Athena, Yunan Mitolojisinde Akıl, Sanat, Strateji, Barış Ve Savaşın Tanrıçası

Athena, Yunan mitolojisinde akıl, sanat, strateji, barış ve savaşın tanrıçası Roma mitolojisinde Minerva diye anılır Babası Tanrıların başı Zeus, annesi ise Zeus'un ilk karısı olan Hikmet Tanrıçası Metis' tir Sembolleri, kalkan, mızrak, zeytin dalı ve baykuştur Mızrak savaşı, zeytin dalı barışı, baykuş da bilgeliği temsil eder Athena, Atina kentinin baş tanrıçası ve koruyucusudur, kent ismini de ondan almıştır Athena ve sembolize ettiği karekterler birçok kültürde benzer formlarda bulunur Athena ayrıca Troya savaşında Akhaların yardımına koşup tahta atın yapılmasına yardım etmiştir



Athena özel bir kalkan taşır Bu kalkan Aegis olarak isimlendirilmiştir Kalkanın üzerinde, değişik süslemelerle birlikte medusa'nın başının resmi bulunur Bu kalkanın önünde en güçlü ordular bile bozguna uğrar


Temel özellikleri kentle ilgili olan Athena birçok bakımdan Kır Tanrıçası Artemis'in karşıtıdır Athena'nın Yunan uygarlığı öncesinden gelen bir tanrıça olduğu ve daha sonra Yunanlılarca benimsendiği sanılır Ama Yunan ekonomisi, Minos uygarlığından farklı olarak önemli ölçüde askerî temele dayandığı için, Athena başlangıçtaki evcil işlevlerini korumakla birlikte giderek bir Savaş Tanrıçası'na dönüşmüştür

Athena'nın doğumu
Yunan mitolojisindeki en garip doğumlardan biri Athena'nın doğumudur Athena Merkür gezegeninin ve 4 güne hükmeden, aynı zamanda bilgelik ve zeka sahibi bir titan olan Metis'in kızıdır Diğer titanlara göre Metis erken kuşak bir titandı






Zeus zamanla gücünü ortaya koymaya başladığında Metis ile yakınlık kurmaya başladı Zeus, babası Kronos gibi çocuklarından birinin isyanı ile tahtından olacağı korkusuna kapılıp ve aynı zamanda da eğer bir doğum gerçekleşirse Metis'in kendisine üstünlük sağlayacağı endişesiyle ilk karısı olan Metis'i yutar Fakat Zeus Metis'i yuttuğunda Metis zaten Athena'ya hamile kalmıştı Zeus'un kafasında hergün daha fazla büyüyen bir şişlik vardı Metis Athena'yı Zeus'un kafasının içinde doğurdu,


O'nu yetiştirdi ve kendisine mızrak ve kalkanını verdi Karısını yuttuktan sonra bu şişlik yüzünden korkunç baş ağrıları çeken Zeus bir gün yanına Hephaistos'u çağırır Zeus Hephaistos'a, en güçlü balyozunu alıp gelmesini ister Hephaistos bir koşu tanrıların tanrısının isteğini yerine getirir "Şimdi de en güçlü vuruşunu kafama göm!" der Zeus


Yıldırımların efendisinin bu isteğinden çekinir ateş tanrısı Daha önce Zeus'un nefretini acı bir tecrübeyle tatmıştır çünkü, kafama neden vurdun diyerek nefret kusmasından korkar Zeus, demirci tanrısının kafasına vurması için tehditler yağdırır Ne yapacağını şaşıran Hephaistos korkuyla karışık tüm gücünü kullanarak balyozuyla Zeus'un kafasına vurur İşte o anda Athena miğferi ve zırhı ile tam takım babasının başından fırlar ve derki " Ben Pallas Athena Diğer Tanrılardan saygı görmek istiyorum"demiştir

Atina Şehrinin Kuruluşu



Atina şehri yeni kurulmaktadır ve şehrin tanrısı kim olacağı söz konusu olur Bütün Olimpos tanrıları bir araya gelirler Çeşitli yarışmalar sonucunda iki tanrı kalır Bu iki tanrı Poseidon ile Athenadır Jüri tanrılar bu şehre en büyük hediyeyi verecek olanı şehrin tanrısı seçeceklerini belirtirler İlk olarak kendinden emin Poseidon öne çıkar Üç başlı mızrağını yere vurur ve yer yarılarak bir at ortaya çıkar Poseidon atı herkese göstererek "Bu evcil bir attır, insanı yorulmadan istediği her yere götürür, onun yüklerini taşır" der

