmesinde zaman aşımı yoktur Yani, her zaman ileri sürülebilir, iptalde ise zaman aşımı meydana gelmesinden itibaren 1 yıl öğrenilmesinden itibaren 6 iş günüdür

İş sözleşmesinin kurulması ile işçi ve işveren çeşitli borç ve yükümlülükler altına girmektedir

İşçinin Borçları

1- Çalışma Borcu

- Bizzat çalışma borcu

- İşçinin özenle çalışma borcu

- İşverene bağımlı şekilde çalışma borcu

2- Sadakat Borcu

3- Disiplin Borcu

İşverenin Borçları

Ücret Ödeme Borcu (en önemli borç, ücret ödeme borcudur)
İşçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerini alma borcu
Eşit davranma borcu
İşe uygun işçi çalıştırma borcu
İşçinin buluşlarından ötürü ödeme yapma borcu
İş nedeniyle zarar gören işçiye alet, taşıt ve hayvanları tazmin borcu

Not :

İşveren sendikalı sendikasız işçi ayrımı yaparsa işçiye 1 yıllık ücretinden az olmayacak tazminat öder
Eşit davranmazsa (ayrım yaparsa) 4 aylık ücret tutarında tazminat öder
İşverenler işyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarını en geç 2 iş günü içinde bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadır

İş İlişkisinin Ücret yönünden Düzenlenmesi

Ücret;

İşverenin iş sözleşmesinden doğan en önemli borcudur Ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya 3 tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır

İş sözleşmesinin 3 unsuru vardır

Bir iş karşılığında ödenmesi:
İşveren veya 3 kişilerce ödenmesi:
Para olarak ödenmesi:

Ücretin mutlaka para olarak ödenmesi gerekir Geniş anlamda ücret asıl ücret + prim, ikramiye ve sosyal yardımdır (Bunlar malla ödenebilir) Dar anlamda ücrete asıl ücret denir