Boğazlar << İki Kara Parçası Arasındaki Deniz Geçitleri >>

■ Dünyada çok sayıda boğaz vardır Ama ulaşım bakımından önemli boğazların sayısı 30'u geçmez Bunların başlıcaları, İstanbul, Çarakkale, Sund, Büyük Belt, Küçük Belt, Macellan ve Cebelitarık boğazlarıdır



Bir boğaz bir ülkenin güvenliğiyle yakından ilgili ve buradan çeşitli ulusların yararlan,ması söz konusu ise, bu, önemli bir sorundur Bunun en belirgin örneği *İstanbul ve "Çanakkale boğazlarıdır Çünkü bu boğazların iki yanı da Türkiye'dedir

■ İstanbul ve Çanakkale boğazları

İstanbul ve Çanakkale boğazları 1453'ten sonra Türklerin kontroluna geçtiğinde bunlar üzerinde ne başka ülkelerden gelen bir iddia, ne de uluslararası bir tartışma vardı Bu geçitlerden her türlü geçiş sıkı bir denetim altında tutuluyordu

Bununla birlikte Türkiye'nin kuzey komşusu olan Çarlık Rusyası Karadeniz'de bile rahatlıkla hareket edememenin sıkıntısı içindeydi

Boğazlar'dan yararlanabilmek ise bu ülke için sıcak Akdeniz'e kadar rahatlıkla inebilmek, oradan da öbür büyük denizlere açılabilmek demekti

Bu durum 1768'de Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında patlak veren savaşın Osmanlıların yenilgisiyle sonuçlanması üzerine değişti ve 1774'te imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması'yla Ruslara bazı haklar tanındı 1798'de yapılan başka bir antlaşmayla da bu ülkenin savaş gemilerine Boğazlar'dan geçme hakkı, verildi Bundan sonra 1805'te, 1809'-da, 1826'da, 1829'da, 1833'te ve 1841'-de, bazıları ikili, bazıları çok taraflı antlaşmalarla Boğazlar'ın statüsünde vakit vakit değişiklikler yapıldı Bu antlaşmalarda Boğazlar'ın savaş gemilerine bazen açıldığı, bazen kapalı tutulacağı yazılıyordu Bununla birlikte Birinci *Dünya Savaşı sırasında Boğazlar, Türklerin kesin kontrolü altına alındı Türk ordusu özellikle Çanakkale Boğazı'nda, * Atatürk'ün komutasında çetin savaşlar verdi Bu savaşlar Boğazlar'ı kapalı tuttuğu gibi Çarlık Rusyası'nın yenilmesinde de önemli rol oynadı

Çanakkale Boğazı, Marmara ve Ege denizlerini birleştirir Boğazın uzunluğu Avrupa kıyısında 78, Asya kıyısında 94 km'dir Genişliği Intepe önlerinde 8 krı'yi bulur, Çanakkale-Kilitbahir arasında ise 1,2 km'ye kadar iner

Boyutları bakımından istanbul Boğazının iki katına eş olan Çanakkale Boğazı'nda da, Ege'ye doğru (üstten) ve Marmara'yc doğru (dipten) akıntılar vardır Bu boğazın kıy darında, istanbul Boğazı'ndan çok ünce kenttir kurulmuş ve u ygarhklar gelişmiştir (Ti uva, Dardanos, Abydos gibi)

■Dünyadaki başlıca boğazlar

İstanbul Boğazı Karadeniz ile Marmara Denizi'ni birleştirir Boğazın uzunluğu 31,7 kilometre, en dar yeri Anadoluhisarı ve Rumelihisarı arasında olmak üzere 698 metredir Derinlik 50-120 metre arasında değişir Bu boğazda yüzeyde Karadeniz'den Marmara'ya, dipte Marmara'dan Karadeniz'e doğru sürekli akıntı vardır
Çanakkale Boğazı Marmara Denizi üe Ege Denizi'ni birleştirir Uzunluğu 62 kilometredir Genişliği 1 120 - 3 600 metre, derinliği 60 -106 metre arasında değişir
Sund Boğazı Baltık Denizi'ilde, İsveç ile Danimarka arasındadır En dar yeri 3 800 metredir

Büyük Belt ve Küçük Belt boğazları Baltık Denizi'nde, Danimarka'nın denetim alanı içindedir Bununla birlikte uluslararası bir anlaşmayla uluslararası geçişe açıktır Büyük Belt Boğazı'nın en dar yeri 18, en geiş yeri 30 kilometredir Küçük Belt Boğazı'nın en dar yeri 700 metreye kadar iner

Cebelitarık Boğazı Akdeniz ile Atlas Okyanusu'nu birbirine bağlar Uzunluğu 14,5 kilometredir Uluslararası deniz trafiğine tamamen açıktır

Macellan Boğazı Güney Amerika'nın güneyinde Atlas ve Pasifik okyanuslarını birleştirir En dar yeri 4, en geniş yeri 18, boyu 485 kilometredir

Kaynak: BilgeNesilcom | Meydan Larouse Gençlik Ansiklopedisi s263