Bütün tanrılar büyülenmiştir bu hayvan karşısında Athena ise küçük bir gülücük atar ve ünlü mızrağını yere saplar Mızrağın saplandığı yerden bir filiz çıkar ve büyür büyür çok güzel bir zeytin ağacı olur "Bu da zeytin ağacıdır Meyvesi olan zeytinin saymakla bitmeyen özellikleri vardır Zeytini insanlar yiyebilirler, yemeklerine katabilirler


Yağını yapıp, yakarlar, geceleri aydınlatırlar Yemeklere dökerler, çok güzel lezzetler elde ederler Aynı zamanda bozulmaz, ve bozulmasını istemedikleri yiyecekleri saklarlar Ve böyle faydaları daha da sayılabilir" der zeki tanrıça Bütün tanrılar bakakalmıştır bu ağaca Hepsi tebrik eder Athena'yı, artık şehir ona aittir Şehrin ismine de Atina denecektir bundan sonra Poseidon ise, belki de bir tanrıçaya yenilmekten, tüm siniriyle üç başlı mızrağını dağa fırlatır Dağa saplanır mızrak, hala mızrağın izinin orda olduğu söylenir Ayrıca Athena'nın o meşhur ağacının da Atina'daki akropoliste portikonun yanında duran zeytin ağacı olduğuna inanılır

Athena Parthenos: Bakire Athena

Athena'nın hiç yoldaşı, sevdiği olmamıştır İşte bu yüzden Athena Parthenos yani "Bakire Athena" olarak da anılır Atina'daki ünlü Parthenon Tapınağı da ismini buradan alır Bu Athena'nın sadece bakireliği ile ilgili bir gözlem değildir, fakat O'nun cinsel mütevaziliğin ve tanrısal gizemin daimi koruyucusu olduğu rolünün bir doğrulamasıdır Üstlendiği bu rol Athena hakkında birçok hikayenin de doğmasına yol açmıştır


Marinus'un anlattığına göre Hristiyanlar Parthenon'dan Athena'nın heykelini kaldırır Ardından Proclus'a ki kendisi fanatik derecede Athena'ya düşkündür; rüyasında bir Atinalı kadının O'nunla yaşamak istediğini söylediğini bize anlatmıştır

Eski Yunanhlar'ın bilgelik beceri ve savaş tanrıçası olan Athena, Romalılar'ca tanrıça Minerva ile özdeşleştirildi Eski Yunanlılar, Athena' nın tanrıların kralı Zeus'un kızı olduğuna, yetişkin ve zırh giymiş olarak babasının alnından fışkırdığına inanır; onu zırh ve miğfer giyen, uzun boylu ve güzel bir savaş tanrıçası gibi betimlerlerdi

Zırhının göğsü, yiğit Perseus'a öldürmesi için yardım ettiği gorgolardan biri olan Medusa'nın başının resmiyle süslüydü {bak GORGO;Perseus) Athena, başta kendi adıyla anılan Atina olmak üzere, bütün kentlerin koruyucusu ve yiğit savaşçıların yardımcısıydı
Athena, dokumacılık ve tarım tanrıçası olarak da benimsenirdi İnsanlara, barışçı uğraşlardan olan gemi yapımı ve saban sürmeyi onun öğrettiğine inanılırdı

Bir söylentiye göre, hem Athena hem de deniz tanrısı Poseidon, en önemli kenti Atina olan Attika ilinin koruyucusu olduklarını öne sürmüş Hangisi ölümlülere daha yararlı bir armağan sunabilirse, ilin ona verilmesi kararlaştırılmış Bunun üzerine Poseidoıi yere vurmuş ve vurduğu yerden bir at fırlamış Athena'nın mızrağını toprağa sapladığı yerden ise bir zeytin ağacı çıkmış Böylece, armağanı daha yararlı bulunan Athena, Attika'nın koruyucu tanrıçası olmuş {bak POSEİDON)

Atinalılar Athena için her yıl şenlik düzenler, dört yılda bir de, Panathenaia adıyla bilinen özel bir törenle tanrıçayı onurlandırırlardı En güzel Yunan tapınaklarından biri olan Parthenon, Athena onuruna yapılmıştır

Doğuşu:Zeus Olympos tanrılarının egemenliğini kurduktan sonra ilkin Okeanos kızı Metis tanrıçayla birleşir Metis Yunanca akıl, us, düşünme gücü demektir Tanrılar tanrısının kendine ilk eş olarak Metis'i seçmesi anlamlıdır, ama onu gebe bıraktıktan sonra dölüyle birlikte kendi gövdesine alması daha da derin bir anlam taşır: Akıl gücü ve ancak onun aracıyla elde edilebilen dünya egemenliği baştanrıdan ayrılamamakta, ürünleri de ancak onun kafalın dan çıkabilmektedir Bu kavram ve düşünceyi şöyle dile getirir Hesiodos (Theog 886 vd):

Tanrıların kralı Zeus ilk eş olarak Metis'i, bilge tanrıçayı seçti kendine Metis en çok şey bilendir bütün tanrılar ve ölümlüler arasında Ama bu tanrıça tam doğuracağı sırada çakır gözlü Athena'yı Zeus Toprağın ve Göğün öğütlerine uyarak sevdalı sözlerle aldatıp eşini yuttu, gövdesinin içine aldı onu İkinci süreç olarak Athena'nın Zeus'un kafasından çıkması şöyle anlatılır (Theog 924 vd):
Ve Zeus çıkardı bir gün kendi kafasından
çakır gözlü yaman Athena'yi
o dünyayı birbirine katan tanrıçayı,
o hiç yorulmadan orduları yöneten,
o cenk ve savaş bağrışmalarından hoşlanan
yüceler yücesi sayılan tanrıçayı

A D İ V E E K A D L A R I

Zeus'un kızı v e ı on iki, Olympos tanrısının biri olan Athena çoğu zaman ik adla, yani Pallas A thena diye anılır Athena adinin kökeni bilin medigi gibi, Pallas'm kaynağı da tartışma konusudur Pallas adlı bir Titan vardır, adının Yunanca; "pallo", kargı sallamak, atmak anlamına gelen bir kökenden türemiş olduğu sanılır; ayrıca bir efsanede tanrıça Athe-na'nın Pallas adında Attika'lı bir devi öldürdüğü de anlatılır (Pallas); Athena'nın ek adı bu devlerle ve kargı sallamakla ilgili midir? B i -lindiği gibi, bir efsaneye göre, tanrıça Athena babası Zeus'un kafasından silahlı ve elinde kargısı olarak çıkmıştır Yoksa Pallas ek adı, kız oğlan kız anlamına gelen bir sıfattan mı türemedir ve Pallas Athena mı anlaşılmaktadır? Bunu bugün kesinlikle saptamak güçtür İlyada'da Zeus sevgili kızına "Tritogeneia" diye seslenir, Triton'dan dogma anlamına gelebilen bu ad da açık değildir, deniz tanrısı Tri-ton'la Athena'nın bir ilişkisi yoktur görünürde, Amphitrite ve Triton adlarında geçen bu "trit" kökeni denizin uğultusunu yansıtan bir ses benzetmesi olabilir, ama Athena'nın de nizle tek ilişkisi, anası Metis'in bir Okeanos kızı oluşundandır Acaba Tritogeneia adı bu na mı çağrışımdır?

Sıfatları daha belirgin anlamlıdır: Aigis kalkanını taşıyan "aigiokhos" (Aigis), gök gözlü, çakır gözlü "glaukopis" sıfatı tanrıçanın en sevdiği kuş olan "glauks", baykuşla ilgili görülmüştür, olabilir; son olarak "obrimopatre" babası güçlü olan sıfatı doğrudan doğruya baştanrı Zeus'un kızı oluşundandır

N İ T E L İ Ğ İ VE E F S A N E L E R İ

îlyada thena bir savaş tanrıçası olarak çıkar karşımıza, ama taraf tutar, Akha'lardan yanadır, A-khilleus, Diomedes, Odysseus ve Menelaos'u her fırsatta korur, Troya'lı yiğitlere karşı pis pis düzenler kurmaktan hiç çekinmez Aslında çirkin bir rol oynar îlyada'da, bu erdem tanrıçası hiç haktan yana görünmez, davranışları hep hırs ve tutkuların etkisiyle olur: At-hena'nın Hera ve Poseidon'la birlikte babası Zeus'u nasıl zincire vurmak istediği anlatılır (I, 400), sevmediği, kendisine rakip gördüğü Aphrodite ve Ares'e karşı turumu insafsızdır, yenilip yaralanmalarına yardım eder, sonra da yüksekten bakar onlara, babası Zeus karşısında da atıp tutar, onu eleştirmekten çekinmez: Akhilleus'Ia Hektor arasındaki savaşta ölüm kur'asını çekecek olan Zeus'u şöyle etkiler ( İ l XX I I , 127 vd):
Ne diyorsun kara bulutlu babam, ak yıldınmlı!
Kaderi çoktan belli, ölümlü bir adamdır b u , kaçırmak mı istersin onu canlara kıyan ölümden?
Yap yapacağını ama, biz tanrılar onaylamayız yaptığını
Kızının bu sert çıkışlarına yumuşakça karşılık verir tanrıların babası, uyar isteklerine, güler, okşar onu Ve burada Athena Deiphobos kılığına girerek aldatır Hektor'u ölüme sürük-ler(Hektor, Deiphobos)

Odysseia'da Athena'nın rolü bir başkadır ve anlamlıdır: Zeus'un kendi ağzından duyuyoruz ki Odysseus "ölümlülerin en üstünüdür akıldan yana", bu akıllı adamı akıl ve erdem tanrıçası Athena tutar, tutması da doğal görünür, îlyada'da Zeus'un oynadığı yönetici rolü, Odysseia'da Athena oynar: Odysse-us'un da, bütün ailesinin de kaderi onun elindedir, ne kadar olay, eylem ve konuşma varsa, hepsi Athena'nın buyruğu, kılavuzluguyla olur, tanrıça Odysseus'a Telemakhos'a, Penelope'ye, Nausikaa'ya yapacağı işi, benimseyeceği davranışı esinlemek için bin bir kılığa girer, Mentes olur, Mentor olur, bir genç kız, bir küçük çocuk olur, ama her an varlığıyla oluşu etkiler yönetir Odysseus'a karşı davranışında da tutarlı bir duygusu belirir tanrıçanın: Çok çile çekmiş yiğide acır, bunca akıl ve dirayetin boşa gitmesini istemez, İlyada da'daki tutumunun tam tersine hakkın üstün gelmesini ister Onun içindir ki destan boyunca Athena'nın kılavuz rolündeki eylem ve davranışlarının, konuşmalarının anlatımına doyum olmaz, tanrıça bu sevimli rolüyle başka destanlara, şiirlere girmiş, denebilir ki Ho-meros Odysseia'da Odysseus tipini yarattığı gibi Athena tipini de yaratmış ve ölümsüzleştirmiştir

Pallas Athena'nın efsaneleri o kadar çok değildir, kız oğlan kız oluşu ve bu niteliğini yitirmekten çekinmesi, huylanması tuhaf bazı masalların dogmasına yol açmıştır (Erikhto-nios, Aglauros) Odysseus'u tuttuğu gibi Ar-gonaut'ları da tutar ve Argo gemisinin yapılmasına yardım eder (Argonaut'lar) El işçiliğini ve el sanatlarını koruyan tanrıça olarak Arakhne efsanesinde rol oynar (Arakhne) Atina'nın kurucusu ve koruyucusu olarak tanrıçanın oynadığı rol de ilginçtir; Attika ilinin ve Atina şehrinin tanrıçası olma hakkını şöyle kazanmış diye anlatılır: Poseidon tanrıyla Pallas Athena bu yetkiyi kazanmak için yarışmaya girmişler, Olympos tanrılarını da yargıç olarak almışlar: Poseidon Atina akropolünün üstünde tuzlu bir göl meydana getirmiş, Athena ise bir zeytin ağacı

Tanrılar, zeytin ağacını tuz gölünden daha yararlı bularak yetkiyi Athena'ya bağışlamışlar, böylece Athena bölge ve kentin yönetimini elde etmiş
Başka şehirler de Athena'yı koruyucu tanrıça olarak benimsemişlerdir, bunların başında Troya gelir Troya'nın en büyük, en eski ve kutsal tapmağı bugün de kalıntıları görülen Athena tapınağı olduğu gibi, tanrıçanın tahtadan yapılmış ve Pallaidon diye anılan heykeli şehir varlığının simgesi sayılırdı Bundan ötürüdür ki Palladion'un kaçırılmasıyla ilgili birçok efsaneler doğmuştur (Palladion) Pallas Athena'nın kültü en ilginç biçimiyle Atina'nın klasik çağında kendini göstermiştir

Tanrıçanın onuruna düzenlenen Panathenai bayramı Hellen dünyasında hem din, hem de kültür ve sanat bakımından büyük bir yer tutmuş, Parthenon ve onun kabartmaları gibi ilkçağın en değerli yapıtlarının bazılarını esinlenmiştir